په اروپايي هېوادونو کې د کورونا ویروس خپرېدو د افغان کډوالو ژوند تریخ کړی دی. زرګونو افغانانو د ناامنیو، بېوزلۍ او وزګارتیا له کبله هېواد پرېښی او په بهرنیو هېوادونو کې له ستونزو ډک ژوند کوي.
افغان کډوال ارامه او هوسا ژوند ته د رسېدو لپاره د نامنظمې کډوالۍ ننګونو ته غاړه ږدي، خو کله چې د موخې هېواد ته رسېږي، ډېری یې له ژبې او چاپېریال سره د نه بلدتیا او د لسګونو نورو ستونزو له امله ناهیلي کېږي.
د کډوالو او بېرته راستنېدونکو چارو وزارت د شمېرو له مخې، د څو لسیزو جګړو، ناامنیو، وزګارتیا او بېوزلۍ له امله شاوخوا ۸ میلیونه افغانان له هېواده بهر کډوالۍ ته اړ شوي دي.
له هغه وروسته چې د دولت او طالبانو ترمنځ د سولې خبرې پیل شوي، په هېواد کې د امنیت ټینګښت، د سولې راتلو او د کاري اسانتیاوو برابرېدو ته د خلکو هیلې ډېرې شوې دي.
محمدامیر فاریابي د فاریاب ولایت اوسېدونکی دی، خو اوس د ترکیې په استانبول ښار کې کډوال دی. هغه وايي، ۲۵ کاله يې د افغان امنیتي ځواکونو په لیکو کې د افسرۍ دنده لرله، خو له پنځو کلونو راهیسې په ترکیه کې بېبرخلیکه پروت دی. د نوموړي په وینا، د لوړو امنیتي ګواښونو له کبله يې هېواد پرېښی او په ۱۳۹۵ کال کې لومړی ایران او بیا هم ترکیې ته تللی دی.
که څه هم د نړۍ په کچه د کورونا ویروس له خپرېدو وړاندې هم افغان کډوال بهر هېوادونو کې ګڼو ستونزو سره مخ وو، خو د دغه ویروس له خپرېدو را وروسته، د هغوی وضعیت نور هم سخت شوی دی.
ترکیې، ایران او اروپايي هېوادونو کې یو شمېر افغان کډوال وايي، دغو هېوادونو کې کاري محدودیتونو سره مخ دي او روغتیايي امکاناتو ته بشپړ لاسرسی نه لري چې هغوی یې ګڼو ستونزو سره مخ کړي.
په ترکیه کې ګڼشمېر افغان کډوال وايي، د تېر کال په پرتله د خوراکي توکو نرخونه، د کور کرایه، اوبه، برښنا او د ګازو بیې لوړې شوي او دوی یې په اړه سختې اندېښنې لري. د خوراکې توکو د بیې لوړوالی، او د کورونا له کبله پیدا شویو اقتصادي ستونزو د نورو هېوادونو تر څنګ، پر ترکیې هم منفي اغېز کړی او ډېر زیان یې بیا کډوالو ته رسېدلی دی.
د پکتيا په مرکز ګردېز کې اوس د افغان سيکانو له ډلې يوازې یوه کورنۍ ژوند کوي. هندوان او سیکان وايي، په ګردېز کې يې ځينې ځمکې نیول شوي او يا یې د کورنيو له زياتېدو سره شته ځمکې ورته بسنه نه کوي. دوی له دولت څخه غواړي چې یاده ستونزه حل کړي.
جګمون سنګ بشردوست چې يوناني درملتون لري، په پکتیا کې د خلکو له چلن څخه خوښ دی او له مسوولانو غواړي چې د کاروبار پراخېدو په برخه کې ورسره مرسته وکړي.
د فاریاب د پښتونکوټ ولسوالي په اویمه کلا او خواجه موسای سیمو کې د ولسي پاڅونوالو قوماندان نظرمحمد څو کاله له طالبانو سره جګړه کړې ده. نوموړي په دې جګړه کې د کورنۍ څو غړي هم له لاسه ورکړي دي. هغه اوس په ترکیه کې کډوال دی او د خپل پاڅون او د طالب ډلې د ګواښونو په اړه دردوونکې کیسې لري. د نظرمحمد په خبره، طالبانو یې د ورونو په ګډون، د کورنۍ څو غړي ور وژلي او کور ته یې هم اور اچولی دی.
