بررسی‌های سلام‌وطندار از گفت‌وگو با ۲۳ زن تجارت‌پیشه و صنعت‌کار در ولایت‌های کابل، غور، هرات و سمنگان، نشان می‌دهد که بازار کسب‌وکار ۱۷ تن از این زنان با رکود روبه‌رو شده است یا در آستانه‌ی رکود قرار دارد. این زنان، می‌گویند که وضع محدودیت‌ها بر فعالیت‌های زنان سبب کاهش بی‌پیشینه‌ی فروشات و در نتیجه کاهش درآمد آنان شده است.
به گفته‌ی زنان صنعت‌کار، در صورت ادامه‌ی این روند، احتمال دارد بیشتر آنان کسب‌وکار خود را ترک کنند. آن‌ها، می‌افزایند که اشتراک شان در نمایش‌گاه‌های داخلی محدود است و به دلیل وضع محدودیت‌ها بر سفر زنان، بانوان نمی‌توانند در نمایش‌گاه‌های بیرونی شرکت کنند.
این بانوان، تأکید می‌کنند که حتا در صورت اشتراک در نمایش‌گاه‌های داخلی، به دلیل جدابودن بخش زنان و مردان، آنان بازاریابی چندانی نمی‌توانند. به گفته‌ی آنان، بیشتر دکان‌های مربوط به زنان در ساحات تفریحی است و پس از محدودیت حکومت بر ورود زنان به مکان‌های تفریحی، این دکان‌ها اکنون خریداری ندارد.
زنان صنعت‌کار و تجارت‌پیشه، اعمال ممنوعیت بر کار زنان و ناتوانی اقتصادی بیشتر زنان برای خریداری محصولات صنعتی را، از دیگر دلیل‌های کاهش فروشات و رکود بازار کسب‌وکار شان یاد می‌کنند. به گفته‌ی آنان، با این که فعالیت زنان، در بخش صنعت‌وتجارت تنها کار باقی‌مانده از محدودیت است؛ اما محدودیت‌های اعمال‌شده بر تمام زنان در افغانستان، روند کاری این بخش را نیز مختل کرده است.
آنان، می‌افزایند که در زمان دولت پیشین شرایط کاری به مراتب بهتر از دو سال پسین بود؛ اما با تغییر نظام، وضعیت کار زنان روزبه‌روز بدتر می‌شود. صالحه سخی‌زاده، رییس شرکت «اطلس» که از سال ۲۰۰۹ به این سو در کابل و در بخش صنایع دستی فعالیت می‌کند، می‌گوید که پس از تغییر نظام و نبود بازار کار برای زنان تجارت‌پیشه، بازار کسب‌وکار او با رکود روبه‌رو شده و بهای کالاهایی که آنان در شرکت خود تولید می‌کنند، نیز به گونه‌ی چشم‌گیری کاهش یافته است.
سلام‌وطندار را در تلگرام دنبال کنید
او می‌افزاید: «بازار کار برای زنان آن قدر خوب نیست. در این دو سال که تغییرات آمده، بازار کار ما بسیار خراب شده است و با رکود مواجه هستیم. ما از جمله خانم‌هایی هستیم که متضرر و ورشکست شده‌ایم؛ چون تحولات آمد و بسیار تغییرات کلی در کار ما رونما و محدودیت‌ها وضع شده است و چالش‌ها سر راه ما وجود دارد.»
وحیده سلطانی، تاجر لباس‌های هزارگی و گند افغانی که در «باغ بابر» دکان دارد، می‌گوید که در نظام گذشته از فروش لباس‌های هزارگی درآمد خوبی داشت؛ اما اکنون فروشاتش به اندازه‌ای کم شده است که حتا کرایه‌ی دکان را نمی‌تواند پرداخت کند.
او می‌افزاید: «حالا که کلاً زنان را بند کرده، دیگر فروشات ما هم کم شده، فروشات هم نداریم. همین حالا ما کرایه‌ی دکان را از جیب خود تاوان می‌دهیم. دیگر همین فروشات ما زیر صفر است و ما هم کارهای ما را به زور پیش می‌بریم.»
از سویی هم، شماری از زنان تجارت‌پیشه، در گفت‌وگو با سلام‌وطندار می‌گویند که ممنوعیت ورود زنان به مکان‌های تفریحی، روی تجارت آنان تأثیر منفی گذاشته و شمار مشتریان آنان را به شدت کاهش داده است. بی‌بی‌شیرین، رییس شرکت قالین‌بافی و صنایع دستی «خواهران» که از ۲۰ سال به این سو در «باغ بابر» دکان دارد، می‌گوید: «…یعنی من خودم حالا در باغ بابر دکان دارم، اما بر خانم‌ها ساحه‌های تفریحی بسته شده است. مردان می‌آیند و خریداری می‌کنند. حالا هم در همان دکانم هستم، همان تجارت خود را زنده نگاه کرده‌ام؛ اما هیچ فروشات نداریم.»
