کله چې اړتیا ډېره شي، شکایتونه پورته کېږي، خو بلخ کې یوه ځوان له وزګارتیا او ننګونو سره سره د مبارزې لار خپله کړې او غواړي د ښکلا او جلدي برخه کې د بریالیتوب لوړو څـوکو ته ورسېږي.
عبدالرحمن شیرزاد چې ۳۱کاله عمر لري، کابل کې د بلاویتا په نوم د خرڅلاو ځای په ۱۵۰زره امریکايي ډالرو جوړ کړی دی.
دغه څېړنه د افغانستان په ښاري او کلیوالي سیمو کې د روغتیایي خدماتو د لاسرسي وضعیت څېړلو په موخه ترسره شوې. د ۳۲ ولایتونو له ۱۱۳۶ اوسېدونکو څخه ترلاسه شوي مالومات ښيي چې د لاسرسي، د خدماتو کیفیت او د درملو د شتون په برخه کې د ښاري او کلیوالي سیمو ترمنځ د پام وړ توپیرونه شتون لري.
سلاموطندار ښارونو او کلیو کې روغتیايي خدماتو ته د لاسرسي څېړلو په موخه د هېواد په ۳۲ ولایتونو کې د ۱۱۳۶ ښاریانو ترمنځ سروې ترسره کړې.
دغه سروې کې له ۱۰ مختلفو شاخصونو د راټول شویو مالوماتو پر بنسټ، د ښاریانو او کلیوالو ترمنځ روغتیایي خدماتو ته د لاسرسي، کیفیت او رضایت په برخه کې ستونزې پرتله شوي.
په دې سروې کې له ټول افغانستان ۱۰۴۵ ښځو ګډون کړی چې د مېرمنو ترمنځ د پېرلو توان، د سپما، د عواید سرچینو او اقتصادي محدودیتونور کره او هر اړخیز تصویر وړاندې کوي. موندنې ښيي چې د وروستیو درېوو کلونو پرمهال د مېرمنو د پېرلو توان کم شوی او اقتصادي ناورین پر کورنیو ناوړه اغېزې کړې دي.
د هېواد په ۲۹ ولایتونو کې د سلاموطندار د سروې پایلې ښيي چې د سروې ۹۱سلنه ښځینه ګډونوالې، د خپلې او کورنۍ د اساسي اړتیاوو د برابرولو توان نهلري.
د سروې ۶۵.۱سلن بیا خپلې اساسي اړتیاوې برابرولی شي او ۲۶.۵سلنه هم په بشپړه توګه د دې وړتیا نهلري چې خپلې اړتیاوې برابرې کړي.
دغه سروې چې د هېواد په ۳۰ ولایتونو کې د ۱۰۲۰ کروندګرو په ګډون شوې، په کلیوالي سیمو کې پر ټولنیز پایښت، خوړو خوندیتوب او د خلکو پر معیشت د وچکالي د پراخو اغېزو، کره او ټکانورکوونکی خبرداری وړاندې کوي.
موندنې ښيي چې وچکالي یوازې اقلیمي ننګونې نه، بلکې څو اړخیز ناورین دی چې اقتصادي، ټولنیزې او چاپېریالي پایلې له ځان سره لري او د کروندګرو ژوند ګواښي.
سلاموطندار د یوې پراخې سروې له مخې موندلې چې وروستۍ وچکالۍ د کروندګرو پر ژوند، د خواړو په خوندیتوب او ټولنیز وضعیت د پام وړ اغېز کړی.
دا سروې د هېواد په ۳۰ ولایتونو کې له ۱۰۲۰ بزګرانو سره د مرکو په بڼه شوې چې ۸۰ سلنه یې ترې په لویه کچه اغېزمن شوي او ۹۰ سلنه په جدي ډول اندېښمن دي.
