په داسې حال کې چې پر افغانو نجونو د ژوند محدودیتونو سیوری غوړولی، په هرات کې یوشمېر نجونې د تذهیب هنر ته مخه کړې ده. دوی د رنګ او قلم په ژبه خبرې کوي او د دې هنر تر سیوري لاندې د خپلې راتلونګې لپاره د هیلو او ارامۍ لټون کوي.
د دغو نجونو په وینا، هنر ورته د تیارو او ورځ تر بلې د زیاتېدونکو محدودیتونو پر وړاندې یو امن پناه ځای ګرځېدلی، چېرې چې د خلاقیت او ښکلا له لارې خپلې هیلې ژوندۍ ساتي.
هغوی زیاتوي چې د تذهیب نازک strokes او رنګین ترکیبونه نه یوازې د زړه خواله ده، بلکې د هغو احساساتو څرګندونه هم ده چې د محدودیتونو له امله یې نشي بیانولی.
د تذهیب هنر په اسلامي فرهنګ کې لرغونی تاریخ لري او په افغانستان کې یې ریښې د تیموریانو د واکمنۍ دورې ته رسېږي چې هرات د دې هنر مهم مرکز ګڼل کېده. اوسني هنرمندانې نجونې نه یوازې د ذهني سکون په موخه دې هنر ته مخه کړې، بلکې اصلي موخه یې په هېواد کې د تذهیب د هنر ساتنه او ترویج دی. دوی غواړي د هنر له لارې خپله غږ نړۍ ته ورسوي.
دغه نجونې د خپلو کورنیو له ملاتړ هم خوښي څرګندوي او وایي چې د کورنۍ او دوستانو مادي او معنوي ملاتړ ورته د دې لارې د پرانیستو اساسي وسیله ګرځېدلې ده.
سمیه سلیمانخېل د هرات له هغو ځوانو نجونو څخه ده چې له اتو کلونو راهیسې د تذهیب پر هنر بوخته ده. هغې د «نگارستان نایکو» په نوم یو هنري او فرهنګي بنسټ جوړ کړی او اوس یې مشري پر غاړه لري.
سمیه په خپل لومړي هنري اثر کې د تذهیب په هنر د قرآنکریم بشپړ کتابت کړی دی. نوموړې دا هنر د کورنیو او بهرنیو استادانو تر لارښوونې لاندې زدهکړی او د خپل بنسټ اساسي موخه یې په افغانستان کې د اصیلو او سنتي هنرونو ساتنه او بیا راژوندي کول بللي دي.
سمیه د هنر په اړه په شاعرانه ډول وايي: «هنر د یوې مهربانې مور په څېر دی چې خپل ماشوم په غېږ کې نیسي، د سکون، مینې او ورسره د خپلواکۍ پر لور یې رهبري کوي.»
خو له سمیې پرته نورې نجونې هم شته چې د تذهیب په هنر کې د خپلو هیلو څرک لټوي. دوی غواړي د دې هنر له لارې هغه فرهنګي میراث ژوندی وساتي چې د دې خاورې له تاریخ سره ژور تړاو لري او په همدې وسیله ځان ته د ارامۍ او مالي خپلواکۍ لپاره خوندي فضا رامنځته کړي.
زینب جمشیدي، یوه بله ځوانه هنرمنده ده چې د هیلې او خوبونو په درلودلو سره یې، دې هنر ته مخه کړې ده. د هغې هیله دا ده چې یوه ورځ خپل اثار په نړیوالو نندارتونونو کې د نړۍ پر مخ وړاندې کړي او د دې لارې زدهکوونکي وروزي.
زینب د خپل احساس په اړه وایي: «سره له دې چې محدودیتونه ډېر دي، خو هنر راته د داسې پناهځای بڼه لري چې هر ځل قلم په لاس کې نیسم او د نقش او رنګونو په جوړولو پيل کوم، د ازادۍ او سکون احساس کوم. دا هنر راته مرسته کوي چې خپله روحیه وساتم او راتلونکي ته په هیلو سره وګورم.»
