افغانستانده عیاللر اوچون فرزند توغمسلیک فقط ساغلیق معماسی اېمس. کوپچیلیک اوچون بو کابوس گه ایلنهدی؛ کابوسی که اجرهشیش تهدیدی، ایرنینگ باشقه تورموش قوریشی و جمعیتنینگ آغیر نگاحلری بیلن بیرگه کیچهدی.
سلاموطندار اوشبو موضوعنی یاریتیش مقصدیده مملکتنینگ ۱۲ ولایتیده تورلی یاشدهگی ۳۴ عیال بیلن صحبتلشگن؛ اولرنینگ تورموش قوریش مدتی تخمیناً ۲ دن ۱۸ ییلگچه بولیب هلی فرزند کوریشمهگن. تاپیلمهلر شونی کورستهدی که بو عیاللرنینگ اکثریتی (۲۸ عیال) نهفقط منتظم دوالنیشدن محروم بولگن، بلکه ایری عایلهسینینگ قۉللب-قوتلشیدن هم فایدهلنه آلمهگن.
۳۴ یاشر بلخلیک مریم گه کوره، تورموش قورگنیدن بیش ییل اوتگچ آنهلیک تویغوسینی حس قیلیش امیدیده دوالنیشنی یککه اوزی آلیب بارگن؛ ایرینینگ دوالنیش جریانیده هېچ قندهی اشتراکی بولمهگن و ایری همده اونینگ عایلهسیدن مالیهوی یا که روحی قۉللب-قوتلش آلمهگن.
مریمنینگ ایتیشیچه: «بیرینچی مرته شفاکار گه باریب دارو آلدیم؛ اما ایریم هېچ قچان شفاکار گه باریب اۉزی دوالنیشگه راضی بولمهدی. اونینگ عایلهسی هم نهفقط مینی قۉللب-قوتلمهدی، بلکه ایتگن گپلری بیلن یورهگیمنی سیندیریشردی. شفاکار گه کیتگن برچه خرهجتلرنی مین اۉز چونتهگیمدن تولهدیم.»
کوپلب عیاللر اوچون بو وضعیت آغیر عاقبتلرگه آلیب کیلگن. اوشبو گزارشده صحبت قیلگنلردن ۱۲ عیالنینگ ایتیشلریچه، فرزندسیزلیک اولرنینگ حیاتیده کابوس گه ایلنگن، ایرینینگ مهربانلیگی اورنیگه اېسه اجرهشیش یا که ایرینینگ ایکینچی تورموش گه چیقیشی بیلن تهدید قیلینهدی.
شونینگدیک، باشقه ۲۱ عیال ایری عایلهسینینگ خصوصاً ایری آنهسی و سینگلیسینینگ اجرهشیش یا که ایرنینگ باشقه نکاح گه کیریشی بوییچه باسیملری و رغبتلنتیریشلری حقیده سۉزلهگن، بونینگ نتیجهسیده اوشبو صحبتداش عیاللردن بیرینینگ حیاتیده بو تهدید اچیق حقیقت گه ایلنگن.
باشقه تاماندن، ۳۰ یاشر لغمان یشاوچیسی جمیله گه کوره، اونینگ تورموش قورگنیدن ۱۰ ییل بولگن و شو وقت دوامیده نهفقط ایری تامانیدن قۉللب-قوتلنمهگن، بلکه بیر نیچه بار ایرینینگ اجرهشیش بیلن تهدیدلریگه دوچ کیلگن. او حیاتی حقیده شوندهی دیب حکایه قیلهدی: «ایریم ایتهدی باشقه خاتین آلهمن؛ سین فرزند کلتیره آلمهی سن. بعضاً اېسه سیندن اجرهشهمن دیېدی؛ مین اېسه اجرهشمهی من؛ ایتهمن باشقه خاتین آل، مین سیزنینگ ایشلرینگیزنی قیلهمن؛ همهسیگه صبر قیلهمن.»
