«در سالروز بزرگ‌داشت نجیب قاتل و جانی، خیمه لویه‌جرگه محاصره و تمام راه‌های آن را بسته کنید. ارگ و پارلمان تا زمانی محاصره بماند که نه تنها بر عدم تکرار چنین شرارت‌هایی [تجلیل رسمی از سالروز ترور داکتر نجیب‌الله] تعهد محکم به‌دست آید، بلکه همه مقام‌های ملحد و سکولار که بر ارزش‌های دینی و ملی مردم افغانستان بی‌حرمتی کرده و در کنار اشغال‌گران و زیر فرمان آن‌ها بر ضد ملت جنگیده‌اند، از وظایف‌شان برکنار شوند.»
متن بالا، برگردان بریدۀ از خطبه نماز جمعه گلبدین حکمتیار، رهبر حزب اسلامی از زبان پشتو به فارسی است که زیر عنوان «متن خطبه مشر معزز» به رسانه‌ها فرستاده شده است. خطبه، روز گذشته، چهارم میزان، در مسجدی در محوطۀ زیستگاه حکمتیار که در آن خانه و دفتر حزب او واقع شده، ایراد شد. حکمتیار در منطقه دارالامان، در جنوب-غربی کابل زیستگاه خود را انتخاب کرده، سمتی از شهر کابل که در آن ولسوالی چهارآسیاب، پایگاه مرکزی گلبدین حکمتیار در زمان جنگ‌های داخلی نیز واقع شده است.
گلبدین حکمتیار در میزان سال ۱۳۹۵ خورشیدی با حکومت افغانستان توافق‌نامه صلح امضا کرد و بر اساس ماده دهم توافق‌نامه او حق دارد که «دو یا سه محل مناسب را برای اقامت خویش در افغانستان انتخاب نموده و دولت تدابیر لازم امنیتی و هزینه معین و معقول را برای وی فراهم می‌سازد.» حکمتیار در آخرین خطبه نماز جمعه، در خانۀ که هزینه آن را حکومت افغانستان می‌پردازد، موضعی را اتخاذ کرد که از زمان امضای توافق‌نامه به این سو بی‌پیشنه بوده است.
براساس خطبه ۴ میزان، محمد اشرف غنی با نور محمد ترکی، از بنیان‌گذاران و دبیرکل پیشین حزب دمکراتیک خلق افغانستان (۱۳۴۴ الی۱۳۵۸) در یک ظرف مورد سنجش قرار گرفت. حکمتیار به زبان کنایه گفته «در دو دور اشغال دیدیم که یکی را نابغه شرق [ترکی] و دیگر را دومین متفکر جهان [غنی] ساختند.»
حکمتیار به زبان کنایه گفته «در دو دور اشغال دیدیم که یکی را نابغه شرق [ترکی] و دیگر را دومین متفکر جهان [غنی] ساختند.»
موضع حکمتیار در خطبه ۴ میزان به شدت تهاجمی است. به گفته حکمتیار، حکومت تصمیم دارد که سالروز ترور داکتر نجیب‌الله احمدزی (۶ میزان ۱۳۷۵) رئیس‌جمهور پیشین افغانستان را تجلیل کند که به باور حکمتیار این کار «بی‌حرمتی به جهاد مقدس مردم افغانستان است» و هدف آن، تخریب پروسه صلح و تحریک «مجاهدین و طالبان» که آنان را از صلح پشیمان و به جنگ ترغیب کند. حکمتیار حکومت را عروسک و دست‌نشانده خارجی‌ها خوانده که مشتاق دوام جنگ است. در خطبه او آمده که «اهل‌الرای ولایت کابل» جمع شده و پس از بحث‌های مفصل، تصمیم گرفته‌اند که جلو تجلیل از مراسم سالروز ترور داکتر نجیب را بگیرند و در برابر آن عکس‌العمل «جدی و عملی» در ولایت‌ها و مرکز گرفته شود.
واژه‌های و اصطلاحاتی همانند اشغال، رسانه‌های مزدور، فحشا و فساد، نفرت، خون، ملحدان، خباثت، شرارت، دشمنان دین، سکولار و… به کثرت در خطبه نماز جمعه آقای حکمتیار آمده که در ادبیات گروه‌های رادیکال به وفور از آن استفاده می‌شود. اما موضع حکمتیار برخلاف مواضع سخت گروه‌ها رادیکال پس از امضای توافق‌نامه با دولت افغانستان پیوسته تغییر کرده است.
