د تاریخ په اوږدو کې د ښځو هنري هڅې له هېچا پټې نهدي، خو بېلابېلو هېوادونو له هغې ډلې افغانستان کې پوځي-سیاسي تحولاتو تل د ښځو پر فعالیتونو په ځانګړې توګه هنري کارونو سیوری غوړلی چې ځینې مېرمنې یې ناهیلې کړي او اوس دې باور ته رسېدلي چې افغانستان کې نور هنري فعالیتونه ځای نهلري.
د ښځو پر وړاندې تاوتریخوالی تخصصي اصطلاح ده چې ډېری وخت یې لامل سړي بلل کېږي او د ملګروملتونو د تعریف له مخې، هره هغه کړنه چې د جنسیټ پر بنسټ له جسمي، جنسي او رواني اړخه، د ښځې امنیت او سلامت وګواښي، تاوتریخوالی دی؛ خو څنګه چې ښکاري د ښځو پر وړاندې تاوتریخوالی، یوازې د سړیو لهخوا نهدی او بېلابېل اړخونه لري چې د ښځو لهخوا د ښځو پر وړاندې تاوتریخوالی هم یو له دغو ډولونو دی.
د سلاموطندار موندنې چې له دولتي ادارو څخه د ګوښه شویو ۱۸ ښځو سره د مرکو له لارې ترلاسه شوي، ښيي چې پنځلس هغو یې په رسمي او درې نورو په قراردادي توګه په دولتي ادارو کې کار کاوه، خو اوس له دندو ګوښه شوې دي.
د دغو موندنو پر بنسټ، څلور ښځې د کورنیو چارو وزارت، درې د لویې څارنوالي، دوه د کار او ټولنیزو چارو وزارت، دوه د چارو ادارې، دوه د نظامي پوهنتون، یوه د مالیې وزارت او یوه بله هم د سواد زدهکړې معینیت رسمي کارکوونکې وې.
که څه هم ۲۰۲۳ کال کې د افغان مېرمنو د ژوند بېلابېلو اړخونو کې له پرمختګ او پر وړاندې یې د ولاړو ستونزو څخه سترګې نهشي پټېدی، خو د روان ۲۰۲۴ کال له پیل سره هممهاله د پرمختګونو پراخېدو او ستونزو هواري ته هیلې ژوندۍ دي. په دې راپور کې هغو څېړنیزو راپورونو ته ځغلنده نظر کوو چې سلاموطندار «سلام افغانستان رسنیزې موسسې» د تېر یوه کال پر مهال د افغان مېرمنو وضعیت او برخلیک په اړه چمتو او خپاره کړي دي.
سلاموطندار د وړکتونونو له څوارلسو ښځینه ښوونکو سره چې دولسو یې په دولتي وړکتونونو کې کار کاوه او په وروستي یوه کال کې له دندو ګوښه شوې دي. د سلاموطندار موندنې ښيي چې د وړکتونونو هغه ښځینه ښوونکې چې په دغه راپور کې ورسره مرکې شوي، اوس له سخت اقتصادي ستونزو سره لاس او ګرېوان دي.
په نننۍ نړې کې د زدهکړو حق د بشري حقونو تر ټولو بنسټيز حق ګڼل کېږي چې ټولو هېوادونو او دولتونو نه یوازې منلی، بلکې ملاتړ یې کوي او د یوه بنسټیز بشري حق په توګه منلو کې یې هېڅ شک نشته. دغه حق د بشري حقونو په بېلابېلو سندونو کې تایید شوی او په زدهکړو کې د جنسیت له مخې توپیري چلن د بشري حقونو ښکاره نقض دی.
له سلاموطندار سره د هېواد په بېلابېلو ولایتونو کې «۳۰» نجونو د مرکو پرمهال ویلي چې د خپلو کورنیو لهخوا ورسره دوهګونی چلن شوی او د دوی په پرتله نارینهوو ته ډېر پام کېږي.
