توییب آوقتلنمسلیک، افغانستانده اساسی انسانی انقراضلردن حسابلنهدی؛ بو انقراض اقتصادی قیینچیلیکلر یانیده، یشاوچیلر اینیقسه عیاللر و بالهلر اوستیگه سلبی تأثیر قویگن. عیاللر آرهسیده بو کسللیکنی انیقلش اوچون، سلاموطندار ۲۱ توییب آوقتلنمهگن عیال بیلن صحبت قیلگن – شونی کورستهدی کی اوشبو عیاللر توییب آوقتلنمسلیک طفیلی جسمانی قیینچیلیکلری یانیده، اقتصادلری ضعیفلیگی باعث دارو و قووتلی آزیق-آوقتلرینی تأمینله آلمهیدیلر.
گزارشده صحبت قیلگن عیاللردن ۱۲ نفری – اقتصادلری اونچهلیک یخشی اېمس و بوندهی شرایط اولرنینگ فیزیکی سلامتلیگی و روحی تینچلیکلریگه سلبی تأثیر قویگنینی ایتگنلر.
کاپیسالیک ۳۵ یاشر ادیبه و لغمان یشاوچیسی ۲۸ یاشر خدیجه – توییب آوقتلنمهگن عیاللردن ایتیشلریچه، نادارلیک و اقتصادی قیینچیلیک باعث، احتیاجلری بولگن آزیق-آوقت و دارولرنی تأمینلهی آلمهیدیلر.
ادیبه شوندهی دیېدی: «میوه ساتیب آلیشگه قوربیم یېتمهیدی. چقهلاغیم هم ضعیف اېدی ایندی اۉزیم هم کسل من و چقهلاغیم هم ضعیف. حاملهدارلیک پیتیمده کمقانلیک، باش آغریق و ایاغ آغریق بولهمن. قووتلی نرسهلرنی ساتیب آلالمهی من، شفاکار قووتلی آوقت استعمال قیلیشیمنی توصیه قیلدی. قشاقلیک سبب قوربیم یېتمهدی.»
خدیجهنینگ ایتیشیچه: «میوه، گوشت و برنج ساتیب آلیش گه قوربیم یېتمهیدی. حاملهدارلیک پیتیمده قووتلی آوقتلر استعمال قیله آلمهدیم. جوده هم ضعیف من. شفاکار لبنیات، میوه و قووتلی آوقت استعمال قیلیشیمنی توصیه قیلدی؛ بیراق ساتیب آلیش گه قوربیمیز یېتمهیدی.»
فاریابلیک ۲۶ یاشر ظریفه و کابللیک ۲۷ یاشر کبرا، توغیشدن سۉنگ توییب آوقتلنمهگن عیاللردن ایتیشلریچه، اقتصادی قیینچلیک سببلی قووتلی آوقتلرنی تأمینلهی آلمهگنلر.
ظریفه شوندهی دیېدی: «ارزان بولگن آوقتلرنی استعمال قیلهمیز، میوه و گوشت ساتیب آلیشگه توانیمیز یېتمهیدی، شفاکار گه مراجعت قیلدیم دارو بیرگن اېدی ایکی آی اول اېدی. ویتامینی بار دارولرنی آلیب و استعمال قیلیش گه قوربیمیز یېتمهیدی.»
کبرا هم بوتوغریده فکر-ملاحظهسینی شوندهی بیان قیلهدی: «ایکی وقت قوروق نان، برنج، کچالو استعمال قیلهمیز. گوشت و میوه ساتیب آلالمهیمیز، سببی هم ییریمنینگ ایشسیزلیگی و قشاقلیک دیر. ضعیفلیک حسی تاپیلگن، کونسهیین آزیب بارماقدهمن.»
باشقه تاماندن صحبت قیلگن عیاللردن ۹ نفری، اولر یانیده، چقهلاق و بالهلری توییب آوقتلنمهگن و حاضرگه قدر هېچ قندهی یاردم کورسهتیلمهگنینی معلوم قیلهدیلر.
کابل یشاوچیسی ۴۰ یاشر زرمینه، ییرینینگ معتادلیگی سببلی ۸ کیشیلیک عایله احتیاجلرینی اوزی تأمینلش گه مجبور بولگنینی ایتهدی. اونگه کوره، اوزی شامل قیز و کیچیک اوغلی توییب آوقتلنمهگن. او شوندهی دیېدی: «بیر قیز و بیر اوغلیم جوده هم ضعیف و اشتهالری یوق. یخشی آوقتلنیش اوچون یېترلی نرسهمیز یوق و کونسهیین وزنلرینی قولدن بیرماقده. هېچ بیر موسسه هنوزگچه یاردم کورستگنی یوق. اساسی قیینچیلیگیمیز قشاقلیک دیر؛ اقتصادیمیز ضعیف و نرخ-نوالر هم قیمت؛ شو سببلی احتیاجلریمیزنی ساتیب آلالمهیمیز.»
