هېواد کې د روان کال د تلې پر اوومه په ناڅاپي توګه د انټرنټي خدمتونو د پرېکېدو له امله میلیونونه افغانان له اقتصادي، زدهکړو او نورو ستونزو سره لاس او ګرېوان شول.
سلاموطندار په دې راپور کې د انټرنټ پرې کېدو اغېزو ارزونې په تړاو کابل کې له ۳۷ ځوانانو سره چې شل یې هلکان او ۱۷ یې نجونې دي، مرکې کړي دي.
د سلاموطندار موندنې ښيي چې هېواد کې د وروستیو کلونو پرمهال افغان ځوانانو تر ډېره انلاین کاروبار ته مخه کړې او له دې لارې خپلې اقتصادي اړتیاوې پوره کوي.
په دې راپور کې مو د ځوانانو کاري وضعیت ارزونې په موخه د هېواد په ۱۷ ولایتونو کې له ۳۲ ځوانانو «۱۲ نجونې، ۲۰ هلکان» سره مرکې کړي چې پر انلاین کاروبار بوخت دي.
موندنې ښيي چې افغان مېرمنې یوازې د عاید ترلاسه کولو لپاره نه، بلکې د اقتصاد له لارې د خپل ټولنیز ځای د بیا تعریفولو په هڅه کې دي. دا نوښتونه ډېری وخت پرته له نړیوالو بنسټونو او د دولت له مستقیمې مرستې، د وړو پانګو او ټولنیزې همبستګۍ پربنسټ رامنځته شوي دي.
یوشمېر مېرمنو سلاموطندار سره خبرو کې ویلي چې د مالکیت حق په تړاو یې، پوهاوی کم دی او په وینا یې، ټولنه کې نرواکي او شته ناسم دودونه، دوی د مالکیت له حق څخه محرومې کړې دي.
دوی ټينګار کوي چې نارینهوو ته د مېرمنو تړاو او د مېرمنو د حقونو په اړه د معلوماتو نشتوالي، د مالکیت حق پر اخیستلو اغېز کړی دی.
د سپټمبر ۲۱مې د سولې نړیوالې ورځې په را نژدې کېدو سره، د هېواد له ۱۴ ولایتونو څخه ۳۰ ځوانانو د سولې د نوي تعریف په وړاندې کولو سره، هغه د جګړې له بندېدو هم پراخه بولي او د ټولنیز عدالت، کاري فرصتونو او د ښوونې حقونو پر تامین ټینګار کوي.
له دغو ځوانانو سره د «سلاموطندار» د شویو خبرو پایلې ښيي چې دوی اوسنیو شرایطو کې سوله نیمګړې بولي.
افغانستان کې مېرمنې که څه هم ډېرو کمو برخو کې د کار کولو اجازه لري او هغه چې د دندو پر موندلو بریالۍ شوي، له دوه ګوني چلند او تبعیض سره مخ دي.
سلاموطندار په دې راپور کې له ۲۴ دنده لرونکو مېرمنو سره مرکې کړي چې موندل شوې دوه پر درېیمه برخه دغه مېرمنې، کاري چاپېریال کې له بېلابېلو نابرابرو سره مخ دي او د دندې د له لاسه ورکولو له وېرې، اړ شوي چې چوپتیا غوره کړي.
سلاموطندار په هېواد کې د مېرمنو ترمنځ د ځانوژنې د پېښو څېړنې په تړاو په دې راپور کې له اوو داسې کورنیو سره خبرې کړي چې د کورنۍ یوې غړې یې، ځانوژنه کړې ده.
د دې راپور موندنې ښيي چې جبري وادونه، د ښوونځیو تړلکېدل، فقر او د کورنیو فشار، نجونې ناهیلۍ ته اړ کړي او دا چاره لامل شوې چې دوی خپل ژوند ته د پای ټکی کېږدي.
فوټسال زړهراښکونکې او چټکیا لوبه ده چې له قوټبال په کوچني لوبغالي او په کمو لوبغاړو سره کېږي. دغه لوبه د فردي مهارتونو، چټکیا او د لوبډلو ترمنځ د همغږۍ له کبله د ځوانانو ترمنځ پر یوې خورا زړهراښکونکې لوبه بدله شوې. دې راپور کې له اتو هغو مېرمنو سره چې په کور کې د کورنۍ له غړیو یا ګاونډیانو سره فوټسال لوبه کوي، هم خبرې شوې دي.
