در یک سال گذشته تحولات بسیاری در عرصه‌های اجتماعی و فرهنگی کشور به‌میان آمد. بزرگ‌ترین تحولی که در بخش اجتماع وارد شد، تغییر جای‌گاه زنان در جامعه و چه‌گونه‌گی فعالیت آنان بود. در پنج ماه نخست سال ۱۴۰۰ خورشیدی زنان همانند ۲۰ سال اخیر در جامعه فعالیت داشتند و در بخش‌های مختلف جامعه سرگرم کار بودند؛ در حالی که هم‌زمان با حاکم‌شدن امارت اسلامی و وضع محدودیت‌های تازه بر زنان، زمینۀ حضور آنان در جامعه محدود شد.
فعالان حقوق زن به سلام‌وطندار می‌گویند که پیش از حاکمیت امارت اسلامی، زنان از حق مشارکت سیاسی، کار، آموزش و حق گشت‌وگذار برخوردار بودند؛ اما امارت اسلامی با ایجاد قیودات تازه زنان را به حاشیه رانده است.
راضیه بارکزی، فعال حقوق زن، سال ۱۴۰۰ خورشیدی را سال نامیمون برای زنان می‌خواند و می‌گوید که در وسط سال ۱۴۰۰، آنان از حقوق اساسی‌شان محروم شدند. او می‌افزاید: «سال ۱۴۰۰ متأسفانه یک سال نامیمون و ناخوشایند بود. ما همۀ ما همه‌چیز را حتی ابتدایی‌ترین حقوق زنان در افغانستان را از دست دادیم. تنها وزارتی که مختص زنان بود، وزارت امور زنان ملغی و به‌جای آن وزارت امر به معروف و نهی از منکر ایجاد شد.»
حق کار و مشارکت سیاسی زنان در جامعه، هنوز تعریف‌ناشده مانده است و امارت اسلامی دیدگاه روشنی در این باره ندارد. امارت اسلامی هم‌واره تأکید بر سهم‌دادن زنان در جامعه دارد. بلال کریمی، از معاونان سخنگوی امارت اسلامی، در این باره چنین می‌گوید: «آن‌ها کار می‌کردند و در جاهای مورد نیاز استخدام شده‌اند و در آینده نیز ارزیابی می‌شوند جاهایی که به کار خانم‌ها نیاز جدی دیده شود، پش از ارزیابی نیز مطابق مسلک آن‌ها، تعهد و شفافیت کار آن‌ها استخدام خواهند شد و کدام نگرانی وجود ندارد.»
سلام‌وطندار فارسی را در توییتر دنبال کنید
با این همه، در جریان سال ۱۴۰۰ بخش‌های تعلیمی و تحصیلی در کشور نیز با رکود موقتی روبه‌رو شد؛ طوری که به‌دلیل محدودیت بر رفت‌وآمد دختران به دانشگاه‌ها و مکتب‌ها، این دو بخش به مدت چندین ماه در بی‌سرنوشتی به‌سر می‌برد.
با آن‌که دانشگاه‌های دولتی پس از چند ماه با جداشدن وقت درسی دختران و پسران آغاز شده؛ اما براساس گزارش‌ها، وضع محدودیت‌ها بر استادان دانشگاه‌ها و دانش‌جویان، این قشر را نگران آیندۀ تحصیلی در افغانستان کرده است.
شایسته عمری، دانش‌جوی یکی از دانشگاه‌های دولتی، هرچند از رفتن به دانشگاه خوش‌حال به‌نظر می‌رسد؛ اما وضع شماری از محدودیت‌ها بر دانش‌جویان را قابل پذیرش نمی‌داند. او می‌گوید: «همین‌که تغییرات آمد، شاگردان دل‌زده شدند. کسی مانند گذشته امید به آینده ندارد. آن‌زمان خیلی تلاش می‌کردیم به درس خواندن، فعلاً یک نوع سردرگمی میان شاگردان و استادان است.»
هم‌چنان دگرگونی وضعیت فرهنگی از مسائل دیگری‌ست که پس از حدود ۲۰ سال به‌میان آمد. در ۲۰ سال گذشته کارهای بسیاری برای غنای فرهنگ صورت گرفت؛ از برگزاری مراسم‌‌‌های گرامی‌داشت گرفته تا برگزاری جشن‌واره‌های تاریخی.
سلام‌وطندار فارسی را در فیسبوک دنبال کنید
ام‌سال برنامۀ شبی با بودا در ولایت بامیان اجازۀ برگزاری نیافت، برنامه‌های ادبی برای پاس‌داری از شاعران نام‌دار برگزار نشد و به آوازخوانان نیز دستور داده شد تا شغل‌شان را عوض کنند. احتمال آن می‌رود جشن باستانی نوروز که نماد فرهنگی و تاریخی کشور محسوب می‌شود، نیز برگزار نشود.
امارت اسلامی در این زمینه می‌گوید در حالی که آنان رسماً جشن نوروز را تجلیل نمی‌کنند؛ اما مانع برگزاری این مراسم نیز نخواهند شد. در همین حال، کارشناسان فرهنگی از برگزارنشدن مناسبت‌های فرهنگی نگرانی می‌کنند و می‌گویند که برای غنای فرهنگ کشور باید ارزش‌های فرهنگی تقویت شوند.
محمدرفیق کاکر، یک تن از کارشناسان فرهنگی، در این باره می‌گوید: «این‌گونه مسائل باید از سوی فعالان جامعۀ مدنی و فرهنگیان با فرهنگیان گفت‌وگو شود؛ چون این نگرانی ملت است. امارت اسلامی باید مسائل فرهنگی را بپذیرد و با آن کنار بیایند؛ چون هیچ کشور بدون فرهنگ زیست نمی‌تواند.»
با آن‌که امارت اسلامی تأکید بر تقویت مولفه‌های اجتماعی و فرهنگی کشور دارد؛ اما دیده شود که چه اندازه به تعهدات خود پای‌بند است.