په هېواد کې د ناامنیو او هدفي وژنو ډېروالی لامل شوی چې د رسنیو یوشمېر کارکوونکي او مدني فعالان هېواد پرېږدي.
د کډوالو او بېرته راستنېدونکيو چارو وزارت مسوولان وایي، د سولې خبرو له پیل راهیسې هېواد څخه بهر ته د کډوالۍ او د بېرته راګرځېدو په کچه کې توپیر نهدی راغلی؛ خو که د سولې خبرې پایله ور نهکړي، نو شونې ده چې ډېر کسان به هېواد څخه د کډه کېدو هڅې وکړي.
په داسې حال کې چې قطر کې د بینالافغاني خبرو له پیله شاوخوا دوه نیمې میاشتې تېرېږي او اوس په ټپه ولاړې دي؛ خو د کډوالو او بېرته راستنېدونکيو چارو وزارت د ویاند مرستیال رضا بابري وايي، نورو هېوادونو ته د کډوالۍ او هېواد ته د بېرته راګرځېدونکيو په شمېر کې کوم بدلون نهدی راغلی.
کندوز شمال ختیځ کې یو له ناامنه ولایتونو شمېرل کېږي چې دوه ځلې د طالبانو لاس ته لوېدلی دی. دغه ولایت کې پرلهپسې ناامنۍ او بېکارۍ لامل شوي چې ګڼ شمېر ځوانان یې بهر هېوادونو ته نامنظمه کډوالي وکړي.
زیاتره دغه ځوانان چې د ناامنیو او کاري زمینو د نه موجوديت له کبله یې نامنظمه کډوالۍ کړي، دردناکې کیسې لري. یو له دغو ځوانانو د کندوز ۲۴ کلن عبدالله صالحزی دی.
یوشمېر هغه مېرمنې چې هوسا ژوند ته د رسېدو لپاره په افغانستان کې له وسایلو ډک کور پرېږدي او نامنظمې کډوالۍ ته مخه کوي، له بېوسۍ نه ډک ژوند یې دردونه نور هم ډېروي.
۲۰ کلن وکیلاحمد د غور ولایت اوسېدونکی دی چې نږدې ۶میاشتې وړاندې د نیمروز له پولې په ډېرو هیلو سره ایران ته په نامنظمې کډوالۍ روان شو، خو څه موده وروسته د ایراني ځواکونو له لوري نیول کېږي.
عبدالمعذ نومېږي او په اصل کې د غور د مرغاب سیمې اوسېدونکی دی. هغه وايي، ۱۳ کلن و چې افغانستان یې د بېوزلۍ او فقر له کبله د ایران په مقصد پرېښود.
زبیر عالمیار یو له هغو ځوانانو چې لوړې زدهکړې يې کړي خو اوس مهال اتریش هېواد کې خپلې مېرمنې او دوو اولادونو سره ژوند کوي.
حبیب عظیمي چې کله د ښوونځي په یوولسم ټولګي کې و، د بېوزلۍ او د طالبانو د حضور له کبله یې نامنظمه کډوالي غوره کړې او د موخې هېواد یې هم ایران ټاکلی و.
د کډوالۍ ښکارنده د بشر په برخلیک او تېر وخت پورې تړلې، خو په خلکو کې د سیاسي، ټولنیز، فرهنګي، اقتصادي او نورو بدلونونو پر اساس توپیر کوي.
د سلاموطندار په اړه
نشراتي سیاست او مسلکي اصول
د خصوصي حریم سیاست
له موږ سره اړیکه
کارموندنه
د معلوماتو او سندونو لېږل
له موږ سره د همکارۍ شرایط
شکایت
راډیويي خپرونې
فلم او تصویر
آر اس اس
په خبرپاڼه کې ګډون
