که څه هم بدخشان کې یوشمېر ښځې وايي چې د اقتصادي ستونزو او عامه پوهاوي نه لرلو له کبله په خپل سر درمل خوري، خو ډاکټران خبرداری ورکوي چې د خپلسرو درملو کارول بدې پایلې لري.
د بدخشان اوسېدونکې فریده او جاوېده وايي، ښځې، په تېره امېندواره مېرمنې په دغه ولایت کې په خپل سر درمل خوري.
یوشمېر افغان مېرمنو چې د سینې پر سرطان اخته دي، له سلاموطندار سره په مرکه کې ویلي چې روغتیايي خدمتونو او د اړتیا وړ درملو پېرلو ته د نه لاسرسي له کبله باید په دوامداره توګه ګاونډیو هېوادونو ته ولاړې شي.
دوی وايي، تمه نه لري چې د افغانستان په روغتونونو کې دې یې درملنه وشي او په وینا یې، هېواد کې یې درملنه نه کېږي.
یوشمېر ډاکټران وايي، ښځې له نارینهوو ډېرې پر شکر ناروغي اخته کېږي. په کابل کې له ۲۳ ښځو سره د سلاموطندار د مرکو موندنې ښيي چې پر شکر ناروغي د ښځو اخته کېدل بېلابېل لاملونه لري. د ۲۳ ښځو له ډلې ۲۰ هغو ویلي چې پر دې ناروغي په ارثي ډول اخته شوې دي. بنفشه او نجیبه چې دواړه پر شکر ناروغي اخته دي وايي، دا ناروغي له مشرانو ورته پاتې ده.
د غزني د حوزوي روغتون یوشمېر ډاکټران او روغتیايي کارکوونکي وايي، د ۲۰۲۳ کال د وروستيو څلورو میاشتو تنخوا یې نه یوازې په څو میاشتې ځنډ ورکړل شوی، بلکې له ۵۰ تر ۶۰ سلنې پورې کم شوی هم دی. دوی سلاموطندار ته ویلي چې د تنخواوو کمېدو له سختو اقتصادي ستونزو سره مخامخ کړي دي.
پروان د کابل په شمال کې یو کرنیز او غرنی ولایت دی چې ډېری اوسېدونکي یې د کرنې او مالدارۍ له لارې خپل ژوند چلوي. د دغه ولایت یوشمېر اوسېدونکو سلاموطندار ته ویلي چې خپله دوی او خپلوان یې د پښو چاودو پر ناروغي اخته شوي او له کبله یې سخت اندېښمن دي. دوی زیاتوي چې تر اوسه یې د دې ناروغي د درملنې هېڅ ګټوره لاره نهده موندلې.
د تخار په ولایتي روغتون کې د درملو نشتوالي ناروغان او د هغوی پایوازان له ګڼو ستونزو سره مخامخ کړي دي. د تخار په ولایتي روغتون کې یوشمېر ناروغلرونکي د درملو د کمښت او د ډاکټرانو د نه پاملرنې په اړه شکایت کوي او وايي، سره له دې چې له ګڼو اقتصادي ستونزو سره مخامخ دي، خو بیا هم اړ دي چې د ناروغانو لپاره په بهر کې درمل واخلي.
په هېواد کې د خلکو، په ځانګړې توګه ځوانانو لهخوا د نوشابې او انرژي ډېر کارول نه یوازې زیات شوي، بلکې ځوانان پرې روږدي شوي هم دي. د کابل ښار يوشمېر ځوانان وايي، د خپلې تندې ماتولو او ستړيا دمه کولو لپاره بېلابېل ډوله نوشابې او انرژي کاروي.
د روغتیا نړیوال سازمان په ۱۹۹۸ کال کې د ډسمبر میاشتې لومړۍ نېټه «له ایډز ناروغي سره د مبارزې» نړیوالې ورځې په نوم ونوموله. له هغه را وروسته هر کال دغه ورځ د اېډز ناروغي په اړه د عامه پوهاوي او له اېډز سره د مبارزې په موخه د بودیجې ځانګړي کولو په موخه د نړۍ په بېلابېلو هېوادونو کې نمانځل کېږي.
