یافته‌های سلاموطندار از گفت‌وگو با ۳۶ قابله از ولایت‌های مختلف افغانستان، نشان می‌دهد با این که زنان در بخش‌های مختلف به دلیل کم‌بود پرسنل صحی زن برای دست‌رسی به خدمات صحی، حتا جان‌های شان را از دست می‌دهند؛ اما قابلهها با کم‌بود زمینه‌های کاری روبه‌رو اند. این قابلهها، می‌گویند که در صورت استخدام به نهادهای مختلف، امکانات کافی برای درمان بیماران نیز در دست‌رس ندارند.
از میان ۳۶ قابله که در این گزارش با آن‌ها گفت‌وگو شده است، ۱۸ تن آن‌ها بی‌کار اند و ۱۸ تن دیگر که سرگرم کار نیز هستند، از کم‌بود امکانات کاری و ازدحام بیش از اندازه‌ی مراجعه‌کنندگان شاکی اند. قابله‌هایی که با وجود تلاش‌ها برای کار، سال‌ها می‌شود بی‌کار اند، نهادهای صحی را به نداشتن شایسته‌سالاری و گسترش‌ندادن ظرفیت کاری، متهم می‌کنند.
بصیره و حسنا، دو تن از قابلهها اند که با تلاش‌های فراوان برای یافتن کار، موفق به دریافت آن نشده اند. به گفته‌ی این دو قابله، نیازمندی به پرسنل صحی زن در افغانستان زیاد است؛ اما به دلیل گسترش‌نیافتن نهادهای صحی، بیشتر قابلهها بی‌کار می‌مانند. آن‌ها می‌گویند که هم‌اکنون تنها قابله‌هایی می‌توانند شامل کار شوند که در نهادهای صحی شناخت و واسطه دارند.
بصیره، در این باره می‌گوید: «همیشه دنبال کار بوده‌ام؛ اما هیچ نتوانسته‌ام کار پیدا کنم. هر وقت که اقدام به کاری کرده‌ام، با مشکلات زیاد مواجه شده‌ام. به خاطر واسطه و شناخت نداشته‌ام، حتا شارت‌لیست نشده‌ام.»
حسنا، نیز در این باره می‌گوید: «زیاد دنبال کار بودم؛ اما به خاطر این که واسطه و شناخت نبود، کار به دست نیاوردم. وقتی که اقدام کاردیم، با چالش مواجه شدیم.»
از سویی هم، محدودیت‌ها بر زنان از سوی حکومت سرپرست در بخش صحت، قابلهها را نیز متأثر کرده است. ممنوعیت بر آزمون خروجی دخترانی که از رشته‌ی قابلگی فارغ شده اند و محدودیت‌ها بر کار و رفت‌‌وآمد زنان، از دیگر عامل‌هایی است که سبب بی‌کاری عده‌ای از قابلهها شده است.
سلاموطندار را در تلگرام دنبال کنید
فاطمه، بانویی که یک سال می‌شود از رشته‌ی قابلگی فارغ شده؛ اما اجازه‌ی اشتراک در آزمون خروجی قابلگی را از سوی حکومت نداشته است، می‌گوید: «تمام دخترها و خانم‌هایی که فارغ شده، نتوانسته اند که به امتحان صحت عامه اشتراک کنند و از طرف امارت اسلامی اجازه داده نشده است که ما امتحان را سپری کنیم و من به دنبال کار بودم؛ اما به دلیل این که اسناد ندارم و امتحان صحت عامه را سپری نکرده‌ام، هیچ جای مرا قبول نمی‌کند.»
شاکره، قابله‌ی دیگری که در کندز زندگی می‌کند، می‌گوید که به دلیل محدودیت‌ها بر کار زنان، بی‌کار است و تمامی آرزوهایش برای داشتن کار و استقلالیت مالی به یغما رفته است. او می‌افزاید: «درس را تمام کرده‌ام و زمانی که به کلینیک‌ها و شفاخانه‌های مربوطه‌ی خود چندین بار مراجعه کرده‌ام، به من کلمه رد گفته می‌شود.»
با این همه، شماری از زنانی که هم‌اکنون در شفاخانه‌ها و کلینیک‌های مختلف کار می‌کنند، از ازدحام کاری و کم‌بود امکانات کاری و صحی نیز شکایت دارند.
صدف که در شفاخانه‌ی ولایتی «نایب امین‌الله خان لوگری» در لوگر قابله است، در باره‌ی چالش‌های کاری‌اش می‌گوید: «یکی از مشکلات قابلهها، لود/حجم کاری شان است و تشکیلات خیلی کم است. از وزارت صحت عامه و از تشکیلاتی که خود بی‌پی‌اِچ‌اِس را تشکیل داده است، نیز مشکل دارد. از آن‌ها خواهش می‌کنیم که تشکیلات را و امکانات را بیشتر بسازند تا جلو مرگ‌ومیر مادران و نوزادان گرفته شود.»
مشکلات مالی و نداشتن معاش کافی، از چالش‌های دیگری است که قابلهها با آن درگیر اند.
فرشته حیدری، یک تن از قابلهها، می‌گوید: «در دوره‌ی جمهوری، معاشم بلندتر بود، کفایت می‌کرد؛ حالا در این شفاخانه معاش ما کم است، به ما گفته می‌شود که اگر در این معاش کار می‌کنید بکنید، اگر نمی‌کنید به جای شما دیگر قابله می‌گیریم.»
