پس از روی‌کارآمدن دوبارۀ امارت اسلامی، هزاران تن از شهروندان افغانستان راهِ مهاجرت را در پیش گرفته و راهی کشورهای ایران، ترکیه و پاکستان شده‌اند. اکنون شماری از مهاجران افغان در کشورهای نام‌برده می‌گویند که با مشکلاتی بسیار دست‌وپنجه نرم می‌کنند؛ از افزایش بهای مواد خوراکی گرفته تا مزد کم در بدل کار بسیار و رفتار نادرست پولیس با آنان.
شماری از مهاجران افغان که به تازه‌گی از ایران ردومرز شده و به کشور بازگشته‌اند، شاکی‌اند و می‌گویند که در هنگام بازگشت به کشور در اردوگاه‌های ایران از سوی نظامیان این کشور به گروگان گرفته شده‌اند و از آنان اخاذی شده است.
امروز بیستم جون، برابر با روز جهانی پناهنده‌گان است. این روز توسط سازمان ملل متحد به‌منظور احترام به پناه‌جویان در سراسر جهان نام‌گذاری شده است. در روز جهانی پناهنده‌گان از قدرت و شجاعتی که پناهنده‌گان برای فرار از مشکلات، درگیری و شکنجه از کشورشان به خرج می‌دهند، تجلیل می‌شود.
شماری از باشنده‌گان بغلان پیکر عزیزآغا، فرزند بزرگ و نان‌آور یک خانوادۀ هشت‌نفری را این‌جا در یکی از مناطق این ولایت، با تمام آرزوهایش به خاک می‌سپارند. عزیزآغا ۲۸ سال سن داشت و دانش‌آموختۀ دانشکدۀ تعلیم و تربیۀ دانشگاه بغلان بود. او پس از فراغت از دانشگاه، دو نیم سال تمام در بخش اداری این دانشکده به گونۀ افتخاری کار کرد.
حمید حمیدی، از جوانان ولایت پروان است. او در سال ۲۰۱۷ و پس از پایان دورۀ مکتب، مهاجرت بی‌مدرک قانونی/نامنظم را به هدف رسیدن به اروپا با پیمودن راه‌های دشوارگذر برای زنده‌گی بهتر در پیش گرفت؛ اما مهاجرت موفق نداشت. حمید طعم تلخ مهاجرت را زمانی چشیده که تازه از مکتب فارغ شده بود. او نخست به ایران و از آن‌جا به ترکیه رفت.
با آن‌که افغانستان یک کشور رو به توسعه است، جنگ، ناامنی و وضعیت بد اقتصادی در این کشور سبب شده است عده‌یی از شهروندانش با پذیرفتن خطرهای بسیار جانی و مالی به کشورهای همسایه و اروپایی بی‌مدرک قانونی/نامنظم مهاجرت کنند. بیش‌تر شهروندان افغانستان به‌ویژه جوانان که در مناطق دوردست یا هم در مناطق زیر حاکمیت طالبان زنده‌گی می‌کنند، راه مهاجرت نامنظم را در پیش می‌گیرند.
شمس‌الله احمدزی که در یک مکتب دولتی استاد زبان انگلیسی بود، دو ماه پیش به‌دلیل وضعیت نامناسب اقتصادی و بی‌عدالتی اجتماعی بی‌مدرک قانونی راه مهاجرت را در پیش گرفت؛ بی‌خبر از این‌که شانسش در این مسیر با مشکلات بر می‌خورد.
محمد‌نادر، باشندۀ اصلی شهر فیروزکوه، مرکز ولایت غور است.
او به دلیل فقر، بیکاری و ناامنی مجبور شد که سه سال پیش به مهاجرت نامنظم یا بدون مدرک قانونی رو بیاورد و افغانستان را به مقصد یافتن زنده‌گی بهتر و آسوده ترک کند. او راه پاکستان و ایران را در پیش گرفت و سرانجام در ترکیه مسکن‌گزین شد.
