نن د جون پنځلسمه د ګل له نړیوالې ورځې سره برابره ده. یوشمېر ارواپوهانو په همدې تړاو سلاموطندار ته ویلي چې د ګلانو ساتل او ننداره، پر روح مثبته اغېز کوي او انسان ته د ارامۍ احساس ورکوي.
هرات کې یوشمېر ښځو نن د «شمامه نجونو» تر نوم لاندې دوه ورځنی هنري او فرهنګي نندارتون پرانسته. د نندارتون جوړونکي وايي، له دغه نندارتون څخه یې موخه د هغو ښځو او نجونو ملاتړ دی چې اړ شوي، خپل مخونه پټ کړي.
د پکتیا ولایت د اطلاعاتو او فرهنګ ریاست مسوولان وایي چې د کتاب اوونۍ د نمانځنې په موخه یې په مرکز ګردېز کې د کتابونو نندارتون جوړ کړی دی.
د مسوولانو په وینا، په دغه نندارتون کې زرګونه ټوکه دیني، اسلامي، ادبي، فرهنګي، معلوماتي او تاریخي کتابونه د مطالعې لپاره کېښودل شوي دي.
د لوګر د سنځل ګل دودیزه کلنۍ مشاعره دا ځل د ګڼشمېر شاعرانو، لیکوالانو او د فرهنګ مینهوالو په ګډون په امن او خوندي فضا کې جوړه شوه.
فراه کې د «فریدون کلا» د دغه ولایت له لرغونو ځایونو څخه شمېرل کېږي چې نږدې ۲۰۰۰ کاله تاریخ لري او د افغانستان او ایران په جغرافیه کې د لرغوني سیستان ښکارندويي کوي.
دا لومړی اختر دی چې د اسلامي امارت له راتګ وروسته د هېوادوالو له خوا لمانځل کېږي، خو په ځینو ولایتونو کې د تېر په څېر د کوچني اختر لمانځنه نه کېږي او د خلکو چمتووالی هم پیکه شوی دی.
د هرات اوسېدونکي او فرهنګیان وايي چې د دغه ولایت له ۶۰سلنه ډېر تاریخي ځایونه ویجاړ شوي او که بیارغاونې ته یې پام ونه شي په بشپړ ډول به لهمنځه ولاړ شي. هغوی وایي، د تاریخي اثارو او ځایونو شتون د هېواد د هویت ښکارندوی کوي او له مسوولانو څخه غواړي چې د دغو لرغونو ځایونو ساتنه وکړي.
د بادغیس د مدني ټولنو د بنسټونو شبکې له ورزشي ادارو سره په همغږۍ بادغیس کې د «اخوت او ورورولۍ» تر نوم لاندې جشن جوړ کړی دی.
په افغانستان کې د کولالۍ یا د «خټینو لوښو د جوړولو» صنعت تاریخي مخینه لري او د هېواد د لرغوني تاریخ یوه برخه ګڼل کېږي، خو اوس یې د پېر بازار پیکه شوی دی.
د افغان او ایراني انځورګرانو لومړنی ګډ نندارتون د یکشنبې په ورځ په هرات کې د «بوی جوی مولیان » تر نامه لاندې جوړ شو. په دې نندارتون کې د افغان او ایراني انځورګرانو اثار نندارې ته وړاندې شو.
که څه هم د اسلامي امارت چارواکو له «نوروز» یوه ورځ وړاندې ویلي وو چې د دې ورځې د نمانځنې مخه نیسي، خو د هېواد په ډېری ولایتونو کې خلکو د وېرې او کمزوري اقتصاد له امله د نوروز جشن نه دی نمانځلی.
د بلخ اوسېدونکو د تېرو کلونو په څېر، سږ کال هم د نوي لمریز کال نمانځلو ته چمتووالی نیولی دى. دوی وایي، تمه لري چې اسلامي امارت ورته د نوي کال د نمانځنې مراسمو، د جنډې پورته کولو او د ګلسرخ مېلې اجازه ورکړي.
د هرات، بلخ، فارياب او بادغيس ولايتونو يو شمېر فرهنګیان، ليکوالان، ديني علما، قومي مشران او ځوانان نن د جوزجان ولايت په اقچې ولسوالي کې د دغه ولسوالي د يوه ځوان له خوا د قرانکريم د نسخې لیکلو د مخکتنې په مراسمو کې ګډون وکړ.
د اسلامي امارت مسوولانو نن « کب ۲۰مه» د تاریخي، ملي او فرهنګي اثارو د ساتنې ورځ او د افغان هنرمندانو د لاسي صنایعو نندارتون د پرانیستلو نمانځنه وکړه. جوړو شویو مراسمو ته د اسلامي امارت ویاند او د اطلاعاتو او فرهنګ وزارت نشراتي معین ذبیحالله مجاهد وویل، د افغانستان لرغوني اثار د هېواد د هویت، فرهنګ او ملي ارزښتونو ښکارندوی دی.
د « سرخسالي» سریال چې افغانستان کې لومړنی تاریخي سریال دی، پرون یې په کابل کې د فرهنګیانو او سینماګرانو په ګډون غونډه کې مخکتنه وشوه.
د هېواد د محلي سندرو نامتو سندرغاړی او د «موسیقۍ بابا» استاد ګلزمان د ورپېښې ناروغۍ له کبله د ۸۲ کالو په عمر ومړ. یوې سرچینې تایید کړې چې نوموړی بېګاه شپه په روغتون کې مړ شوی دی. استاد ګلزمان د افغانستان د موسیقۍ وتلې څېره وه چې په پښتو ژبه یې سلګونه سندرې او ترانې زمزمه کړي دي. نوموړي په کال ۱۳۴۳ کې په لومړي ځل په رسمي توګه د افغانستان راډیو ټلوېزیون کې په سندرو ویلو پیل وکړ.