د مرکه شویو ۳۰ نجونو له ډلې ۲۲ یې سلاموطندار ته ویلي، د کورنیو د غړیو له لوري له بېلابېلو جنسیتي توپیرونو سره مخ دي چې د دوی پر روح او روان یې بده اغېزې کړې دي.
سلاموطندار د هېواد په بېلابېلو ولایتونو کې له ۳۶ قابلهګانو سره د مرکو په ترڅ کې موندلې چې ډېری هغه یې د کاري زمینې کمښت سره مخ دي.
د مرکه شویو ۳۶ قابلهګانو له ډلې یې ۱۸ بېدندې او پاتې ۱۸ یې چې پر دندو دي، د ښځینه ناروغانو د درملنې لپاره کافي امکانات نهلري.
مهتاب افتخار چې کله لس کلنه وه، د خپل خاله زوی ته چې ۱۸ کلن و، په جبري توګه په نکاح ورکړل شوه. هغه ۱۶کاله وړاندې هغه مهال چې پلار یې مړ شو او مور یې دویم واده وکړ، دې واده ته اړ اېستل شوې ده.
په دې راپور کې له ۱۹ ښځو سره مرکې شوې چې له ډلې یې ۱۳ مېرمنو له واده وروسته او شپږو ښځو بیا د کوژدې پر مهال د تاوتریخوالي او جبر له امله له خپلو خاوندانو او کوژدنو جلا شوې دي.
سلاموطندار له ۳۰ هغو مېرمنو سره چې د کار جواز اخیستلو غوښتونکې دي، د مرکو په ترڅ کې موندلې چې دغه مېرمنې په یوشمېر سکټورونو کې نشي کولای کاري جواز ترلاسه کړي.
سلاموطندار د لاسيتوکو له ۲۱ ښځینه پلورونکو سره د مرکو په ترڅ کې موندلې چې د تېرو څه باندې دوو کلونو پر مهال کابل ښار کې د یادو مېرمنو شمېر زیات شوی دی.
د سلاموطندار موندنې ښيي چې هېواد کې د ښځو ورزس پر وړاندې د شته محدودیتونو له کبله د ورزش د بېلابېلو څانګو ښځینه لوبغاړې «ورزشکارانې» له هېواده بهر د وتلو په هڅه کې دي.
د تېرو درېوو کلونو پر مهال هېواد کې د ښځو د ۱۷۳وژنو او ځانوژنو پېښو په اړه د سلاموطندار موندنې ښيي چې د ځانوژنې او وژنو دغه ډول پېښې په کمسارې توګه زیاتې شوې دي.
سلاموطندار په هېواد کې له ۱۹ هغو مېرمنو سره چې خاوندانو یې دویم او یا له هغه ډېر ودونه کړي، د مرکو په ترڅ کې موندلې چې دغه مېرمنې له بېلابېلو رواني فشارونو ځورېږي.
د مرکه شویو ۱۹ مېرمنو له ډلې یې ۱۳ د خپل خاوند لومړۍ مېرمنې دي او پاتې شپږ یې په بنه «یا د خاوند دویمې مېرمنې» په توګه واده شوې دي.
سلاموطندار په هېواد کې له میراث محرومو شویو ۱۷مېرمنو سره د مرکو په ترڅ کې موندلې چې دغه ښځې په ټولنه کې د شته دودونو او رواجونو له امله له میراث محرومې شوې دي.
سلاموطندار کابل کې د پاکستان سفارت د درېوو میاشتو عوایدو څخه د اټکلیزې محاسبې پر بنسټ موندلې چې یاد سفارت دې موده کې د ویزو غوښتنلیکونو د ردېدو له درکه نیم میلیون ډالر عاید ترلاسه کړي دي.
د سلاموطندار په اړه
نشراتي سیاست او مسلکي اصول
د خصوصي حریم سیاست
له موږ سره اړیکه
کارموندنه
د معلوماتو او سندونو لېږل
له موږ سره د همکارۍ شرایط
شکایت
راډیويي خپرونې
فلم او تصویر
آر اس اس
په خبرپاڼه کې ګډون
