افغانستان قلبی کابل شهری «کوتل خیرخانه» حدودیده ۳۰۰ گه یقین جوگی عایله‌سی، حیات اوچون کېره‌ک بولگن اېنگ دستلبکی امکانیت‌سیز و قیین شرایط ده خیمه‌لر آستیده تیریکچیلیک قیلیب کېلماقده.
جوگیلر نینگ خاتین-قیزلری کمبغل‌لیک، کم‌سیتیش، طبی و اوقیش امکانیت‌لردن فایده‌لنه آلمسلیک، قانونی یاشنی تولدیرمسدن تورموش گه چیقیش و اجتماعی تورلی خیل قیینچیلیک بیلن دوچ دیر.
بو تدقیقاتی گزارش ده اوشبو قوم نینگ ۳۰ اعضاسی شو جمله دن ۱۶ عیال بیلن صحبت قیلینگن.
سرک‌لرده ایشلش و تیلنچیلیک قیلیش اوچون جوگی عیاللر نینگ حبس گه آلینیش تجربه‌سی
سلام‌وطندار بیلن صحبت قیلگن جوگیلر نینگ اوشبو عیاللری، سرک‌لرده ایشلش و تیلنچیلیک قیلیش‌لری طفیلی حبس گه آلینیب و کلتکلنگن‌لرینی اېته‌دیلر.
اولر گه کوره، سرک‌لر ده ایشلش و تیلنچیلیک قیلیش‌لری باعث، سرپرست حکومت کوچلری تامانیدن بیر کیچه-کوندوزدن آلیب ۲۱ کونگچه زندانی بولگنلر.
سلام‌وطندار بیلن صحبت قیلگن جوگیلر نینگ اوشبو عیاللری، سرپرست حکومت اولر نینگ سرک‌لرده ایشلش و تیلنچییلیک قیلیش گه رخصت بیرمه‌یدی؛ بیراق تیریک قالیش اوچون بو یولدن باشقه چاره‌لری یوق‌لیگینی اېته‌دیلر.
اولر نینگ ایتیشلریچه، سرپرست حکومت اولر گه یاردم بیریش وعده‌سینی بیرگن اېدی، بیراق حاضرگچه بو وعده عملگه آشیریلمه‌گن.
مزاری اسملی بو عیاللردن بیری گه کوره، اقتصادی قیینچیلیک و آزیق-آوقت‌لری یوق‌لیگی باعث تیلنچیلیک قیلیش گه مجبور بولگن؛ حکومت تامانیدن اولر گه یاردم کورسه‌تیلمسلیکّه قۉشیمچه، نیچه مراتبه حبس گه آلینیب و کلتکلنگن.
اونینگ کوپه‌یتیریشیچه: «سکیز باله‌م بار و ۱۶ ییلدن بیری عصبی قیینچیلیگیم بار، اقتصادی قیینچیلیک طفیلی شفاکار گه بارآلمه‌دیم و اسلام امیرلیگی کوچلری آلیب زندانی قیله‌دیلر و اۉزیم بیش مراتبه زندانی بولدیم و ۱۱ کون تورمه‌خانه ده قالدیم و کوپ کلتکلشدی.»
سرپرست حکومت تامانیدن قولگه آلینیب و کلتکلنگن یالغیز مزاری اېمس؛ بلکه حامله‌دار و تورت باله آنه‌سی راضیه خودی شونده‌ی حکایت قیله‌دی. اونگه کوره، تیلنچیلیک قیلمسلیک و سرک‌لرده ایشله‌مسلیک اوچون نیچه مراتبه حکومت تامانیدن حبس گه آلینگن.
اونینگ ایتیشیچه: «تورت باله‌م بار و بیر باله‌م تورت یاشر و فلج دیر قلم ساته‌من؛ بیراق اسلام امیرلیگی کوچلری تامانیدن تورت مراتبه قولگه آلیندیم یاردم بیریش‌لرینی اېتدیلر بیراق عملی قیلیشمه‌دی.»
بیزلرنینگ فیسبوک صحیفه‌میزگه باش اورینگ!
