هرات کې د «مهربانه یار» په نوم د کتاب نندارتون جوړونکي وايي، دغه نندارتون کې د بېلابېلو برخو سلګونه ټوکه کتابونه نندارې ته کېښودل شوي او څلور ورځې به دوام وکړي.
د یاد نندارتون یوه مسوول عبدالله مومني سلاموطندار ته وویل، دغه نندارتون کې دیني، د کیسو، ارواح پوهنې، تاریخ او د ادبیاتو برخې کتابونه نندارې ته وړاندې شوي دي.
د ملګرو ملتونو د ماشومانو د ملاتړ صندوق یا یونیسف تازه اعلان کړی چې د افغانستان په ګډون، سوېلی اسیا کې ۲۹۰ میلیونه کمعمره ودونه شوي او په دې سره یې په نړۍ کې د کمعمره ودونو تر ټولو لوړې شمېرې په خپل نوم ثبت کړې دي. یونیسف ناچاري او د ښوونځیو تړلي پاتې کېدل د کمعمره ودونو د لوړو شمېرو تر ټولو ستر لاملونه ښودلي دي.
که څه هم هر کال د اختر په را رسېدو سره په ښار کې ګڼهګوڼه زیاتېږي او د وچو او تازه مېوو، جامو او نورو توکو بازار تودېږي، خو سږ کال د افغانانو ناچارۍ د کابل ښار بازار پیکه کړی دی. د کابل اوسېدونکی ابراهیم وايي: «سږ کال په یو پاکټ چاکلېټو مې د مېلمنو هرکلی کوم. مخکې کلونو کې به یوه یا دوه اوونۍ مخکې تلم او له خپلې وسې سره سم به مې وچه مېوه پېرله، خو سږ کال د وچې مېوې د پېرلو وسه نه لرم.»
په دې ورځو کې ګڼشمېر کابل ښاریان د ښار بازارونو ته راوځي او د کوچني اختر نمانځلو لپاره جامې او خوراکي توکي پېري، خو یوشمېر نور ښاریان وايي چې د وزګارتیا او بېوزلۍ له کبله د نویو جامو وسه نه لري او د وچې مېوې او خوږو په ګډون، نور خوراکي توکي نهشي پېرلی.
کابل کې یوشمېر ځوانانو د خلکو ترمنځ د مطالعې فرهنګ دودولو او په موځه د کتابونو پنځه ورځنی نندارتون جوړ کړی دی.
د دغه نندارتون جوړونکي وايي، هڅه کوي چې د نجونو، مېرمنو او ځوانانو ناهیلي شوي ذهنونه په مطالعې سره بوخت کړي.
د لغمان په مرکز مهترلام ښار کې د «سراج تاريخي کلا، د مهترلام بابا زيارت او شاهي منار» د دغه ولايت نوموتي تاريخي ځايونه بلل کېږي.
خو د لغمان د اطلاعاتو او کلتور رياست مسوولان وايي چې په ټولیزه توګه په دغه ولايت کې شاوخوا ۵۰ تاريخي ځایونه شته چې یوشمېر یې بیارغونې ته اړتیا لري. بلهخوا په لغمان کې يوشمېر فرهنګيان د ځينو رغول شويو تاريخي ځايونو ساتنې ته د حکومت د پاملرنې غوښتنه کوي.
د اطلاعاتو او فرهنګ وزارت د هنر او فرهنګ معین مولوي عتیق الله عزیزي پکتیا ته د خپل سفر پر مهال یوې غونډې ته ویلي چې ټول هیواد کې ۵۰۰۰ تاریخي ابدې ثبت دي چې له ډلې یې شاوخوا ۲۰۰ بیارغونې ته اړتیا لري.
نن د فبرورۍ ۲۱مه ټوله نړۍ کې د مورنۍ ژبې د نړیوالې ورځ په نوم نمانځل کېږي. له دې سره هممهال یوشمېر هېوادوال شکایت کوي چې په خپلې مورنۍ ژبې ورته د زدهکړو زمینه نه ده برابره شوې او وېره لري چې ژبه یې د ورکېدو له ګواښ سره مخ ده.
د کابل ښار په لوېدیځ کې د «پرتو» په نوم یوه کتابپلورنځي د نجونو ترمنځ د کتاب لوستلو سیالي پیل کړې ده. د کتاب لوستلو دا سیالي د نجونو په منځ کې د کتاب لوستلو انګېزې د پیاوړتیا لپاره پیل شوې ده.
د دې سیالي ګډونوال وايي، د ورته پروګرامونو په مرسته کولای شي چې په ټولنه کې کتاب لوستل دود کړي.
که څه هم د کابل د «میوند جادې» اړوند د مسي لوښو کوڅه کې پخوا د مسي لوښو جوړونکو ګڼې هټۍ موجودې وې، خو اوس په یاده کوڅه یوازې د ګوتې په شمېر هټیو کې لوښې جوړېږي.
د مسي لوښو ځینې هغه جوړونکي چې لا هم دغه کوڅه کې د لوښو پر جوړلو بوخت دي، وايي چې څه باندې ۹۰سلنه مسګرانو خپل کسب پرېښی دی.
د کابل شهرارا سیمه کې د تنور جوړولو کوڅې پخوانۍ ګڼهګوڼه نشته او اوس دغه کوڅه یوازې د کوتې په شمېر د تنور جوړولو هټۍ تر سترګو کېږي. پخوا به د یادې کوڅې دواړو خواوو ته کوچني او لوی تنورونه د پلور لپاره کېښودل شوي وو او له لرې به یې د خلکو پام ځانته اړاوه.
کابل کې یوشمېر نجونو پرون د خپلې انځورګرۍ او میناتورۍ اثار چې د ښځو پر وړاندې شته ستونزې او محدودیتونه، سوله او د جګړې منفي پایلې، ناامني او د زدهکړو ارزښت پهکې انځور شوی و، نندارې ته کېښودل. دغه راز، دغو انځورګرانو په خپلو اثارو کې د زدهکړو ارزښت او د افغانانو کلتور هم انځور کړی او نندارې ته وړاندې کړي دي.
نن په هرات کې د کورنیو تولیداتو او د دغه ولایت د کار او ټولنیزو چارو ریاست د مسلکي او هنري څانګې فارغانو د لاسي صنایعو درېورځنی نندارتون جوړ شو. د دغه نندارتون د جوړېدو موخه د ښځو د تولیدي محصولاتو پراختیا او هغو ته بازارموندنه ښودل شوې ده.
د زاول خصوصي پوهنتون یوشمېر محصلانو نن د کتاب دوهورځنی نندارتون پرانېست.
په دغه نندارتون کې د طب، سیاست، ټولنې او ځینو نورو برخو کې څه باندې ۳۰۰ کتابونه نندارې ته اېښودل شوي دي.
د غزني د اطلاعاتو او کلتور ریاست مسوولان وايي، د غزنویانو سلطنت د یوه ځواکمن پاچا سلطان مسعود غزنوي قبر چې د دغه ولایت په شمالختیځ کې دی، بیارغونې ته اړتیا لري.
د لغمان امنیتي چارواکي د دغه ولایت په الیشنګ ولسوالي کې د یوه وسلهوال برید پر مهال د ناوې او زوم د وژل کېدو خبر ورکوي.
د لغمان د امنیې قومانداني ویاند یونس یوسفزی وايي، دا پېښه پرون مازدیګر د الیشنګ ولسوالي په ګونهپال سیمه کې شوې ده.