زهرا غلامي د دغو هنرمندو نجونو له ډلې څخه ده چې د خپلې مینې او د کورنۍ او ملګرو په تشویق یې د تذهیب هنر ته مخه کړې او دا هنر یې په مسلکي ډول زدهکړی دی. هغې وویل: «زموږ د هنري اثارو ډېر پېرودونکي بهرني ګرځندویان وو، خو د اوسنیو شرایطو له امله د پېرودونکو شمېر په څرګند ډول کم شوی دی.»
سلاموطندار پر اېکسپاڼه هم وڅارئ
د سلاموطندار پښتو فېسبوکپاڼه وڅارئ
خو سره له دې ټولو، زهرا لاهم هیلمنده ده چې یو وخت به د دوی هنر بیا خپل اصلي ځای ومومي او د دوی لپاره به د مالي خپلواکۍ او د هېواد د غني کلتور د نندارې یوه وسیله وګرځي.
هغې وویل: «ځکه چې د تذهیب هنر یو اصیل، پخوانی او اسلامي هنر دی، هڅه کوم چې په خپلو طرحو کې د دې اسلامي هنر ښکلا او ظرافت را وښیم او ور وپېژنم.»
په همدې حال کې ابراهیم حبیبي چې د هرات د ښکلو هنرونو په پوهنځي کې استاد دی، د تذهیب هنر د ساتنې او پر پراختیا ټینګار کوي او د دې نازک او تاریخي هنر د انتقال په برخه کې د نجونو رول خورا مهم ګڼي. هغه وایي چې د نجونو شتون په تذهیب کې د دې اصیل هنر د دوام تضمین دی.
ابراهیم حبیبي په دې ټینګار کوي چې دودیز هنرونه د افغانستان د تاریخي او کلتوري هویت یوه جلا کېدونکې برخه ده او خبرداری ورکوي: «که دا هنرونه نسلونو ته ونه غځول شي او دوام ونهلري، د دې معنا دا ده چې زموږ د ملي فرهنګ یوه لویه برخه له لاسه ځي. استادان لکه کمالالدین بهزاد او سیداحمدسعید مشعل کلونه کلونه د دې فرهنګي میراث د ساتنې او پراختیا لپاره هڅې کړي دي. د دوی د هڅو درناوی زموږ دنده ده.»
سهیلا صبري چې په هرات کې یوه فرهنګي فعاله ده، د تذهیب هنر د هرات او افغانستان د کلتوري هویت یوه برخه ګڼي. هغه باور لري چې د دې هنر ساتنه او وده کولای شي، د تېر او راتلونکي فرهنګ ترمنځ د اړیکې یوه نښلېدونکې لار وي او د هېواد د کلتوري هویت په ساتنه کې ژور اغېز ولري. هغې د ښځینه تذهیبکارانو ملاتړ د فرهنګي بنسټونو یوه مهمه دنده بولي.
«د ښځو او نجونو هنرمندو مالي او معنوي ملاتړ کولای شي د دې هنر د راتلونکي ساتنې په برخه کې مهم رول ولري. بېشکه، هنري او فرهنګي بنسټونه کولای شي، د دې فرهنګ د ساتنې لپاره ښه ملاتړي وي، د نړیوالو بازارونو سره د ارتباط د پُلونو جوړولو او د امن کاري فضا برابرولو له لارې ښځې په دې لاره کې مرسته وکړي، څو هغوی هم وکولای شي په دې برخه کې فعاله پاتې شي او د افغانستان د ملي او تاریخي هویت په ساتنه کې برخه واخلي.»
دغه نجونې په داسې حال کې خپل هنري فعالیتونه جاري ساتي چې په تېرو کلونو کې ډېرو کورنیو د خپلو لوړو صنفونو نجونو د زدهکړې د محدودیت او د کاري فرصتونو نشتوالي له امله یا له هېواد وتلي او یا یې خپلې لوڼې واده کړي دي.
د ښځو پر حضور ورځ تر بلې زیاتېدونکي محدودیتونه ژور اغېز کړی، خو دغه هنرمندې نجونې بیا هم په زړه کې هیلې پالي، پر روښانه راتلونکې باور لري او له حکومت څخه غواړي چې د دوی ملاتړ وکړي، څو هغوی ته د امن هنري فعالیتونو د ودې زمینه او فرصتونه برابر شي.