جوگی عیاللریدن باشقه بیری مهتاب، قول اوستیده سودا ساتیش عیبی بیلن نیچه مرته حبس گه آلینگن، حکومت و یاردم بیرووچی نهادلر تامانیدن حاضرگه قدر اولر گه یاردم کورسه‌تیلمسلیگینی اېته‌دی.
اونگه کوره: «ایکّی آی‌لیک باله‌م بار اېدی وفات اېتدی و ایریم ضعیف و ایشله‌ی آلمه‌یدی اۉزیم قلم وتوش‌پیپر ساته‌من، تورت مراتبه اسلام امیرلیگی تامانیدن قولگه آلینیب کلتکلندیم. بیر مراتبه بیر کیچه-کوندوز و ایکّینچی مراتبه ایکّی کیچه-کوندوز تورمه‌خانه ده اېدیم.»
بو گزارش ده جوگیلر نینگ افغانستان گه باش‌پنه ایزلب کېلیش تاریخی کېریتیلمه‌گن بولسه ده، بیراق معلومات‌لر و جوگی قوم بویوکلری نینگ ایتیشلریگه قره‌گنده، اولر تاجیکستان، اۉزبېکستان، ایران و افغانستان کبی مملکت‌لر گه ترقه‌لگنلر. تاجیکستانده کوپراق لولی‌لر گه مشهور دیر و بابالری کوپراق فال کوریش و تیلنچیلیک قیلیب کېلگن.
سلام‌وطندار بیلن صحبت قیلگن جوگی قوم بویوکلری نینگ ایتیشلریچه، افغانستان گه کېلگنلریدن ۱۰۰ ییلدن کوپ اۉتماقده و کیملیکلری بیللی بولمه‌گنی اوچون اولر گه کیم‌لیک بیریلمه‌گن، اولر افغانستانده اوقیب و رسمی وظیفه آلالمه‌گنلر.
بیزلرنینگ «ایکس» ترماغی ده هم تعقیب قیلینگ!
جوگیلر دستلبکی امکانیتدن محروم بولگنلری و کم‌سیتیلیش‌لری طفیلی سرک‌لرده ایشلب، فال کوریش و تیلنچیلیک قیلیش گه مجبور بولگنلرینی اېته‌دیلر، گزارش ده صحبت قیلگن جوگی عیاللر.
جوگی عیاللر: آزیق-آوقت خوفسیزلیگی و دستلبکی امکانیت دن فایده‌لنه آلمسلیک
سلام‌وطندار بیلن صحبت قیلگن اوشبو ۱۶ جوگی عیال، آزیق-آوقت خوفسیزلیگی و دستلبکی امکانیتدن فایده‌لنه آلمسلیک، اولر اوچون قول تاپه آلمسلیک آرزو گه اېلنگنلرینی اېته‌دیلر.
۳۰ یاشر ملکه آلتی باله آنه‌سی و عایله سرپرستی دیر ایتیشیچه: «اوی ده ایشله‌یدیگن هېچ کیمیم یوق، یېتّی آی آلدین ایریم ترافیکی حادثه طفیلی یره‌لندی و کراچی وان‌لیک قیلر اېدی حاضرگچه توزه‌لگنی یوق. کونده‌لیک آوقتی‌میز کچالو و شوله دیر. کوپ قیینچیلیک بیلن دوچ میز، ییر-سوی‌میز یوق مکتبی‌میز یوق و طبی خذمت‌لردن فایده‌لنه آلمه‌یمیز. ایکّی خیمه ده اجاره ده یشه‌ماقده‌میز و هر آی ۳۷۰ افغانی توله‌یمیز.»
جوگی عیال ۲۰ یاشر لیلما گه کوره: «بیوه من، اوی‌لنگنیمدن بیر ییل اوتگن اېدی و تورت آی‌لیک حامله اېدیم ایریم وفات اېتدی، قلبی تکلیفی بار اېدی و دوالش اوچون پولی‌میز یوق اېدی. کېین اېسه آته‌م نینگ اوی گه کېلدیم و حاضر پلاستیک یېغیب و تیلنچیلیک قیله‌من و طبی خذمت‌لردن فایده‌لنه آلمه‌یمیز.»