د افغانستان د کار قانون کې چې ۲۶ څپرکي او ۱۴۷ مادې لري، د کار ساعتونو، تنخوا، د کار شرایطو، د کار قراردادونو او د
د ۳۸ مېرمنو له ډلې ۳۲ یې ویلي چې له خپل خاوند د جلا کېدو غوښتنه د دوی له لوري شوې او د طلاق بهیر د دوی لهخوا پیل شوی دی؛ پاتې نورې هم د خاوند او یا هم د دواړو لوریو په خوښه سره جلا شوې دي.
سلاموطندار په کابل، هرات، تخار، ننګرهار، لغمان، کندوز، بامیان، بلخ، کونړ او فاریاب ولایتونونو کې له ۲۳ کُلالانو سره د مرکو په ترڅ کې موندلې چې له ډلې یې، ۲۱ کلالان د لوښو د جوړولو له لارې خپلې ورځنۍ اړتیاوې نهشي برابرولی.
دوی وايي چې ګلدانۍ، کوزې، مېوهداني او نور تزییني لوښي جوړوي، خو په وینا یې، بازار نهلري.
د اسراییل او ایران ترمنځ له نښتو وروسته، له ایرانه د افغان کډوالو جبري اېستل لړۍ چټکه شوې او تېرو شاوخوا دوو اونیو کې تر ۴ سوه زره ډېر افغانان هېواد ته راګرځول شوي.
سلاموطندار دغه راپور کې له ایرانه راستنو شویو ۲۰ ښځو سره مرکې کړي چې ۱۴ هغو ویلي، د اخراج پرمهال ورسره تاوتریخوالی شوی دی.
د کابل یوه څنډه کې ۲۷کلنه ګلالۍ د خپل ژوند کړاوونه شریکوي: «زه اوس په کرایه کور کې ژوند کوم. که خپلې کورنۍ زما لپاره د پلار میراث راکړی وای، نو کولای مې شوای چې کور وپلورم او ځانته یو ښایسته ژوند جوړ کړم. اوس زه په کرایه کور کې یم او پیسې هم نهلرم، خو کورنۍ مې نه مني چې زه ترې برخه واخلم.»
په داسې ټولنه کې چې د ښځو ونډه تر ډېره لاسي صنایعو او خیاطي پورې محدود ده، د کلي یوه ځوانه نجلۍ د ټکنالوژۍ برخه کې د ښځو وړتیا ښودلو لپاره لستوڼي بډوهلي دي.
هغې د نورو په پرتله یوه بله لاره غوره کړې او د کارموندلو پر ځای نورو ته د کار برابرولو په لټه کې ده.
سلاموطندار په دې اړه یاد راپور کې له ۳۸ ځوانانو سره مرکې کړې چې له ډلې یې، ۲۷ د کارموندلو لپاره، څلور یې اروپا ته د رسېدو، پنځه د ناامنیو او دوه هم د زدهکړو دوام لپاره ایران ته تللي دي.
ایران ته تللي افغان ځوانان د بېلابېلو ستونزو سربېره، د یاد هېواد او اسراییلو ترمنځ د جګړې له امله اوس هېواد ته له جبري راستنېدو سره مخ دي.
د روغتیا نړیوال سازمان د تعریف پر اساس، خپګان تر ټولو عامو رواني اختلالاتو څخه دی او خپګان د د اوږدمهال لپاره د خوښۍ او په زړه پورې فعالیتونو ترسره کولو لپاره د لیوالتیا له لاسه ورکولو په مانا دی.
خپګان یوه عامه او جدي رواني اختلال دی چې د یو شخص احساسات، فکرونه، چلند او ورځني فعالیت اغېزمنوي.
سلاموطندار ۱۲ ولایتونو کې له ۳۶ مېرمنو سره چې له تاوتریخوالي سره مخ شوي، د مرکو پرمهال موندلې چې ډېری دغه مېرمنې د وېرې له امله خپل غږ نه پورته کوي.
یادې مېرمنې وايي، د کورنۍ پاشېدو، اولادونو ته یې د زیان رسولو، د کورني تاوتریخوالي ډېروالي او له خاوند د جداکېدو له وېرې یې، د تاوتریخوالي پر وړاندې خپل غږ نهدی پورته کړی.
