از سقوط جمهوری اسلامی تا حاکمیت امارت اسلامی، از به‌هم‌خوردن ارتش ۲۰ سالۀ کشور تا سیلی از مهاجرت افغان‌ها به کشورهای دیگر، این همه از تحولات سال ۱۴۰۰ در افغانستان بود؛ سالی که آغازگر قرن جدید هم شد.
بی‌دلیل نگفته‌اند «سالی که نیکوست، از بهارش پیداست.» امارت اسلامی از بهار سال ۱۴۰۰ تصرف‌هایش را گسترش داد. جنگ در بهار و تابستان شدت یافت. امارت اسلامی در گامی نخست ولسوالی‌ها و بعد مرکزهای ولایت‌ها را یکی پی دیگری تصرف کرد تا این‌که حضور آنان در اطراف کابل به چشم خورد و در این زدوگیر تا از پا افتیدن نظام پیشین، بسیاری کشته و زخمی و شماری هم یتیم و بی‌سرپرست شدند.
روز یکشنبه، بیست‌وچهارم اسد سال ۱۴۰۰، امارت اسلامی اعلامیه‌یی پخش کرد که براساس آن، از راه نظامی وارد کابل نمی‌شدند. براساس گزارش‌ها، پس از ساعت ۱۲ چاشت همان‌روز به امارت اسلامی اطلاع رسید که مسئولان تمامی حوزه‌های امنیتی شهر کابل به‌دلیل ترس و انزجار، از وظیفه‌های‌شان متواری شده‌اند.
شورای رهبری امارت اسلامی در بیانیه‌های خود گفته بود که برای جلوگیری از چوروچپاول، وارد کابل شده است. عبدالله عبدالله، رئیس شورای عالی مصالحۀ دولت پیشین در پیامی فیس‌بوکی از فرار محمداشرف غنی، رئیس‌جمهور پیشین، پرده برداشت. سرانجام، روز ۱۵ آگست برابر با ۲۴ اسد نظام جمهوری اسلامی با فرار محمداشرف غنی، پس از ۲۰ سال سقوط کرد.
سلام‌وطندار فارسی را در فیسبوک دنبال کنید
شماری از آگاهان مسائل سیاسی در پیوند به تحولات سیاسی سال ۱۴۰۰ به سلام‌وطندار می‌گویند که این سال، سال سقوط دموکراسی در افغاستان بود. طارق فرهادی، آگاه مسائل سیاسی، می‌گوید که به‌دلیل عوامل داخلی و خارجی، این سقوط رقم خورد. او میافزاید: «سال ۱۴۰۰ یک سال تاریخی برای افغانستان بود. به‌خاطری که مصادف شد به سقوط دموکراسی در افغانستان. سقوط دموکراسی عوامل داخلی و خارجی داشت.»
پیش از سقوط کابل گفت‌وگوهای بین‌الافغانی در کشورهای ترکیه، ایران و قطر به هدف صلح با امارت اسلامی برگزار شد؛ اما در ظاهر این نشست‌ها کاری برای حل معضل ناامنی در افغانستان و پایداری نظام جمهوری اسلامی نکرد و سرانجام این نظام سقوط کرد.
از سویی هم، بخش‌های امنیتی نیز در جریان سال ۱۴۰۰ دست‌خوش نابسامانی شد. کم‌وبیش ۳۰۰ هزار نیروی امنیتی که میلیاردها دالر بر آنان سرمایه‌گذاری شده بود، به یک‌باره‌گی از بین رفت. آگاهان مسائل نظامی می‌گویند که سربازان با دل‌وجان در برابر جنگ ایستاده‌گی کردند؛ اما سران دولت پیشین اجازه ندادند تا از سقوط نظام جلوگیری کنند.
محمود حیدری، آگاه مسائل نظامی، می‌گوید کشورهای غربی که نظام جمهوری اسلامی را ایجاد کرده بودند، سبب سقوط نظام پیشین در افغانستان شدند. او میافزاید: «دستور و هدایت از طرف آن‌ها که این نظام را برپا کردند، همین بود که این نظام باید سقوط کند؛ یعنی مطلب طوری نبود که مقاومت نشد یا هم دفاع نشد یا سربازان ما یا قوای مسلح ما تسلیم شدند.»
سلام‌وطندار فارسی را در توییتر دنبال کنید
از جانب دیگر، نیرو‌های آمریکایی در تاریخ ۲۳ اکتبر به‌طور کامل از افغانستان بیرون شدند. ناوقت روز دوشنبه، ۸ سنبله فرودگاه کابل را پیش از تکمیل زمانی که خودشان تعیین کرده بودند، ترک کردند و به طولانی‌ترین جنگ آمریکا نقطۀ پایان گذاشتند. با این همه، با روی‌کارآمدن امارت اسلامی در کشور، سیلی بزرگی از مهاجرت‌ها نیز در کشور رخ داد.
عده‌یی از شهروندان برای رفتن به کشورهای بیرونی حتی از جان‌شان گذشتند. تعدادی از شهروندان را کشورهای غربی با خود انتقال دادند و شماری از آن‌ها از راه غیرقانونی و قاچاق به کشورهای ایران و پاکستان مهاجر شدند.
با این حال، بلال کریمی، از معاونان سخنگوی امارت اسلامی، می‌گوید که با روی‌کارآمدن امارت اسلامی در کشور، امنیت سرتاسری حاکم شده است و مهاجران افغان می‌توانند دوباره به کشورشان بازگردند. به گفتۀ او، جلو فساد و دزدی‌ها نیز گرفته شده است.
گفتنی‌ست که هفت ماه از حاکمیت امارت اسلامی در افغانستان می‌گذرد؛ اما هنوز هیچ کشوری این حکومت را به رسمیت نشناخته است. پس از سقوط نظام پیشین، مقام‌های امارت اسلامی برای مستحکم‌کردن روابط‌شان با کشورهای خارجی، در مهم‌ترین نشست‌ها شرکت کردند. نخستین سفر خارجی امیرخان متقی، سرپرست وزارت امور خارجه به نماینده‌گی از امارت اسلامی، از نشست ایران آغاز شد. سپس به کشورهای پاکستان، قطر، ناروی و ترکیه رسید تا کاری برای به رسمیت‌شناختن امارت اسلامی انجام دهد.