غور یشاوچیسی ۲۹ یاشر الناز، کیچیک بالهسی توییب آوقتلنمسلیککه دچار ایتیشیچه: «ایرتن، توش و آخشم قوروق نان ییمیز، کیچه انده-سنده عادی آوقت پیشیریب تناول قیلهمیز. اقتصادی احوالیمیز یخشی اېمس؛ کیچیک اوغلیم هردایم حالسیز و وزن کمهیتیرماقده. قشاقلیک، ایشسیزلیک و ییترلی آوقتلنمسلیکدن عذاب چیکهمن.»
شو بیلن بیرگه، عمومی ایچکی کسللر شفاکارلریدن بیرقطاری، اقتصادی قیینچیلیک، اجتماعی معمالر، کیتمه-کیت حاملهدارلیک و طبی خذمتلردن فایدهلنه آلمسلیکنی، عیاللر و بالهلرنینگ توییب آوقتلنمسلیک اساسی عاملی عنوان قیلهدیلر.
شفاکارلردن بولمیش محمدخالد غالب گه کوره: «تورلی عامللرنی تأثیری بار جملهدن جمعیت، اقتصاد، قشاقلیک و آزیق-آوقتنی تیارلهی آلمسلیک، کیتمه-کیت توغیش، کم قانلیک و باشقهلر. اگر دوالنمسه، جسمی ضعیفلیک، کوپ کم قان بولیش، ساچ توکیلیشی، هورمونی قیینچیلیک و حیضده قیینچیلیک تاپیلیش، کوچسیز بولیش.»
شفاکارلردن باشقه بیری محمدصادق کاروال هم شوندهی دیېدی: «توییب آوقتلنمسلیکنی آلدینی آلیش اوچون، عیاللر قووتلی و تورلی آوقتلر جملهدن ویتامینلر، شحمیات و پروتین و کاربوهایدریتنی اینیقسه حاملهدارلیک یا کی سوت بیریش پیتیده ترتیبلی شکلده استعمال قیلیشی درکار.»
عیال حقوقی فعاللریدن بیرقطاری، توییب آوقتلنمهگن عیاللر احوالیدن خواطر بیلدیریب ایتیشلریچه، حکومت افغانستانده اقتصادی قیینچیلیک بارهسیده مناسب ییچیم یول و ریجهلر بیلن، بو کسللیک عیاللر آرهسیده کوپهیمسلیگی اوچون یول قویمسلیگی لازم.
عیال حقوقی فعالی حمیرا فرهنگیار شوندهی دیېدی: «افغانستان، یشاوچیلری انچه ییلدن بیری توییب آوقتلنمهگن مملکتلردن حسابلنهدی و بو مملکتده عیاللر حاملهدارلیک پیتیده قیینچیلیکنی تجربه قیلهدی، افغانستان بو مشکل کونسهیین کوپهیماقده.»
عیال حقوقی فعاللریدن باشقه بیری تهمینه منگلنینگ ایتیشیچه: «عیاللر و بالهلرنی قۉللب-قوتلش اوچون، دولت باش پنه قورسین، حمایتی خذمتلری و عامه خبردارلیگینی آشیرسین.»
ساغلیقنی سقلش وزیرلیگی مسئوللرینینگ ایتیشیچه، بو وزیرلیک توییب آوقتلنمسلیک سانینی کمهیتیریش عایلهلر اینیقسه عیاللر خبردارلیگینی آشیریش اوچون سعی-حرکت قیلماقده.
اوشبو وزیرلیک سۉزلاوچیسی شرافتزمان امرخیل سلاموطندار بیلن صحبتده شوندهی دیېدی: «توییب آوقتلنمهگن چقهلاقلر و سوت بیرووچی عیاللر اوچون وقایهوی تدبیرلر آلینگن و شونینگدیک، مصلحت بیریش خذمتلری نظرگه توتیلگن. سۉنگی کونلرده خورسندلیک بیلن سایتلریمیز کوپهیگن و قریب ۳۲۰۰ سایت اولکه بویلب فعال قیلینگن.»
ایتیش ضرور کی، بیرلشگن ملتلر تشکیلاتینینگ آزیق-آوقت خلقارا دستوری، خلقارا تشکیلاتی «ورلد ویژن»، بیرلشگن ملتلر تشکیلاتینینگ آزیق-آوقت و ایکینچیلیک تشکیلاتی همده اوشبو تشکیلاتنینگ بالهلرنی قۉللب-قوتلش صندیغی، اوشبو میلادی ییلده آگاهلنتیریب قییش فصلی یېتیب کیلیشی عرفهسیده افغانستانده عیاللر و بالهلر آرهسیده توییب آوقتلنمهگنلر سانی آشیشینی ایتگن اېدیلر. اوشبو تشکیلاتلرنینگ معلوماتلریگه کوره، افغانستان دنیا مقیاسیده توییب آوقتلنمهگنلر کوپهیگن ممکتلر ارا تورتینچی ریتینگده تورگن.