جوگی عیاللر یالغیز طبی خذمت‌لردن فایده‌لنیش دن محروم اېمس؛ بلکه باله‌لری دستلبکی امکانیت دن فایده‌لنه آلمسلیک‌لریدن نالیدیلر.
جوگی باله‌لر؛ اوقیش و دستلبکی حقوق دن محروم
سلام‌وطندار بیلن صحبت قیلگن جوگیلر و باله‌لریدن بیرقطاری نینگ ایتیشلریچه، جوگیلر نینگ باله‌لری کمبغل‌لیک، قانونی کیملیکلری یوق‌لیگی و کم‌سیتیلیش باعث اوقیش و حتا دستلبکی حقوق دن محروم دیر.
کیچیلیگیدن شفاکار بولیشنی آرزو قیلیب کېلگن ۱۳ یاشر فیروزه گه کوره، قانونی کیم‌لیگی یوق‌لیگی و اوقیش شرایطی مهیا اېمسلیگی طفیلی، بو آرزوسی کیچیک قلبی ده کومیلگن.
جوگیلر نینگ باله‌لریدن برقطاری، باله‌لیک پیتیده تورلی ساحه‌لرده محروم بولگنلریدن نالیدیلر.
۱۶ یاشر زبیده نینگ ایتیشیچه: «کېله‌جکده شفاکار بولیشنی آرزو قیلگندیم، قلم، سقیچ و سوو ساتردیم، کېین اېسه اسلام امیرلیگی قولگه آلدی و ۲۱ کون ایچیده اوچ مراتبه زندانی بولدیم و عیاللری مینی کلتکله‌دیلر.»
جوگی باله‌لردن باشقه بیری ۱۰ یاشر عبدالقهار گه کوره: «اقتصادی احوالی‌میز یخشی اېمس و مکتبی‌میز یوق، اېنگ کتّه آرزوم اوقیش دیر و یخشی کییم کییش و باشقه اېنگ بویوک آرزولریمدن بیری کمبغل‌لیکدن قوتیلیب و باشقه‌لر کبی حیات کیچیریش دیر.»
کیم‌لیک یوق‌لیگی: جوگیلر نینگ اساسی قیینچیلیک‌لریدن باشقه بیری قانونی کیملیکلری یوق‌لیگی دیر. جوگیلر گه کوره، بو معما اولر نینگ اوقیش، طبی خذمت و ایشلش کبی اجتماعی حقوق‌لردن محروم بولیش‌لری گه سبب بولگن.
جوگیلر ۱۰۰ ییلدن کوپراق دن بیری افغانستانده تیریکچیلیک قیلیب کېلماقده؛ بیراق حاضرگه قدر اولر نینگ یشش اوچون انیق جایی و قانونی کیملیکلری یوق دیېدی، جوگیلر نینگ قوم بویوکلری.
اولر نینگ ایتیشلریچه، تعصب و کم‌سیتیلیش‌لری طفیلی بیر ییردن باشقه ییرگه مهاجرت قیله‌دیلر شونی اوچون اولر گه ایش بیریلمه‌ی، انیق جای‌لری بولمه‌ی و اوقیشدن محروم بولیب و تیلنچییلیک قیلیش گه یوز کېلتیرگنلر.
جوگیلردن بیری عبدالقادر، جمعیتده جوگیلر نینگ کم‌سیتیلیشی و قومی تبعیض‌لر دن نالیب ایتیشیچه، اولر کمبغل‌لیک، باش‌پنه‌سیزلیک و دستلبکی امکانیت‌لردن فایده‌لنه آلمسلیک قیینچیلیگی بیلن روپه‌ره اېکنلرینی معلوم قیله‌دی.
اونینگ کوپه‌یتیریشیچه، کوپ سعی-حرکتلر، کم‌سیتیلیش و تورلی خیل قیینچیلیک بیلن مکتب نی بیتّیرگن، بیراق جوگی بولگن‌لیگی اوچون هېچ کیم ایش بیرمه‌گن.
اونگه کوره: «اساسی قیینچیلیگی‌میز یشش اویی‌میز یوق‌لیگی دیر، اۉزیم تورلی خیل قیینچیلیک و کم‌سیتیلیش بیلن ۱۲-صنف نی بیتّیردیم، آلدین هم و حاضر هم کم‌سیتیله‌میز. مکتب دوریده طعنه بیرر اېدیلر مکتب نی قویباریب و سه‌پارچه قیلیش پیتیده مسخره قیلیشر اېدیلر.»
