په لغمان کې د شاتو مچیو یوشمېر فارملرونکي وايي، غټې مچې د شاتو مچۍ خوري او دوی نهشي کولای چې لازم شات ترلاسه کړي او همدا لامل دی چې ډېری کسان زیانمنېږي.
د دوی په وینا، اړ دي چې ټوله ورځ د شاتو مچۍ وساتي او فارمونو ته د غټو مچیو د دننه کېدو مخه ونیسي. د مچیو لرونکو په وینا، د شاتو مچۍ چې ډېری یې د زمري او وږي میاشتو کې د اوبو څښلو او د شاتو را ټولولو په موخه له فارمونو دباندې وځي، غټې مچۍ چې شات نه ورکوي، هغه څاري او چې ګیر یې کړې، ژوندۍ یې خوري.
په لغمان کې د شاتو مچیو د یوه فارم مسوول فرهاد رحیمي وايي، غټې مچۍ ډېری د شاتو خواریکښې مچۍ خوري او هغه مچۍ چې په فارمونو کې پاتې کېږي، ښه شات نهشي ورکولای.
نوموړی زیاتوي: «موږ په لغمان ولایت او قرغهيي او الینګار ولسوالیو کې ۹۶ فارمونه لرو. ډېرې ستونزې لرو، خو لویه ستونزه مو د غټو مچیو له لوري د شاتو مچیو د خوړلو ده.»
ثمر چې د لغمان اوسېدونکی دی او نه یوازې په دغه ولایت، بلکې په کونړ او ننګرهار کې هم د شاتو مچیو د ساتنې او روزلو فارمونه لري وايي، د شاتو مچیو د ساتلو لګښت ډېر دی او د هغو په خوړل کېدو سره د مچیو شمېر او د شاتو د تولید کچه را کمېږي.
د هغه په خبره، د دې ستونزې د حل لپاره یې د شاتو مچیو ځای بدل کړی، خو پایله یې نه لرله او لا یې هم مچۍ خوړل کېږي. ثمر زیاتوي: «په ټولو فارمونو کې مې له دې ستونزې سره مخامخ یم. کله چې مچۍ له فارم څخه وځي، په سختۍ ژوندۍ را ستنېږي؛ ځکه غټې/هغه مچۍ چې شات نه ورکوي، هغوی څاري او ژوندۍ یې خوري.»
په همدې حال کې د شاتو مچیو د ساتلو برخې کارپوهان وايي، هڅه کوي چې د دې ستونزې د حل لپاره فارمونه نږدې سره جوړ کړي. د دوی په وینا، غټې مچۍ په یوه ورځ کې د شاتو دوه ډلې مچۍ وخوري.
د لغمان د کرنې، اوبو لګولو او مالدارۍ ریاست کې د شاتو مچیو روزونکی او کارپوه عنایتالرحمان نیازی وايي، سره له دې چې د فارم له جوړېدو مخکې سیمه ګوري، خو غټې مچۍ هلته د شاتو مچیو د فارم له جوړېدو وروسته پیدا کېږي او د مچیو ساتونکو ته سرخوږی جوړوي.
سلاموطندار پر ټویټر هم وڅارئ
د نوموړي په وینا، په افغانستان، په تېره ختیځو ولایتونو کې اېټالیايي مچۍ ډېرې روزل کېږي. هغه وايي، دغه ډول مچۍ هم ډېر شات ورکوي او هم د تودوخې پر وړاندې ډېر مقاومت لري. د نیازي په خبره، غټې مچۍ د شاتو ورکوونکې پر هر ډول مچیو برید کوي او خوري یې.
د شاتو مچیو ساتونکي وايي، په کلیوالو کورونو یا هغو سیمو کې چې غټې مچۍ لري، هلته د شاتو مچیو فارمونه نه جوړوي، خو بیا هم نهدي توانېدلي چې خپلې مچۍ د غټو مچیو له شر څخه وژغوري.
د یادونې ده چې په دې ورستیو کې د شاتو مچیو د ساتلو، روزنې او کاروبار بازار تود شوی او د کورنیو شاتو تولید هم زیات شوی دی.