اوشبو گزارش نتیجهلری شونی کورستهدی که باسیملر فقط اویده اېمس؛ جمعتیده هم بیپشت عیاللر آغیر کمسیتیش یوکینی کوترهدی. ۳۰ یاشر لغمانلیک فهیمه، ۱۵ ییللیک تورموشدن سۉنگ ایری ایکی ییل اول فرزند توغالمهگنی سبب باشقه عیالنی اوی گه آلیب کیلگنینی ایتهدی. او شوندهی دیېدی: «هر سفر ییغیلیشده بولسم، آدملر مینی شوندهی تانیشتیرهدی که، گویا مین جوده کته گناه قیلگن بولسم. ایتهدیلر سین بختسیز سن؛ شونینگ اوچون خدا هم سینگه فرزند بیرمهیپتی و شونینگ اوچون ایری باشقه عیالنی آلگن؛ آدملر مینی اویت گه سالهدی؛ باشیمنی پست قیلهدیلر.»
اوشبو حکایهلر شونی کورستهدی که، اگر عیاللر آنهلیکنی باشدن کیچیره آلمسه، دوالنیش جریانی یریمچهلیک قالسه، عایلهدن قۉللب-قوتلش کوریلمسه یا که هر کونی اجرهشیش و ایرینینگ ایکینچی عیالنی آلیش تهدیدی آستیده یشهسه، اولرنینگ حیاتی سکوتدهگی فاجعه – آوازسیز و آخری فقط تینیم بیلمس، سیکین یانیش بیلن یکون تاپهدیگن فاجعه گه ایلنهدی.
سلاموطندارنینگ ۳۴ عیال بیلن آلیب بارگن صحبتلری نتیجهسیگه کوره، اگر ایر اجرهشسه، فقط بیش عیال عایله تامانیدن قۉللب-قوتلنیشی ممکن، قالگن ۲۹ عیال اېسه بو قۉللب-قوتلشدن محروم بولهدی.
۳۸ یاشر تخارلیک حسنا، هم فقط عذاب-عقوبتلر حقیده حکایه قیلهدی. اونگه کوره، فرزند توغالمهگنیدن افسوسده؛ بیراق اونینگ آغریغی فقط فرزند یوقلیگیده توگمهیدی، بلکه ایریدن اجرهشماقچی بولسه، آتهسینینگ عایلهسی هم اونگه پناه و حمایه قیلمهیدی. او شوندهی دیېدی: «عایله هم مینی قۉللب-قوتلمهیدی؛ یعنی ایتیشهدی اگر بیر عیال اورنیگه تورت عیال آلسه هم بولهدی، بیز بیر مرته قیزنی بیرگنمیز، اونی اجرهشیشیگه یول قویمهیمیز. اوزیم هم اجرهشیشنی خواهلمهی من.»
برچهسی بیلن، ۳۲ یاشر بدخشان یشاوچیسی لیلا، آلتی ییللیک تورموشدن سۉنگ، روحی حالتی حقیده آغیر آنگ بیلن گپیریب، حیاتی اېندی نکاح باشلنیشیدهگی کبی اېمسلیگینی و دایمی یالغیزلیک همده توشکونلیک حس قیلهیاتگنینی ایتهدی.
اونینگ ایتیشیچه: «فرزند توغالمهگنیمدن کېین روحی حالتیم جوده یامانلشدی و توشکونلیک حس قیلهمن، اینیقسه باشقه عیاللر آلدیمده فرزندلری حقیده گپیرگنده، مین اولرنی قندهی کوریب تورهمن، اولرنینگ گپلری مینگه سلبی تأثیر قیلهدی و مین جوده یالغیزلیکنی حس قیلهمن.»
سلاموطندار اوشبو موضوعنی اورگهنیش اوچون بیش روانشناس بیلن گپیرگن؛ نتیجهلر شونی کورستهدی که فرزندسیز عیاللر گه قرشی باسیملر و قتیققول ختی-حرکتلرنینگ اساسی ایلدیزلری جمعیتنینگ اجتماعی و مدنی عامللریده یاتهدی.