حمیرا همراز، یک تن دیگر از قابلهها، نیز می‌گوید: «مدت چهار سال بدون معاش کار کردم، تمام مصارف به دوش خود ما بود، از طرف شفاخانه پرداخت نمی‌شد.»
قابلهها، هم‌چنان می‌گویند که تشکیلات در شفاخانه‌ها اندک است و مرکزهای صحی نیز نظر به نیازمندی مردم اندک است و به همین دلیل، ازدحام بر پرسنل صحی شفاخانه‌ها نیز بیشتر شده است و بسیاری از قابلهها نیز بی‌کار مانده اند.
ملکه، یک تن از قابلهها، می‌گوید: «حتا کلینیک نیست، از اطراف مریض را تا شفاخانه می‌آورند. در راه مریض‌ها تلف می‌شود به خصوص در بخش کلینیک‌ها در اطراف باید کلینیک‌ها زیادتر ایجاد شود. خواست من از دولت این است که کلینیک و مرکزهای صحی بسازند و واسطه‌بازی را گم کنند.»
فریحه یک تن دیگر از قابلهها، نیز می‌گوید: «مشکلات قابلهها این است که مثلاً ایجاد مرکزهای صحی در ولایت ما کم است. چالش‌های اصلی قابلهها این است که آن‌ها بی‌کار اند و مشکلات اصلی شان کم‌بود مرکزهای صحی است.»
سلاموطندار را در شبکه‌ی «ایکس» دنبال کنید
در همین حال، پروین، استاد یکی از دانش‌گاه‌های علوم طبی و خالده، استاد در یکی از انستیتیوت‌های خصوصی، میزان نیازمندی به قابلهها در کشور را، به مراتب بیشتر از پرسنل فعلی قابلهها در شفاخانه‌ها می‌دانند و می‌گویند که حکومت باید شفاخانه‌ها و کلینیک‌های بیشتر برای کاهش مرگ‌ومیر مادران و نوزادان ایجاد کند تا زمینه‌ی کار به قابلهها نیز فراهم شود.
آنان می‌گویند ش در ولایت‌های مختلف، زنان در جریان زایمان و بارداری، جان‌های شان را از دست می‌دهند. آن‌ها، از حکومت می‌خواهند که زمینه‌ی کار به قابلهها را گسترش دهد تا جلو مرگ‌ومیر مادران و نوزادان نیز گرفته شود. خالده، می‌افزاید: «بر اساس آمار وزارت صحت عامه، ما به هر هشت خانم، به یک قابله نیاز داریم. بلی ما هنوز به قابلهها نیاز داریم.»
وژمه یعقوبی، فعال حقوق زن، می‌گوید که نیازمندی به قابلهها نسبت به کابل، در ولایت‌ها بیشتر است. او می‌افزاید که سالانه مادران و نوزادان بسیاری که حتا آمار واقعی آن به دلیل نبود امکانات به ثبت هم نمی‌رسد، در اثر ولادت‌ها می‌میرند.
به گفته‌ی او، با وجود نیازمندی به قابلهها در سراسر کشور، بی‌کاری بخش بزرگی از قابلهها، نشان‌دهنده‌ی نبود مدیریت درست در بخش صحت در کشور است. او می‌گوید: «بدبختانه در بیشتر ولایت‌ها مشکلات وجود دارد که از نداشتن قابله و متخصصین نسایی-ولادی رنج می‌برند؛ به همین دلیل قابلهها وجود ندارد. تا این که مادر یا طفل به مرکزهای صحی انتقال داده می‌شود، یا طفل از بین می‌رود یا مادر و قابله‌هایی که فارغ شده اند؛ اما وظیفه ندارند، دلیل بی‌کاری شان این است که در شرایط کنونی بدون محرم اجازه‌ی کار نمی‌دهند.»
با این حال، شرافت زمان امرخیل، سخن‌گوی وزارت صحت عامه، رقم قابله‌های بی‌کار را ۲۶ هزار تن می‌گوید و تأکید می‌کند که این وزارت در تلاش است تا زمینه‌ی کار برای قابلهها را گسترش دهد. او می‌افزاید: «به صورت عموم، در مورد تعداد قابلهها آمار دقیقی در اختیار ما نیست؛ اما به صورت تقریبی می‌توان گفت حدود ۴۰۰۰ قابله در مراکز درمانی دولتی و حدود ۶۰۰۰ قابله هم در بخش خصوصی فعالیت دارد؛ البته در سراسر کشور هم بالاتر از ۲۶ هزار قابله از نهادهای آموزشی فارغ شده اند که ما تلاش داریم تا زمینه‌ی کار را برای شان فراهم کنیم. به همین اساس، امارت اسلامی افغانستان در دو سال گذشته حدود ۱۱ هزار تن را در ساختار وزارت صحت عامه اضافه کرده تا زمینه‌ساز کار برای قابلهها، نرس‌ها/پرستاران و داکتران/پزشکان زن باشند.»
گفتنی است که افغانستان از جمله کشورهایی است که در هر دو ساعت یک زن در هنگام زایمان یا در جریان حاملگی جان می‌دهد.
