د فاریاب یوشمېر فرهنګي فعالان وايي چې د دغه ولایت تاریخي سیمې او اثار په ناوړه وضعیت کې دي او د ورکېدو له ګواښ سره مخامخ دي. د دوی په وینا، په تېرو کلونو کې د دغه ولایت تاریخي اثارو ته ځانګړی پام نهدی شوی.
سرپل کې د ا.ا له واکمنېدو وروسته لومړنۍ کلتوري-ادبي مشاعره جوړه شوه. دا مشاعره پرون (د وږي ۲۵مه، د شنبې ورځ) د دغه ولایت د اطلاعاتو او کلتور ریاست له لوري د یوشمېر شاعرانو، لیکوالانو او ځوانانو په ګډون جوړه شوې ده.
د ملي دفاع وزارت مسوولان وايي چې بامیانو کې یې د ۲۷ میلیونه ډالرو په ارزښت ګڼشمېر تاریخي او عتیقه اثار کشف او ضبط کړي دي.
دغه وزارت نن شنبه د وږي ۱۸مه پر اېکس شبکه «ټوېټرپاڼه» لیکلي چې د یادو تاریخي اثارو د قاچاق په تور یې درې قاچاقوړونکي هم نیولي دي.
د تخنیکي او مسلکي زدهکړو ادارې مسوولان وايي چې د بودیجې او مسلکي کسانو له کمښت سره مخ دي.
بامیان د افغانستان د ګرځندویۍ او چکر ولایتونو له ډلې یو دی او وختناوخت ورته کورني او بهرني سیلانیان ورځي، خو اوس دغه ولایت ته ورتلونکي سيلانيان شکایت کوي چې هلته لومړنۍ اسانتیاوې نشته او دوی له چکر څخه خوند نهشي اخیستلی.
د لوګر په مرکز پلعلم کې د «محمدعلیم بسمل» د تازه چاپ شوي «یرغمید دره» په نوم کتاب مخ کتنه وشوه.
کابل کې د پرتو کتابتون له لوري نن چهارشنبه د چنګاښ ۲۸مه «وادونو کې د لوړ لګښت د پایلو او عواملو ارزونې او د اسانه واده د حللارو وړاندې کولو» تر نوم لاندې علمي او تخصصي ناسته وکړه. د پوهنتون استاد محمدباقر حسیني دې ناسته کې له کورنیو غوښتنه وکړه چې وادونو کې د لوړ لګښت مخه ونیسي.
په سرپل کې د خولیو ګنډونکي وايي چې د خولۍ ګنډلو صنعت د دغه ولایت مهم لاسي صنایع دي، خو اوس دغه لرغونی صنعت له ورکېدو سره مخامخ دی.
د دوی په وینا، پخوا د دغه صنعت بازار ښه و، خو د بهرنیو خولیو له واردېدو سره ۷۰ سلنه ښځو خپل کاروبار له لاسه ورکړی دی.
د پکتیکا د اطلاعاتو او فرهنګ رياست مسوولان ایي چې د تېرو دوو کلونو پر مهال يې دغه ولايت کې ۵۵ تاریخي سیمې پېژندلي او ثبت کړې دي
له تېرو نږدې دوو کلونو راهیسې افغان نجونې او مېرمنې له بېلابېلو محدودیتونو سره مخ دي او له زدهکړو او کار څخه راګرځول شوي دي.
یوشمېر هغه ښځې او نجونې چې خپلې دندې یې له لاسه ورکړي او کورناستي ته اړ شوي، سلاموطندار ته وايي، روان لوی اختر یې په خوښۍ نه دی نمانځلی.
په میدان وردګ کې د مڼې ګل یوویشتمه دودیزه مشاعره سږ کال د دغه ولایت د چک ولسوالي اړوند د «چک برښنا بند» سیمه کې جوړه شوه چې ګڼشمېر نوموتو شاعرانو او مینهوالو پهکې ګډون کړی و. دا مشاعره پرون ماسپښین درې بجې پیل او د بېګاه شپې تر ناوخته یې دوام وکړ.
د خوست یوشمېر فرهنګپالان او اوسېدونکي اندېښنه ښيي چې په دغه ولایت کې د موزیم شاوخوا ۵۰۰ تاریخي او فرهنګي اثار د اطلاعاتو او فرهنګ ریاست په یوه کوټه کې ساتل کېږي چې د خلکو د لاسوهنې له امله د خرابېدو یا ورکېدو له ګواښ سره مخامخ دي.
د هېواد په بېلابېلو ولایتونو کې د تېرو درېوو اوونیو پر مهال د کتابونو له کوچنیو او سترو نندارتونونو وروسته نن کابل کې د اطلاعاتو او فرهنګ وزارت د نشراتو معینیت او د بېهقي خپروندی ریاست له لوري د کتاب اوونۍ په مناسبت د کتابونو لوی نندارتون پرانېستل شو.
د بدخشان د اطلاعاتو او کلتور رییس معزالدین احمدي سلاموطندار ته وویل چې د مرکز فیضاباد په ګډون یې د دغه ولایت په څلورو ولسوالیو کې هم د سړک پر سر زرګونه ټوکه کتابونه نندارې ته ایښي دي. هغه وايي، هڅه کوي چې د بدخشان په نورو ولسوالیو کې هم ورته نندارتونونه جوړ کړي دي.
کندهار کې د انارګل کلنۍ دودیزه مشاعره چې هر کال د انار ګل غوړېدو سره جوړېږي، دا ځل په ځنډ دغه ولایت کې جوړه شوه.
پښتو ژبه چې مخینه یې زرګونو کلونو ته رسېږي، اوس د نړۍ د ۵۰ لومړنیو ژبو په نوملړ کې ځای لري او نږدې ۸۰ میلیونه وګړي پرې خبرې کوي. که څه هم مخکې به دا ورځ د حکومت او ځینو نورو علمي او کلتوري ټولنو له لوري په شاندارو مراسمو نمانځل کېده، خو سږ کال د ټولو هېره شوې وه او په اړه یې هېڅ ډول غونډه، سیمینار یا هم خبري غونډه نه وو جوړ شوي.