باشقه تاماندن کابلده جوگی قوم بویوک‌لریدن قلداش نظامی، سلام‌وطندار بیلن اۉتکزگن صحبتیده اولر کوپراق کابل، قندوز و مزارشریف ولایت‌لریده یشه‌ماقده‌لیک‌لرینی معلوم قیلگن.
اونینگ ایتیشیچه، جوگیلر نینگ اصلی یورتی تاجیکستان و اۉزبېکستان دیر و کېین اېسه سیاسی اۉزگریش‌لر باعث افغانستان گه کېلگنلر.
اونینگ کوپه‌یتیریشیچه: «اساسی قیینچیلیگی‌میز ۳۴ ولایت ده بیزنی ییر و یشش جایی‌میز یوق، بیرینچی قیینچیلیگی‌میز اوقیش دیر که محروم میز. بو ییرده ۳۰۰ عایله بار. کوپینچه‌لری نینگ کیم‌لیگی یوق و یالغیز مین جموریت توزومی ده قاغذی کیم‌لیک آلگندیم و برقی کیم‌لیک آلیش اوچون ایکّی یریم آی و اوچ آی تلاش قیلدیم لېکن تورلی بهانه‌لر سبب آلالمه‌دیم.»
شو بیلن بیرگه عیال حقوقی فعاللری و جمعیت‌شناس‌لردن بیرقطاری نینگ ایتیشلریچه، طبی خذمت و دستلبکی امکانیت دن فایده‌لنه آلمسلیک، جوگیلر نینگ اساسی قیینچیلیک‌لریدن سنله‌دی.
عیال حقوقی فعالی تهمینه منگل گه کوره: «جوگی عیاللر تورلی قیینچیلیک بیلن دوچ بولگنلری اوچون سرک‌لرده ایشلش و تیلنچیلیک قیله‌دیلر و اساسی سبب کمبغل‌لیک دیر و قانونی کیملیکلری یوق. نهادلر و حکومت تامانیدن آگاهی‌لیک بیریش برنامه‌لر نظرگه آلینیب و اولر نینگ تیریکچیلیک احواللری یخشی‌لنیشی اوچون دقت قیلینیب و سیار کلینیک‌لر توزه‌لیشی درکار.»
جمعیت‌شناس احمدراشد نینگ ایتیشیچه، قانون نقطه-نظریدن مملکت حدودلریده یشه‌گن کیشی‌لر مملکت نینگ فقراسی سنه‌لیب و باشقه‌لر کبی تېنگ حقوق گه اېگه دیر.
اونگه کوره: «جوگیلر گه کیم‌لیک بیریلیب و برچه حقوق گه اېگه بولیش‌لری کېره‌ک، جمعیت‌شناس‌لیک، سیاسی توزوم نقطه-نظریدن اولر گه نسبتن فکرلر فرقلی بولسه جمعیت ده قیینچیلیک تاپیله‌دی. حکومت نینگ وظیفه‌سی هر بیر قوم گه دستلبکی خذمت کورسه‌تیش دیر، عکس‌حالده قیینچیلیک تاپیلیب و جمعیت ده قرمه‌قرشی‌لیک‌لر گه سبب بوله‌دی.»
شو بیلن بیرگه، حقوق‌دان‌لر نینگ ایشانچی گه کوره، بیر مملکت ده دایمی یشب و برچه قانون-قاعده‌لرنی رعایت قیلگن کیشی‌لر، قانون و حقوق نقطه-نظریدن اوشه مملکت نینگ کیم‌لیگینی آلیش گه حقی بار.
حقوق‌دان و بیلیم یورت اوقیتووچیسی حکمت‌الله فیاض نینگ ایتیشیچه: «بیر مملکت ده دایم یشه‌یدیگن کیشی‌لر بیش ییلدن سۉنگ کیم‌لیک طلب قیله آله‌دی و باشقه‌لر کبی برچه حقوق گه اېگه بوله‌دی و بولر ۱۰۰ییلدن کوپراق دن بیری بو ییرده یشه‌ماقده و مملکت بوتون قانون-قاعده‌لرینی حقوق و قانون نقطه نظریدن رعایت قیله‌دیلر کیم‌لیک بیریلیشی کېره‌ک.»
