کابل، این روزها از هر زمانی غمگین‌تر است؛ از در و دیوارش فقر می‌بارد. با پیاده‌روی درون شهر، در هر چندقدمی با افرادی روبه‌رو می‌شویم که به بهانه‌های مختلف مثل ناداری، بیماری یا ناتوانی از ره‌گذران پول می‌طلبند. در بیش از هشت ماه پسین، میزان بی‌کاری در کشور به‌شدت افزایش یافته که سبب گسترش فقر نیز شده است. در عین حال، بیشتر از ۵۰ درصد شهروندان به دشواری می‌توانند نان شب‌وروزشان را پیدا کنند.
هرچند فقر و بی‌کاری در افغانستان چالش تازه‌یی نیست، اما قدرت‌گرفتن امارت اسلامی و قطع کمک‌های بین‌المللی، هم‌زمان توقف کار پروژه‌های انکشافی در این کشور سبب شده است که این پدیده بیشتر از پیش میان شهروندان گسترش یابد. فقر تا جایی در افغانستان گسترش یافته است که شماری از شهروندان برای تأمین نیازهای ابتدایی، دختران‌شان را می‌فروشند یا شماری هم اعضای بدن‌شان را.
دست‌هایی که برای نان دراز می‌شوند
پس از افزایش شمار تکدی‌گران در سطح شهر، کابینۀ امارت اسلامی، چند روز پیش طرحی را دربارۀ مشکلات گدایان و جلوگیری از عمل گدایی تصویب کرد. این طرح به سفارش محمدحسن آخوند، رئیس‌الوزرای امارت اسلامی، توسط وزارت کار و امور اجتماعی و جمعیت هلال‌احمر افغانی تهیه شد. هرچند از تصویت این طرح چند روز می‌گذرد؛ اما تاهنوز هیچ اقدام عملی برای تطبیق آن نشده است.
در همین حال، بررسی دلیل‌های افزایش تکدی‌گران و تصویب طرح در این زمینه، با واکنش‌های شماری از شهروندان روبه‌رو شده است. شهروندان می‌گویند که علت افزایش گداها نیاز به بررسی و تحقیق ندارد. به گفتۀ آنان، بی‌کفایتی و بی‌برنامه‌گی حکومت سرپرست، یکی از عامل‌های اصلی افزایش گدایان در سطح شهر است.
معراج‌الدین مجری، یک تن از باشنده‌گان کابل، می‌گوید که هم‌اکنون بیشتر شهروندان بی‌کار استند و شماری از ناچاری به تکدی‌گری رو آورده‌‌‌‌اند. به باور او، «در حال‌حاضر افراد بی‌سواد بی‌کار و بی‌روزگار است، چه برسد به کسانی که روی جاده قبلاً کار می‌کردند و از آن درآمدی داشتند.»
هرچند در دولت پیشین نیز اقداماتی برای منع تکدی‌گری روی‌دست گرفته شد؛ اما این اقدامات به‌دلیل نبود بدیل برای تکدی‌گران ناکام ماند و هیچ نتیجه‌یی در پی نداشت.
با فقر و بی‌کاری چه باید کرد؟
هرچند بی‌کاری و فقر در افغانستان تا جایی نهادینه شده است که مبارزه با آن ناممکن به نظر می‌رسد، اما با دنبال‌کردن راه‌کارهای ویژه‌یی می‌توان میزان آن را در جامعه کاهش داد. بی‌کاری در افغانستان به‌نحوی بی‌کاری درازمدت است که در ادبیات اقتصادی به آن «بی‌کاری ساختاری» می‌گویند. این نوع بی‌کاری در میان زنان بیشتر شایع است، اما پس از سقوط جمهوری و تسلط امارت اسلامی بر کشور، بی‌کاری درازمدت میان مردان نیز گسترش یافته است.
براساس آمار بازرس ویژۀ آمریکا برای بازسازی افغانستان یا سیگار، تا نیمۀ سال روان میلادی، ۷۰۰ تا ۹۰۰ هزار شهروند افغانستان، شغل‌شان را از دست خواهند داد. این در حالی‌ست که پیش از این نیز، از میان ۱۶ میلیون شهروند واجد شرایط کار در کشور، تنها شش میلیون آنان شغل داشتند.
زکریا حیدری، آگاه مسائل اقتصادی و استاد دانشگاه، می‌گوید تا زمانی‌که حکومت امارت اسلامی با جامعۀ جهانی کنار نیاید، هم در درازمدت و هم در کوتاه‌مدت نه تنها که وضعیت کنونی افغانستان قابل حل نیست؛ بلکه بحران بشری نیز شدت می‌یابد. آقای حیدری تأکید می‌کند که هم‌اکنون ۹۵ درصد مردم افغانستان زیر خط فقر زنده‌گی می‌کنند و با روی‌کارآمدن امارت اسلامی۵۰۰ هزار تن شغل خود را از دست داده‌‌‌‌اند.
با این همه، آن‌چه کارشناسان مسائل اقتصادی روی آن تأکید دارند، این است که افغانستان به‌‌سوی یک بحران جدی اقتصادی در حرکت است. به گفتۀ آنان، پیش از آن‌که دیر شود، باید اقدامات مؤثر و فوری متناسب با شرایط کنونی کشور روی‌دست گرفته شود. در غیر آن، طبق گزارش سازمان ملل متحد، ۹۷ درصد از جمعیت افغانستان ممکن است تا اواسط سال جاری در فقر فرو بروند.