موضع دوگانه در یک ماه
گلبدین حکمتیار و جریان سیاسی و نظامی او پیش از امضای توافق‌نامه صلح با دولت افغانستان، تنها جریان اسلامی بازمانده از جنگ با شوروی و جنگ‌های داخلی بود که از پذیرش نظم نوین در افغانستان سر باز زد. تا آن زمان حکمتیار به عنوان چهره اصول‌گرا در میان افراط‌گرایان شناخته می‌شد، اما با امضای توافق‌نامه با دولت افغانستان به عنوان نظام مورد حمایت غرب، این خوانش از حکمتیار تعدیل شد.
حکمتیار با امضای توافق، نظم پس از ۲۰۰۲ را پذیرفت و جمهوری اسلامی افغانستان را به عنوان دولت به رسمیت شناخت، از مخفی‌گاه بیرون و در کابل ساکن شد. او براساس قاعده پذیرفته شده در جمهوری اسلامی وارد انتخابات ریاست جمهوری شد و از نظر رأی با گرفتن حدود ۴ درصد از مجموع آراء در جایگاه سوم قرار گرفت. حکمتیار در حالی خود را رهبر «اصلی و واقعی» حزب اسلامی می‌خواند که شاخه انشعابی از این حزب به رهبری عبدالهادی ارغندیوال به عنوان جریان سیاسی رسمی در وزارت عدلیه افغانستان ثبت است.
حکمتیار در حالی خود را رهبر «اصلی و واقعی» حزب اسلامی می‌خواند که شاخه انشعابی از این حزب به رهبری عبدالهادی ارغندیوال به عنوان جریان سیاسی رسمی در وزارت عدلیه افغانستان ثبت است.
حکمتیار پیوسته از عهدشکنی حکومت در تطبیق توافق‌نامه سیاسی که بین او و دولت امضا شد، شکایت کرده، اما نگرانی‌ها و هشدارهای او کمتر مورد توجه دولت واقع شده است. در یک ماه گذشته تمرکز خبرگزاری آناتولی، رسانه دولتی ترکیه به خطبه‌های حکمتیار بار دیگر او را در مرکز توجه رسانه‌ها قرار داد.
بررسی متن خطبه‌های نماز جمعه حکمتیار از ۷ سنبله ماه گذشته تا ۴ میزان ماه روان نشان می‌دهد که موضع او در پیوند به صلح ثابت نبوده است. حکمتیار پیش از آغاز گفت‌وگوهای صلح بین دولت و گروه طالبان یک موضع و پس از آن موضع دیگری را مطرح کرده است.
الف: پیش از آغاز گفت‌وگوها
خطبه روز جمعه حکمتیار در هفتم سنبله او را در مرکز توجه قرار داد. او طی خطبه‌یی گفت که حکومت افغانستان به حمایت مالی هند در حال ایجاد نیروهای ملیشه در افغانستان است. به گفته حکمتیار، تجهیز، تمویل و آموزش نیروهای ملیشه به حمایت هند صورت می‌گیرد.
حکمتیار در آن خطبه گفت، نیروهای ملیشه که در زمان داکتر نجیب ایجاد شده بود، دوباره جذب ساختار جدید می‌شوند. به گفتۀ او، هند حضور طالبان را در حکومت به سود پاکستان می‌داند و از این‌رو مخالف روند صلح است. حکمتیار گفت که صلح آمدنی است و «حکومت کابل «چاره‌یی» جز خضوع و تسلیم شدن به «اوامر نیروهای خارجی را ندارد.»
در خطبه روز جمعه، چهاردهم سنبله، حکمتیار شمار نیروهای ملیشه را که به گفته او حکومت ایجاد می‌کند، ۷۰ هزار نفر عنوان کرد. اما یک هفته پیش از سفر هیأت گفت‌وگوکننده دولت افغانستان به دوحه، تمرکز حکمتیار در خطبه روز جمعه چهاردهم سنبله چیزی دیگری بود. او به ترکیب هیأت گفت‌وگوکنندۀ دولت افغانستان اعتراض کرد و گفت که هیأت دولت «از هیچ گروهی که شامل حکومت کنونی نیست، نماینده‌گی نمی‌کند و هیچ مشوره‌یی با طرف‌های که در جنگ و صلح افغانستان تاثیرگذار بوده‌اند، نشده است.
به نقل از حکمتیار، حکومت در گفت‌وگوهای صلح با طرفی مواجه است که موضع واحد دارد، اما هیأت حکومت «مشتمل بر افرادی‌ست که سایه هم‌دیگر را به راکت می‌زنند.»