لطیف، جوان ۳۰ ساله، باشندۀ ولایت کابل است. او پدر یک پسر و دختر است و شغل خیاطی دارد. لطیف فرزند بزرگ خانواده‌اش است و تلاش می‌کند برای خانوادۀ ۱۳ نفری‌اش نفقه آماده کند. به‌دلیل جمعیت بزرگ خانواده و درآمد کم، او با هزاران امید راه مهاجرت منظم را در پیش می‌گیرد و به کشور امارات می‌رود. لطیف روزی که تصمیم به ترک افغانستان می‌گیرد، دکانش را می‌فروشد و با ۷۲۰ دالر راهی امارات می‌شود.
افغانستان پس از سال ۲۰۱۴ با سونامی ترک شهروندانش به کشورهای اروپایی روبه‌رو شد. بیش‌تر جوانان و خانواده‌ها برای زنده‌گی بهتر و به‌دور از جنگ و بی‌عدالتی عطای خانه را به لقایش بخشیدند و به یکی از کشورهای اروپایی سکناگزین شدند. شهروندان کشور برای رسیدن به اروپا از جان و مال‌شان مایه گذاشتند، بسیاری رسیدند و بسیاری دیگر در رؤیای زنده‌گی بهتر در آب‌ها غرق شدند.
محمداسلم تیمور، از فعالان رسانه‌یی افغانستان حدود شش سال پیش به‌دلیل مشکلات امنیتی کشور را ترک کرد. او اکنون در کشور سویس زنده‌گی می‌کند.
محمداسلم تیمور متولد شهر میمنه، مرکز ولایت فاریاب است. او آموزش‌های عالی‌اش را در بخش جیودیزی دانشکدۀ مهندسی دانشگاه جوزجان در سال ۱۳۹۳ به پایان رسانده است.
همه‌‌ساله ناداری و بیکاری جوانان بی‌شماری را مجبور به ترک کشور می‌کند و آنان به امید دست‌یابی به آیندۀ درخشان، به دیگر کشورها می‌روند. از این میان، شماری با پیمودن مراحل قانونی بهدنبال رؤیای خود می‌روند، اما شماری دیگر به‌دلیل ناتوانی مالی، راه پُرخطر مهاجرت بی‌اسناد قانونی/نامنظم را برای رسیدن به کشورهای دوم در پیش می‌گیرند.
این‌جا از منطقه‌های پایانی شهر نیمروز است و بیش‌تر کسانی که از مهاجرت بازگشته‌اند، در این منطقه سکونت دارند. مهاجران بازگشته از روزگار مهاجرت و راه‌های مهاجرت بی‌اسناد قانونی/نامنظم قصه‌های تلخ دارند.
عبدالوهاب سلیمانی، جوان ۳۰ ساله، باشندۀ ولایت زابل است. عبدالوهاب دو سال پیش با کوله‌باری از امید راه‌های پُرخطر مهاجرت نامنظم را به‌جان خرید و راهی ایران شد. او می‌گوید که پیش از گسترش کرونا در ایران، روزانه ۱۶۰ تا ۱۷۰ هزار تومان کار می‌کرد، اما با گسترش این ویروس تمامی کارخانه‌ها تعطیل شد و مزد کارگری به ۵۰ هزار تومان کاهش یافت.
مهاجرت پدیده‌یی‌ست که مواجهه با مشکلات و تحمل سختی‌ها در آن امر حتمی‌ست و افراد اندکی‌اند که در عالم مهاجرت مشکلات را متقبل نشده باشند. احمدشاه پاسون، باشندۀ ولایت هلمند است که ۱۵ سال از عمرش را در پاکستان گذرانده، سختی‌های بسیاری را متقبل شده است و از مهاجرت خاطرۀ تلخ دارد.
با دلهره‌گی بریده‌بریده صحبت می‌کند و با ادای هر جمله زبانش گیر می‌کند. با شنیدن واژۀ مهاجرت چنان به خود می‌پیچد که فکر می‌کنی ترس بزرگی او را فرا گرفته است.