نسیمه مولازاده، از بانوان صنعت‌کار که در «باغ زنانه» دکان داشت، می‌گوید نمایش‌گاه‌هایی که پیش از این در باغ زنانه برگزار می‌شد و صدها زن در آن‌ها شرکت می‌کردند، اکنون برگزار نمی‌شود.
او می‌افزاید: «نمایش‌گاه‌ها در مکان‌های تفریحی خانم‌ها برگزار نمی‌شود. اولاً باغ زنانه بود که همیشه خانم‌ها هفته‌به‌هفته می‌آمدند؛ شب‌های جمعه و روزهای جمعه که فرض کن یک تفریح بر شان می‌شد، به ما پیش‌رفت کار می‌شد؛ چون ما دکان داشتیم.»
افزون بر این، شماری دیگر از زنان تجارت‌پیشه، می‌گویند که وضع محدودیت‌ها بر سفر زنان، روی کسب‌وکارهای آنان تأثیر به شدت منفی گذاشته است و این مسئله سبب شده تا آنان نتوانند کالاهای تولیدی خود را به دیگر ولایت‌ها ببرند.
دیانا سادات، تاجر لوازم آرایشی و گلیم، می‌گوید: «نمی‌توانند درست بیرون برآیند، هر روز یک محدودیت وضع می‌کنند و بدون او، چالش‌های بیشتر دیگر هم است. مثلاً یک خانم نمی‌تواند به تنهایی جایی برود، ما مجبور هستیم که به ولایت برویم. جدا از او، بسیار قیودات دیگر همان گونه به ما ماندند که نمی‌توانیم.»
پریسا اقبال، تاجر دیگری است که در گذشته در بخش خریدوفروش وسایل خیاطی فعالیت داشت؛ اما اکنون مشغول خیاطی و تولید لباس است. او می‌گوید: «در زمان جمهوریت که بود، خیلی راحت من می‌توانستم هم اسلام‌آباد پاکستان بروم و حالا که گرفتن ویزا خیلی مشکل شده است. تا محرم نباشد، رفته نمی‌توانیم. دیگر به خاطر همین شد که من تجارت خود را کنار گذاشتم و حالا خودم تولید خیاطی باز کردم.»
از سوی دیگر، شماری دیگر از بانوان صنعت‌کار و تجارت‌پیشه که با سلام‌وطندار گفت‌وگو کرده اند، با این که می‌گویند که عاید و فروشات دارند، اما می‌افزایند که مقدار فروشات و عایدات شان در مقایسه با دوره‌ی جمهوریت کم‌تر شده است.
با این همه، اتاق زنان تجارت‌پیشه و صنایع افغانستان و اتاق تجارت و سرمایه‌گذاری افغانستان، نیز کاهش فروشات و رکود بازار کسب‌وکار بیشتر زنان تجارت‌پیشه و صنعت‌کار را تأیید می‌کنند و می‌گویند که فعالیت کاری این بانوان، ۵۰ درصد کاهش یافته است.
عایشه عزیز، معاون کار و پالیسی و عضو هیئت مدیره‌ی اتاق زنان تجارت‌پیشه و صنایع افغانستان، می‌گوید با این که حکومت سرپرست به زنان تجارت‌پیشه اجازه‌ی فعالیت داده و شمار آنان در مقایسه با دوره‌ی جمهوری نیز افزایش یافته؛ اما بازار کار این زنان محدود شده است.
او می‌افزاید: «این را ما صددرصد گفته نمی‌توانیم که بگوییم صددرصد به این‌ها خوبی است؛ مشکلات خود را دارد، اما مردان خرید می‌کنند، زنان نیستند که خرید بکنند. بازارها کاهش دارد، خریدوفروش کم‌تر است. آمار دقیق ما نداریم. تعداد شان زیاد است، شاید به صدها نفر برسد و به صدها کمپنی برسد که واقعاً با رکود مواجه شده.»
پشتون امیری، عضو هیئت بورد اتاق زنان تجارت‌پیشه و صنایع افغانستان، می‌گوید که زنان تجارت‌پیشه در وضعیت بد اقتصادی و کاری قرار دارند. او می‌افزاید که موقعیت یا بازار مناسب برای فروش محصولات زنان تجارت‌پیشه در کشور وجود ندارد.
