کشاورزی، یکی از منابع مهم درآمد در افغانستان به شمار میرود که بسیاری از شهروندان، چه به صورت حرفهای و چه غیرحرفهای، به آن سرگرم اند. با این حال، بیشتر کشاورزان در افغانستان به آموزشهای حرفهای دسترسی ندارند و این سبب شده تا به عوض مفاد از محصولات شان، خساره بر آنان وارد شود؛ اما کشاورزانی که به آموزش دست یافته اند، از افزایش محسوس عواید خود خبر میدهند.
یافتههای سلاموطندار از گفتوگو با ۳۲ جوان کشاورز (۱۶ تن آموزشدیده و ۱۶ تن بدون آموزش)، نشان میدهد که آموزش در عرصهی کشاورزی، تأثیر مستقیم بر میزان محصول و در نتیجه درآمدهای کشاورزان دارد.
در این بررسی، کشاورزانی که از سوی نهادهایی چون سازمان خوراک و کشاورزی ملل متحد (FAO)، سازمان امداد و همکاری برای توسعه (ACTED)، شبکهی توسعهای آقاخان (AKDN)، سازمان CRS و ریاستهای زراعت در ولایتهای شان آموزش دیده اند، میگویند که با استفاده از روشهای مدرن کشاورزی توانسته اند محصولات شان را تا ۴۰ درصد افزایش دهند. آنان، تأکید میکنند که از طریق این آموزشها، شیوههای مدرن زراعتی مانند مقابله با آفات، بازاریابی، کشت منظم و معیاری، آبیاری قطرهای، فرآوری میوهها و کاهش ضایعات را فرا گرفته اند.
نظرعلی ۳۳ساله از تخار که بیش از ۱۵ سال است غلهجات کشت میکند، میگوید آموزشهایی که از سوی شبکهی توسعهای آقاخان دریافت کرده، سبب شده است محصولاتش حدود ۳۰ تا ۴۰ درصد افزایش یابد. «گندم، جو، نخود، جواری و از همین قبیل کشت میکنم. معمولاً در ولایت تخار در بخش برنامههای زراعتی بیشتر فعالیتها را دفتر آقاخان دارد. بلی، پس از این که ما آموزش دیدیم، روشهای بهتری را تعقیب کردیم تا محصولات زراعتی ما حدو ۳۰ تا ۴۰ درصد افزایش یافت و فایدهی بیشتری کردیم.»
سلاموطندار را در تلگرام دنبال کنید
محمدروشن ۳۰ساله از جوزجان، میگوید که با وجود خشکسالیهای مداوم و آفتهای نباتی، از طریق آموزشهایی که از سوی ریاست زراعت این ولایت دریافت کرده، توانسته است محصولات بهتری برداشت کند. «ریاست زراعت جوزجان برای ما طریقهی کشت گندم را آموزش داد و گندم داد که کشت کنیم؛ وقتی با آموزش ریاست که پیش رفتیم؛ چون حاصلات ما زیاد شد، مصرف ما کمتر شد. همچنان خشکسالی هم است و آفات زیادی زمینهای مردم را زد. با وجود این هم کاه و گندم خوب گرفتیم؛ چون تحت کنترل ریاست زراعت بود؛ واقعاً ما نتیجهی خوب گرفتیم.»
عبدالرازق ۲۹ساله از لغمان، میگوید که در کارگاههای آموزشی FAO، USAID و وزارت زراعت شرکت کرده و روشهای استفاده از کودهای عضوی، کنترل طبیعی آفتها و ذخیرهسازی و بازاررسانی محصولات را در این کارگاهها آموخته است. «ما سه بار در کارگاههای آموزشی شرکت کردهایم؛ یک بار از سوی سازمان FAO، بار دوم از طرف USAID و آخرین بار از سوی وزارت زراعت. در این آموزشها نکات بسیار مهمی آموختم از جمله چه گونه از کودهای عضوی استفاده کنیم، چه گونه آفات را به گونهی طبیعی کنترل و چه گونه محصولات را به درستی ذخیره و به بازار عرضه کنیم.»
از سوی دیگر، جوانانی که آموزشهای لازم را دریافت نکرده اند، با چالشهایی از جمله مقابله با بیماریهای نباتی، نبود سیستم آبیاری مؤثر، نداشتن بازار مناسب و آگاهی اندک از شیوههای نوین کشاورزی روبهرو اند که همهی این موارد سبب کاهش تولید و دشواری در کارهای شان شده است.
زرغون ۳۴ساله از کندز که هیچ گونه آموزشی هنوز دریافت نکرده است، میگوید که با چالشهای بسیاری از جمله کمبود آب، آفتهای فراوان در زمینهای کشاورزی و نبود داروهای مؤثر برای مقابله با این آفتها روبهرو است و با این که زحمت زیاد را متحمل میشود؛ اما سود کمی میبرد. «مشکلات زیاد داریم در قسمت آبیاری، آفتزدن زمینهای ما، کشتزار ما بسیار آفت میزند. ما در قسمت فروشات بازاریابی با مشکلات روبهرو هستیم؛ ادویهی درست نیست که از آفت جلوگیری کرده بتواند. محصولات ما به ارزانی به فروش میرسد؛ ما زیاد زحمت میکشیم، مفاد نمیکنیم. خیلی به قیمت کم محصولات ما به فروش میرسد.»