دغه ملي نظرپوښتنه په هېواد کې له ۱۸ تر ۳۵ کلونو ځوانانو ترمنځ د شوخطبعي او ښادۍ د کچې د معلومولو لپاره شوې ده. د پایلو له مخې، ۶۲ سلنه ځوانان ځانونه شوخطبع ګڼي، په داسې حال کې چې ۸۱.۵ سلنه له طنز څخه د سترس د کمولو لپاره ګټه اخلي.
سلاموطندار د هېواد په ۱۲ ولایتونو ک له ۳۴ مېرمنو سره چې د واده یې، دوه تر ۱۸کاله کېږي، د مرکو پرمهال موندلې چې ډېری دغه مېرمنې د منظمې درملنې نشتوالي له امله د ماشوم له پیدا کولو محرومې شوې دي.
په داسې حال کې چې پر افغانو نجونو د ژوند محدودیتونه سیوری غوړولی، په هرات کې یوشمېر نجونې د تذهیب هنر ته مخه کړې ده. دوی د رنګ او قلم په ژبه خبرې کوي او د دې هنر تر سیوري لاندې د خپلې راتلونګې لپاره د هیلو او ارامۍ لټون کوي.
د دغو نجونو په وینا، هنر ورته د تیارو او ورځ تر بلې د زیاتېدونکو محدودیتونو پر وړاندې یو امن پناه ځای ګرځېدلی، چېرې چې د خلاقیت او ښکلا له لارې خپلې هیلې ژوندۍ ساتي.
سلاموطندار له ۴۵ ځوانانو سره د هېواد په ۱۳ ولایتونو کې مرکې کړې دي او د دوی بېلابېل نظرونه یې راټول کړي دي. له دې ډلې ۲۴ ځوانانو ویلي چې مصنوعي ځیرکتیا (هوش مصنوعي) د دوی د زدهکړې او ظرفیت لوړوالي لامل شوی، خو نهو نورو بیا برعکس ویلي چې د مصنوعي ځیرکتیا پهکارولو سره یې خپل ظرفیتونه کمزوري شوي دي. همدارنګه ۱۲ نورو ټینګار کړی چې ځوانان باید د مصنوعي ځیرکتیا کارول منظم مدیریت کړي.
یوشمېر دنده لرونکې مېندې سلاموطندار ته وايي چې په کار ځای کې یې، ځینې حقوق نهورکول کېږي. دوی وايي چې د کار قانون پر بنسټ باید د شیدو ورکوونکو مېندو کاري ساعتونه باید کم شي، د ماشومانو د پالنې مرکزونه فعال وي او ټرانسپورټ ولري، خو په وینا یې، کاري چاپېریال کې د دې کارونو نشتوالي، دوی له ستونزو سره مخ کړي دي.
سره له دې چې د مېړه انتخاب د ښځو له حقونو او امتیازونو څخه بلل کیږي، خو یوشمېر ښځې چې ګډ ژوند څخه یې کلونه
غور کې ډاکټران وايي چې مېرمنو کې د «تخمدان کیست» عامه ناروغي ده چې پر تخمدان او د تخمدان دننه رامنځته کېږي. په ځانګړي ډول د اومېندوارۍ پرمهال د هر عمر کچې مېرمنې ورسره مخ شي.
د نسايي-ولادي برخې ډاکټره فریبا مشفق سلاموطندار ته وايي چې د یادې ناروغي نښې او نښانې د غېټې لاندې درد، د خېټې نفخ، د میاشتني عادت بېنظمي، خونریزي او د پښو دردونه دي.
کله چې اړتیا ډېره شي، شکایتونه پورته کېږي، خو بلخ کې یوه ځوان له وزګارتیا او ننګونو سره سره د مبارزې لار خپله کړې او غواړي د ښکلا او جلدي برخه کې د بریالیتوب لوړو څـوکو ته ورسېږي.
عبدالرحمن شیرزاد چې ۳۱کاله عمر لري، کابل کې د بلاویتا په نوم د خرڅلاو ځای په ۱۵۰زره امریکايي ډالرو جوړ کړی دی.