د کابل یوشمېر اوسېدونکو له سلاموطندار سره په مرکو کې ویلي چې اوس له وخته مخکې د ځوانانو د وېښتانو سپینېدل زیات شوي دي. د دوی په وینا، نننی له ستونزو ډک ژوند او د خلکو ترمنځ ډېره سیالي پر ځوانانو اروايي فشارونه زیات کړي او د خوراکي توکو کیفیت هم ټیټ شوی چې له کبله یې انسان ژر زړېږي او وېښتان یې هم له وخته مخکې سپینېږي.
د وینې ملي بانک مسوولانو وایي، د عامه پوهاوي نه لرلو او د خلکو نه پاملرنې له امله د هرې ورځې په تېرېدو سره په هېواد کې د تلاسیمیا او هېموفیليا ناروغانو شمېر مخ په زیاتېدو دی.
د وینې ملي بانک رییس محمدناصر صادق سلاموطندار ته ویلي چې اوس د هېواد په کچه څه باندې دولس زره کسان پر تلاسیميا ناروغي او شاوخوا ۱۱۳۰ نور هم پر هېموفیليا ناروغي اخته کسان ثبت شوي دي.
د تخار د یوشمېر کلینیکونو مسوولان وايي چې په تېر یوه کال کې د وینې کموالي سره مخ مېرمنو، په تېره امېندواره مېرمنو شمېر زیات شوی دی. د دوی په وینا، د وینې کموالی لامل کېږي چې ماشوم مړ وزېږېږي او یا هم د یوشمېر میندو د مړینې لامل هم کېږي.
په داسې حال کې چې اوس د کابل دولتي کلینیکونو ته د ورتلونکو ناروغانو شمېر مخ په ډېرېدو دی، خو دغه کلینیکونه د درملو، مسلکي کارکوونکو او ځای له کمښت سره مخامخ دي.
د کابل ښار د تايمني اوسېدونکې سیماګل چې خپل دوهکلن ماشوم يې د دې سیمې کلينيک ته ور وړى، په دغه روغتيايي مرکز کې د درملو له نشتوالي شکايت کوي.
د عامې روغتیا وزارت نن د مور په شیدو د تغذیې نړیواله اوونۍ ونمانځله. د دغه وزارت مسوولانو په دې اړه جوړه شوې غونډه کې له ټولو میندو وغوښتل چې خپل نوي زېږېدلي ماشومان تر دوو کلونو پورې په خپلو شیو تغذیه کړي.
د بادغیس روغتیايي مسوولان وايي چې د دغه ولایت په قادس ولسوالي کې د یوې کورنۍ څلور غړي پر «بوټولېزم» ناروغي د اخته کېدو له کبله مړه شوي دي.
د بادغیس د مرکزي روغتون سرطبیب اجمل عاطف وايي، یاد کسان د روانې اوونۍ په لومړیو ورځو کې داسې مهال چې روغتیايي وضعیت یې نازک و، دغه روغتون ته ور وړل شوي وو.
د کابل ښار اوسېدونکي شکایت کوي چې لا هم د ښار په لویو او کوچنیو پلورنځیو کې تاریختېر خوراکي توکي خرڅېږي او په وینا یې، اړوندې ادارې یې باید مخه ونیسي.
د کابل ښار د تایمني سیمې اوسېدونکی قیوم وايي، کوچنی زوی یې څه موده وړاندې د یوه تاریختېر جوس د څښلو له امله ناروغ شوی و. هغه وايي، د دغو توکو خرڅلاو د خلکو له ژوند سره د لوبو کولو په مانا دی.
د کندوز ښار د درېیمې ناحیې یوشمېر اوسېدونکي په یاده سیمه کې د روغتیايي خدمتونو د کموالي په اړه شکایت کوي او وايي، روغتیايي کارکوونکي ناروغانو ته سمه پاملرنه نه کوي او د هغو له پایوازانو سره هم ناسم چلن کوي.
د سلاموطندار په اړه
نشراتي سیاست او مسلکي اصول
د خصوصي حریم سیاست
له موږ سره اړیکه
کارموندنه
د معلوماتو او سندونو لېږل
له موږ سره د همکارۍ شرایط
شکایت
راډیويي خپرونې
فلم او تصویر
آر اس اس
په خبرپاڼه کې ګډون