بانو امیری می‌گوید: «وضعیت زنان تجارت‌پیشه در این دو سال بسیار خراب است؛ یکی به خاطری که ما هیچ بازار فروشات نداریم و دوم خرابی این است که زنان موقعیتی ندارند که اموال خود را عرضه کنند و مردم هم اموال را بخرند. اموال، اجناس و مواد خام که ما داشتیم؛ چون موقعیت نبود، مثلاً مواد خشک بیش‌ترش خراب شد. کل ما تاوان کردیم، کرایه‌ی دکان‌ها را که هیچ کار نبود و هیچ زن کار نمی‌کرد، پرداختیم.»
در همین حال، خان‌جان الکوزی، عضو هیئت رهبری اتاق تجارت و سرمایه‌گذاری افغانستان، در گفت‌وگو با سلام‌وطندار می‌گوید که با وضع محدودیت‌ها از سوی حکومت سرپرست، تجارت زنان در مقایسه با دوره‌ی جمهوریت کاهش ۵۰ درصدی داشته است. او می‌افزاید: «از زنان ما فکر می‌کنیم با آمدن شرایط جدید که یک سلسله محدودیت‌ها است و بعضی زنان و تاجران زن حتمی شما در جریان هستید که خارج از کشور رفتند. تجارت زنان کم شد؛ یعنی ما فکر می‌کنیم ۵۰ درصد کم شده است.»
در سوی دیگر، کارشناسان مسائل اقتصادی، وضع محدودیت‌ها از سوی حکومت سرپرست بر زنان را، دلیل کاهش فعالیت آنان یاد می‌کنند و از حکومت سرپرست می‌خواهند که با برگزاری نمایش‌گاه‌ها در داخل و خارج از کشور، از زنان تجارت‌پیشه پشتیبانی کند.
سلام‌وطندار را در تویتر دنبال کنید
ظاهر بهزاد، کارشناس مسائل اقتصادی، می‌گوید: «وضعیت کار زنان تجارت‌پیشه با فروپاشی نظام جمهوری و روی‌کارآمدن امارت اسلامی افغانستان، با وضع تعزیرات و محدودیت‌هایی که از طرف رهبری امارت اسلامی افغانستان صورت گرفته، وضعیت چندان مطلوبی ندارد؛ یعنی آن چه توقع می‌رفت باید باشد، وضعیت مطلوب باید باشد که متأسفانه نیست.»
آمنه هاشمی، دیگر کارشناس مسائل اقتصادی، نیز می‌گوید که وضع محدودیت‌ها بر فعالیت‌های زنان، سبب کاهش درآمدهای آنان شده است؛ زیرا بانوان نمی‌توانند بدون محرم از یک ولایت به ولایت دیگر بروند. او می‌افزاید: «متأسفانه بسیاری از خانم‌ها اند که به تشبثات خصوصی رو آورده اند؛ اما هیچ گونه زمینه‌ی درآمد بر شان نیست. تولیدات خود را دارند؛ اما متأسفانه زمینه‌ی فروش بر شان فراهم نیست. وقتی که یک زن نتواند بدون محرم به بازار برود و خریداری خود را کند، وقتی که یک زن نتواند از یک ولایت به دیگر ولایت برود، خوب این چه طور بتواند تجارت خود را پیش ببرد؟»
با این حال، آخوندزاده عبدالسلام جواد، سخن‌گوی وزارت صنعت‌وتجارت حکومت سرپرست، در گفت‌وگو با سلام‌وطندار، رکود و کسادی بازار فروشات و تجارت زنان تجارت‌پیشه و صنعت‌کار را، رد می‌کند و می‌گوید که شمار زنان صنعت‌کار در دو سال اخیر افزایش یافته و حکومت سرپرست برای بازاریابی محصولات و تجارت آنان، برنامه‌های منظمی را تطبیق کرده است. او می‌گوید که در سال ۱۴۰۱، ۶۴۱ بانو جواز شرکت‌های تجارتی و سرمایه‌گذاری گرفته اند.
آخوندزاده عبدالسلام جواد، می‌افزاید: «نمایش‌گاه‌هایی که در داخل افغانستان برگزار می‌شود، ما در تمامش سهم بارزی بر بانوان، بر خانم‌های متشبث می‌دهیم. ما تصمیم به این داریم تا فروش‌گاه ویژه‌ی زنان در کابل ساخته شود و هم‌چنان نمایش‌گاه آنلاین بر شان ساخته شود تا آن چه تولیدات شان است، را بتوانند از طریق آنلاین در خارج از کشور به فروش برسانند.»
زنان صنعت‌کار و تجارت‌پیشه در حالی از رکود بازار کار شان خبر می‌دهند که تجارت در کشور تنها بخشی است که زنان می‌توانند در آن فعالیت کنند.