پیش‌نهاد حکمتیار این بود که پیش از همه «مرجع عالی تصمیم‌گیری» ایجاد شود که صلاحیت تصمیم‌گیری در همه امور را داشته باشد. به این ترتیب او در پی انتقال صلاحیت‌های حکومت به یک شورا بود. حکمتیار گفت، جریان سیاسی او به عنوان اپوزیسیون در ترکیب هیأت حکومت شامل نمی‌شود؛ مشروط به این‌که روند در انحصار حکومت نباشد و تصمیم مشترک گرفته شود. او گفت که حاضر است گروهی را همراه با هیأت حکومت به هدف گفت‌وگو با گروه طالبان به دوحه بفرستد. او هشدار داد، در صورتی که پیش‌نهادش پذیرفته نشود، به‌گونه مستقل با گروه طالبان وارد گفت‌وگو خواهد شد. (پیش‌نهاد حکمتیار جدی گرفته نشد.)
ب: پس از آغاز گفت‌وگوها
در ۲۱ سنبله، هنگامی که هیأت دولت افغانستان در فرودگاه کابل برای پرواز به دوحه لحظه‌شماری می‌کرد، حکمتیار در مسجد خود مشغول ایراد خطبه نماز جمعه بود. در این خطبه، حکمتیار به نشر کاریکاتور پیامبر اسلام در فرانسه و انتشار فلمی در باره افغانستان که به گفتۀ او از تلوزیون بی‌بی‌سی به نشر رسیده، پرداخت. او در آن روز گفت که اگر در افغانستان حکومت اسلامی بود به دلیل «همین فلم اهانت‌آمیز و نفرت‌انگیز، سفارت بریتانیا را می‌بستیم و سفیرش را از کشور خارج می‌کردیم.»
حکمتیار می‌گوید حکومت در گفت‌وگوهای صلح با طرفی مواجه است که موضع واحد دارد، اما هیأت حکومت «مشتمل بر افرادی‌ست که سایه هم‌دیگر را به راکت می‌زنند.»
پس از آغاز مذاکرات صلح بین دولت افغانستان و گروه طالبان، گلبدین حکمتیار در خطبه روز جمعه ۲۸ سنبله موضع قبلی خود را کاملاً رد کرد. او اعلام کرد که آمادۀ پیوستن به گروه طالبان است. حکمتیار افزود، اگر گروه طالبان و حزب اسلامی با هم متحد شوند، هیچ قدرتی در برابر آنان توان ایستاده‌گی را ندارد. حکمتیار گفت که جریان سیاسی او از نظر عقاید، ارزش‌ها و ایدلوژی با طالبان نزدیک است و مشترکاتی باهم دارند. (طالبان به این خواست حکمتیار واکنش نشان نداند. او پیش از این نیز بارها تمایلش را برای پیوستن با گروه طالبان ابراز کرد، اما هیچ پاسخ مثبت دریافت نکرد.)
بررسی خطبه‌های نماز جمعه حکمتیار پس از آغاز گفت‌وگوهای صلح نشان می‌دهد که موضع او در برابر حکومت به شدت تهاجمی شده و در آخرین خطبه هشدار می‌دهد که لویه‌جرگه، ارگ و پارلمان را محاصره خواهد کرد.
کشورهای حامی صلح و دشمن صلح
در خطبه‌های نماز جمعه گلب‌الدین حکمتیار، پاکستان، چین و ترکیه به عنوان حامی روند صلح افغانستان معرفی شده‌اند. به عقیده حکمتیار، چین و پاکستان برای منافع منطقهیی خود و کم‌رنگ‌شدن حضور هند در تحولات آینده افغانستان، از روند صلح حمایت می‌کنند.
ایران، هند، فرانسه و شماری از کشورهای عربی که به گفته او با کشورهای اسلام‌ستیز جبهۀ مشترک دارند، مخالف روند صلح در افغانستان اند. به باور حکمتیار، ایران به دلیل اقتصادی مخالف روند صلح است و هند نیز می‌داند که با برقراری صلح، نقش اسلام‌آباد در افغانستان تقویت خواهد شد. حکمتیار دلیل مخالفت فرانسه به برقراری صلح در افغانستان را به درستی واضح نمی‌سازد، اما پیوسته در سخن‌رانی‌های خود از حسادت و مخالفت فرانسه با سیاست‌های ترکیه انتقاد می‌کند.