شو بیلن بیرگه، قاچقینلر وزیرلیگی سۉزلاوچیسی عبدالمطلب حقانی، جوگیلر نی ایچکی آواره‌لر صفتیده رویخط گه آلگنلر و تورلی ولایت‌لرده اولر گه ییر ترقه‌تیلیشی ممکن دیېدی.
اونگه کوره: «بولرنی هم ایچکی آواره‌لر رویخطی ده آلگن‌میز و قاچقینلر گه بیریله‌دیگن برچه یاردملر اولر گه بیریله‌دی. کېله‌جک ده اولرنی اۉزلری نینگ جای‌لری گه انتقال بیریش یا که اسلام امیرلیگی تامانیدن نظر گه توتیلگن تورلی ولایت‌لرده ییر ترقه‌تیلیشی ممکن. کابلدن باشقه ولایت‌لر گه انتقال بیریله‌دی.»
شونینگدیک، احصائیه و معلومات اداره‌سی یقینده جوگیلر گه کیم‌لیک ترقه‌تیش جریان باشلنیشیدن خبر بیره‌دی.
احصائیه و معلومات اداره سۉزلاوچیسی محمدحلیم رافع نینگ ایتیشیچه: «بوتوغریده بیر ریجه توزه‌لگن و حاضر کیم‌لیک ترقه‌تیش جریان توخته‌تیلگن و یقینده ریجه نهایی بولیشی بیلن ترقه‌تیش جریانی باشلنه‌دی.»
باشقه تاماندن، چېگره و قبیله‌لر وزیرلیگی سۉزلاوچیسی تسلیم‌الله حقانی، حاضرگه قدر اوشبو وزیرلیک تامانیدن یولگه قوییلگن قومی قوریلتای‌لرده جوگیلردن هېچ کیم اشتراک اېتمه‌گن، بیراق قوم بویوکلری تکلیف قیلگن حالده، اولر گه بو گَل قوریلتای‌لر گه اشتراک اېتیش رخصتی بیریلیشینی معلوم قیله‌دی.
اونینگ کوپه‌یتیریشیچه: «چېگره و قبیله‌لر وزیرلیگی هر بیر ولایتده ترتیبلی روشده قومی قوریلتای اۉتکزه‌دی و هر بیر قوم نینگ کتّه کانلری اشتراک اېتیب و اۉز قیینچیلیک‌لرینی شریک قیله‌دیلر. اولر بو گَل قوریلتای‌لرده اشتراک اېتگن بولمسه کابل ده اوشبو وزیرلیکّه مراجعت قیلیب اۉز قیینچیلیک‌لرینی شریک قیلیشی ممکن و تیزلیک بیلن اولر نینگ قیینچیلیک‌لری تېکشیریله‌دی.»
جوگیلر، افغانستان نینگ قومی گروه‌لریدن بولیب طبی خذمت، اوقیش، آزیق-آوقت خوفسیزلیگی بیلن دوچ بولیب و حاضرگه قدر اولر گه کیم‌لیک بیریلمه‌گن.
جوگیلر تاجیکستانده لولی و ایران ده کولی اوله‌راق تانیله‌دی، بولر در اصل هندوستاندن اۉرته آسیا مملکت‌لری گه بارگنلری اېتیله‌دی.
بو مملکت‌لرده لولی یا که جوگیلر نینگ اوقیش دریجه‌سی پس. اولر نینگ اېنگ کمی تاجیکستان و اۉرته آسیا ده‌گی باشقه مملکت‌لرده یوقاری تحصیلات حجتی، منصب و ایش گه اېگه دیر.
تاجیکستان و افغانستانده جوگیلر نینگ عایله‌لری، باله‌لری اینیقسه قیزلری نینگ اوقیشی گه رخصت بیرمه‌یدی و اولر گه باله‌لیک دن تیلنچیلیک قیلیشنی اورگته‌دی.