محمدذاکر ۲۴ساله از کاپیسا که آموزش تخصصی ندیده و این مهارت را از پدرش به ارث برده است، از چالشهای فراوانی مانند آفتهای نباتی شکایت دارد. او، تأکید میکند که نبود آگاهی کافی در بارهی بیماریها و آفتها در زراعت و باغداری، کار آنها را دشوارتر کرده است. «در حال حاضر ما با چالشهایی که مواجه هستیم، آفات هستند که باید در قسمت این نهادها و سازمانها و دولت همکاری کند تا این که بتوانیم آفات را از بین برده و کشت خوب به دست بیاوریم؛ یکی آن مثلاً سرخیزدن گندم است و همین قسم در درختها و باغداری ما مشکل داریم. آفاتی مثل کنه و این چیزهاست که ما درست از شان آگاهی نداریم و امراض را به شکل درست نمیشناسیم.»
عبدالخالق، کشاورز ۳۵ساله از لغمان، میگوید که تا کنون فرصت آموزش تخصصی نداشته و این سبب ادامهی مشکلات کشاورزیاش شده است. «تخمهایی که تهیه میکنیم، اغلب خراب میشوند و حاصل خوبی نمیدهند. آبیاری نیز بسیار کم است، محصول ما به بازار نمیرسد، تا حال فرصت یا دسترسی به آموزشهای تخصصی نداشتهام و همین باعث شده مشکلات کشاورزیام حل نشود. من میخواهم یاد بگیرم که چه گونه با آب کم بهترین استفاده را ببرم و چه بذرهایی برای منطقهی ما مناسب هستند. اگر ما را در زمینهی یافتن بازار هم آموزش دهند، خیلی کمک خواهد کرد.»
با این همه، شماری از آگاهان مسائل اقتصادی، کشاورزی را محور اساسی رشد اقتصادی افغانستان میدانند و بر نیاز افزایش سرمایهگذاری و توجه ویژه به این بخش تأکید میکنند.
احمدولی سازش، آگاه مسائل اقتصادی، در این باره میگوید: «اقتصاد مردم افغانستان منبع درآمد و امنیت غذایی مردم ما بیشتر متکی به زراعت است و محصولات کشاورزی بیشترین محصول صادراتی را تشکیل میدهد. مدیریت کشاورزی روی کاهش فقر تأثیر مستقیم دارد و نیاز بسیار زیاد است که در این بخش سرمایهگذاری صورت بگیرد و روی آموزش و تکنالوژی، آموزش برای استفادهی بهتر از فرایند محصولات زراعتی لازمی است و آبیاری قطرهای کشت مدرن را باید بلد شوند. زیرساختهای زراعتی در افغانستان باید توسعه یابد. اگر راه مواصلاتی وجود نداشته باشد، باعث فاسدشدن محصولات زراعتی میشود.»
در این میان، شماری از کارشناسان مسائل کشاورزی، وجود آموزشهای تخصصی را برای رشد و توسعهی بخش کشاورزی ضروری میدانند؛ اما تأکید دارند جوانانی که به این آموزشها دسترسی ندارند، میتوانند با کسب تجربه از کشاورزان باتجربه، تا اندازهای از افزایش زیانها جلوگیری کنند.
سلاموطندار را در اکس دنبال کنید
فردین نبرد، کارشناس مسائل کشاورزی، در این باره میگوید: «اشتراک در سمینارها و برنامههای آموزشی که از سوی مراجع متخصص زراعت جهت مشوره و بهبود کار جوانان زراعتپیشه کمک میکند یعنی همچون برنامهها میتواند در قسمت بلندبردن سطح دانش جوانان و در قسمت زراعت مؤثر باشد. برای کسانی که به آموزش دسترسی ندارند، میتوانند از تجربههای زراعتپیشههای خلاق و باتجربه استفاده کنند.»
با این حال، مسئولان در وزارت زراعت، آبیاری و مالداری حکومت سرپرست، هرچند آماری دقیق از شمار کشاورزان آموزشدیده ارائه نمیکنند؛ اما تأکید دارند که هزاران جوان تا کنون زیر پوشش برنامههای آموزشی قرار گرفته اند و برای زراعتپیشگان غیرحرفهای نیز برنامههایی در نظر گرفته شده است.
غلاممحمد کاظم، سخنگوی این وزارت، به سلاموطندار میگوید: «وزارت برای بهبود سطح زراعت در کشور، برنامههای آموزشی متعددی از جمله ورکشاپها و سمینارها، فارمهای آموزشهای فنی و توضیحی تخنیکی را در سطح ولایات راهاندازی کرده است. این برنامهها به هدف ارتقای ظرفیت، آشنایی با روشهای نوین استفادهی مؤثر از منابع زراعتی برای دهاقینی که به گونهی غیرحرفهای کار میکنند، برنامههای توسعهای برای ارتقای ظرفیت در نظر گرفته شده و هدف اساسی این برنامهها مسلکیسازی کشاورزی است.»
مبارزه با بیماریها و آفتهای نباتی تنها به آموزشهای حرفهای محدود نمیشود؛ در کنار آن، چالشهای آبوهوایی نیز فشارهای بسیاری بر زراعت افغانستان وارد کرده است. دفتر همآهنگکنندهی کمکهای انساندوستانهی سازمان ملل متحد (اوچا)، هشدار داده که میزان بارندگی و آب حاصل از برف در سراسر افغانستان کمتر از میانگین سالهای گذشته بوده و این مسئله کمبود آب را تشدید کرده است. اوچا، با اشاره به کاهش پوشش گیاهی در برخی مناطق، این وضعیت را نشانهای از آغاز بحران خشکسالی دانسته و افزوده که رطوبت خاک در بیشتر مناطق به شدت پایین است؛ موضوعی که نیاز به آموزشهای معیاری را برای زراعتپیشگان بیشتر از پیش تشدید میکند.
