پر زده‌کړو او کار محدودیتونه؛ کابل کې یو‌شمېر ښځو د خیاطي زده‌کړې ته مخه کړې

افغانستان کې د وروستیو سیاسي تحولاتو راپدېخوا او له زده‌کړو او کار څخه د نجونو او مېرمنو راګرځولو سره هم‌مهاله ګڼ‌شمېر ښځو د لاسي صنایعو او خیاطي زده‌کړې ته مخه کړې.

په دې راپور کې له ۳۰ مېرمنو سره مرکې شوې چې د سرپرست حکومت په واکمنېدو سره یې د خیاطي زده‌کړې ته مخه کړې ده.

افغانستان کې د ښځو وضعیت ته کتنه

افغانستان د اسیا په زړه کې هغه هېواد دی چې په څه باندې سلو کلونو کې د سیاسي او نظامي اړ و دوړ شاهد دی او دغه وضعیت یې د وګړو، په تېره د ښځو پر ژوند منفي اغېزې کړې دي.
افغان ښځو ته په ۲۰۰۱ کال کې یو ځل بیا د فعالیت لاره هواره شوه او په شاوخوا دوو لسیزو کې یې له هر اړخه د پام وړ پرمختګ وکړ، خو دا ګړندی بهیر یې د ۲۰۲۱ کال په اګېسټ میاشت کې یو ځل بیا ټکنی او ان په ټپه ودرېده.

له تاوتریخوالي زیانمنې مېرمنې: د میاشتو په تېرېدو مو لاهم قضیې نه‌دي حل شوي

عاقله چې له رنګه زېړه او د ناروغۍ نښې نښانې په‌کې له ورایه ښکاري، د افغانستان سرپرست حکومت سترې محکمه کې د خپلې قضیې د حل پر لټون راوتلې.

له درده ننوتې او له اوښکو وچې سترګې یې پر ما ولګېدې، پر هغې مې سلام‌ کړ، هغې په وېره او غلی راته علیک کړ. له روغ بړ وروسته په دې پوه شوه چې زه خبریاله یم.

افغانستان کې د ښځینه هنرمندانو د عوایدو پام وړ کموالی؛ «لاسته‌راوړنه نه‌لرو»

د تاریخ په اوږدو کې د ښځو هنري هڅې له هېچا پټې نه‌دي، خو بېلابېلو هېوادونو له هغې ډلې افغانستان کې پوځي-سیاسي تحولاتو  تل د ښځو پر فعالیتونو په ځانګړې توګه هنري کارونو سیوری غوړلی چې ځینې مېرمنې یې ناهیلې کړي او اوس دې باور ته رسېدلي چې افغانستان کې نور هنري فعالیتونه ځای نه‌لري.

د ښځو له‌خوا مېرمنو سره د تاوتریخوالي کچې ارزونه

د ښځو  پر وړاندې تاوتریخوالی تخصصي اصطلاح ده چې ډېری وخت یې لامل سړي بلل کېږي او د ملګروملتونو د تعریف له مخې، هره هغه کړنه چې د جنسیټ پر بنسټ له جسمي، جنسي او رواني اړخه، د ښځې امنیت او سلامت وګواښي، تاوتریخوالی دی؛ خو څنګه چې ښکاري د ښځو پر وړاندې تاوتریخوالی، یوازې د سړیو له‌خوا نه‌دی او بېلابېل اړخونه لري چې د ښځو له‌خوا د ښځو پر وړاندې تاوتریخوالی هم یو له دغو ډولونو دی.

د دولت له اتلسو ښځینه کارکوونکو سره د سلام‌وطندار مرکې؛ «منفک شوې یوو»

د سلام‌وطندار موندنې چې له دولتي ادارو څخه د ګوښه شویو ۱۸ ښځو سره د مرکو له لارې ترلاسه شوي، ښيي چې پنځلس هغو یې په رسمي او درې نورو په قراردادي توګه په دولتي ادارو کې کار کاوه، خو اوس له دندو ګوښه شوې دي.

د دغو موندنو پر بنسټ، څلور ښځې د کورنیو چارو وزارت، درې د لویې څارنوالي، دوه د کار او ټولنیزو چارو وزارت، دوه د چارو ادارې، دوه د نظامي پوهنتون، یوه د مالیې وزارت او یوه بله هم د سواد زده‌کړې معینیت رسمي کارکوونکې وې.