روانشناس شفیقالله انصار، موجود باسیملر و تهدیدلرنی تصدیقلب ایتیشیچه، بو حالت عیاللرنینگ روحی سلامتلیگیگه جدی عاقبتلر کیلتیریشی ممکن – توشکونلیکدن و اوزینی قدرسیز حس قیلیشدن تارتیب حیاتنینگ تولیق انقراضیگه قدر. او شوندهی دیېدی: «روحی جهتدن، بو عیاللر عایلهده بولیشی کېرهک بولگن شرف و شخصی موقعینی افسوس که بوندهی عایلهلرده تاپه آلمهیدیلر و عایله اعضالرینینگ سۉزلری حقارت و کمسیتیشلری اولرنی هر کونی ېنهده جراحتلهیدی؛ نتیجهده روحی و جسمانی چرچش یوز بیرهدی، بو اېسه یالغیزلیک تکراری ییغلشلر و امیدسیزلیکه آلیب کیلهدی و باشقه روحی کسللیکلر اوچون زمین یرهتهدی.»
شونینگدیک، باشقه روانشناس محمدالله بلوچنینگ ایتیشیچه، اجرهشیش یا که ایرنینگ باشقه نکاح گه کیریشی باسیمنی آلدینی آلیش اوچون عیاللر قۉللب-قوتلنیشی، عایلهلر گه اېسه بوندهی وضعیتلرده ضرور معلومات بیریلیشی کېرهک. او شوندهی دیېدی: «عایلهلر یکهلیکده مطالعه قیلیش، روانشناسلر تامانیدن معلومات بیریلیشی، سمینارلر تشکیل قیلینیشی کېرهک؛ بو نکاح حیاتی، تورموش، عایله مصلحتی و نکاح بوییچه مصلحتلر اوچون ضرور. شونینگدیک مالیهوی اخبارات واسطهلری هم اوشبو ساحهده فعال رول اوینشی کېرهک.»
افغانستان جمعیتیده عیاللرنینگ بیپشتلیگی تابو و اویتلی حالت صفتیده قرهلهدی؛ عیاللر دایما بونگه سبب بولگنی اوچون تنقید قیلینهدی و عادتده فقط عیال شفاکار گه آلیب باریلهدی. کوپلب حاللرده اېسه، ایرکک اۉز سلامتلیگینی تېکشیرمسدن، فرزند دنیا گه کیلیشی اوچون ایکینچی یا که اوچینچی عیالنی آلهدی، چونکه عادتده معما عیالده ایکن، دیگن توشینچه موجود.
نسایی-ولادی شفاکاری سونیتا بهرام بو حقده شوندهی دیېدی: «مینده بیر کسل بولگن، او فرزندسیزلیک سبب اوچ مرته تورموش قیلگن اېدی. نهایت، اوچینچی خاتینده ایر اۉز سلامتلیگینی تېکشیریشگه راضی بولدی. تېکشیرودن سۉنگ، ایرککده عموماً اوروغ بولمهگنی معلوم بولدی. بو شونی انگلتهدی که، فرزندسیزلیکده عیال هم، ایرکک هم اساسی رول اوینهیدی. شونینگ اوچون ثمرهلی دوالنیش اوچون جفتلیکلر بیر وقتده دوالنیشنی باشلشی کېرهک.»
ایتیش کېرهک که، خلقارا ساغلیقنی سقلش تشکیلاتینینگ میلادی ۲۰۲۳-ییللگی سۉنگی گزارشیگه کوره، دنیاده هر آلتی کیشیدن بیری بیپشتلیکنی باشدن کیچیرهدی. اوشبو تشکیلات حاملهدار بولمسلیک بیلن باغلیق اجتماعی اویت و دوالنیشگه تینگسیز کیریش معمالرینی قیینچیلک صفتیده قید ایتگن همده حاملهدار بولمسلیک بیلن باغلیق عایلهوی زورهوانلیکلرگه آگاهلنتیریش بیرگن.