۲۰۲۳ کال او د «افغان ښځو» وضعیت

که څه هم ۲۰۲۳ کال کې د افغان مېرمنو د ژوند بېلابېلو اړخونو کې له پرمختګ او پر وړاندې یې د ولاړو ستونزو څخه سترګې نه‌شي پټېدی، خو د روان ۲۰۲۴ کال له پیل سره هم‌مهاله د پرمختګونو پراخېدو او ستونزو هواري ته هیلې ژوندۍ دي. په دې راپور کې هغو څېړنیزو راپورونو ته ځغلنده نظر کوو چې سلام‌وطندار «سلام افغانستان رسنیزې موسسې» د تېر یوه کال پر مهال د افغان مېرمنو وضعیت او برخلیک په اړه چمتو او خپاره کړي دي.

د سلام‌وطندار موندنې؛ د وړکتونونو ښځینه ښوونکې اقتصادي ستونزې تجربه کوي

سلام‌وطندار د وړکتونونو له څوارلسو ښځینه ښوونکو سره چې دولسو یې په دولتي وړکتونونو کې کار کاوه او په وروستي یوه کال کې له دندو ګوښه شوې دي. د سلام‌وطندار موندنې ښيي چې د وړکتونونو هغه ښځینه ښوونکې چې په دغه راپور کې ورسره مرکې شوي، اوس له سخت اقتصادي ستونزو سره لاس او ګرېوان دي.

د پوهنتونونو له تړل کېدو وروسته د ښځینه زده‌کړیالانو وضعیت

په نننۍ نړې کې د زده‌کړو حق د بشري حقونو تر ټولو بنسټيز حق ګڼل کېږي چې ټولو هېوادونو او دولتونو نه یوازې منلی، بلکې ملاتړ یې کوي او د یوه بنسټیز بشري حق په توګه منلو کې یې هېڅ شک نشته. دغه حق د بشري حقونو په بېلابېلو سندونو کې تایید شوی او په زده‌کړو کې د جنسیت له مخې توپیري چلن د بشري حقونو ښکاره نقض دی.

د نجونو او هلکانو ترمنځ توپیري چلن؛ «د کورنۍ نه‌پام له امله ځان پردۍ بولم»

له سلام‌وطندار سره د هېواد په بېلابېلو ولایتونو کې «۳۰» نجونو د مرکو پرمهال ویلي چې د خپلو کورنیو له‌خوا ورسره دوه‌ګونی چلن شوی او د دوی په پرتله نارینه‌وو ته ډېر پام کېږي.

د مرکه شویو ۳۰ نجونو له ډلې ۲۲ یې سلام‌وطندار ته ویلي، د کورنیو د غړیو له لوري له بېلابېلو جنسیتي توپیرونو سره مخ دي چې د دوی پر روح او روان یې بده اغېزې کړې دي.  

د سلام‌وطندار موندنې؛ قابلې د کاري زمینې له کمښت سره مخ دي

سلام‌وطندار د هېواد په بېلابېلو ولایتونو کې له ۳۶ قابله‌‌ګانو سره د مرکو په ترڅ کې موندلې چې ډېری هغه یې د کاري زمینې کمښت سره مخ دي.

د مرکه شویو ۳۶ قابله‌ګانو له ډلې یې ۱۸ بې‌دندې او پاتې ۱۸ یې چې پر دندو دي، د ښځینه ناروغانو د درملنې لپاره کافي امکانات نه‌لري.

«خُسر او خواښې به مې وهلم او اړ شوم طلاق واخلم»

مهتاب افتخار چې کله لس کلنه وه، د خپل خاله زوی ته چې ۱۸ کلن و، په جبري توګه په نکاح ورکړل شوه. هغه ۱۶کاله وړاندې هغه مهال چې پلار یې مړ شو او مور یې دویم واده وکړ، دې واده ته اړ اېستل شوې ده.

په دې راپور کې له ۱۹ ښځو سره مرکې شوې چې له ډلې یې ۱۳ مېرمنو له واده وروسته او شپږو ښځو بیا د کوژدې پر مهال د تاوتریخوالي او جبر له امله له خپلو خاوندانو او کوژدنو جلا شوې دي.