مسئله بیانی
حاضرگی جهان ده، تعلیم و تحصیل حقی، انسان‌لر نینگ اساسی حقوق‌لریدن بیری بولیب اونی برچه دولت‌لر انسان‌لر نینگ اساسی حقوقی اوله‌راق قوللب-قوتله‌یدیلر. بو حق بشر حقلری نینگ برچه بولیم‌لریده تصدیقلنگن و تعلیم ساحه‌سیده جندر تینگ‌سیزلیگی، بشر حقلرینی انیق نقض قیلیش حسابلنه‌دی.
انسان حقلری جهانی بیانیه‌سی نینگ ۲۶-ماده‌سی بیرینچی بندی ده، که میلادی ۱۹۴۸-ییل ده تصدیقلنگن کیلیشیچه: «تعلیم و تحصیل هر کیم نینگ حقی دیر.» شونی اوچون یونسکو کنوانسیونی، تعلیم ساحه‌سیده کم‌‌سیتیلیش خصوصیده ایتیشیچه: «محروم قیلیش، کم‌سیتیش، تقیق‌لش، جندر اساسیده‌گی تبعیض، مذهب، ایرق (نژاد)، رنگ، سیاسی منسوب‌لیگی، اقتصادیات و توغیلیش بیر کیشی یا که بیر گروه نینگ تعلیم دن محروم قیلیش گه سبب بولسه، تعلیم ساحه‌سیده تبعیض حسابلنه‌دی.»
شو بیلن بیرگه، سرپرست حکومت حاکمیتیدن ۱۶ آی اوتیشیدن کیین، ۱۴۰۱-ییل ۲۸-قوس، سرپرست حکومت نینگ کابینه‌سی بیلیم یورت‌لر ده قیزلر نینگ تحصیلی آرتگه قالدیریش گه آواز بیردی و اوشبو آی نینگ ۲۹-ده، قیزلر یوزی گه بیلیم یورت‌لر ایشیگی یاپیلیشی گه عاید مکتوب مملکت بویلب بیلیم یورت‌لر گه یوباریلدی و ۳۰-قوس ده، قیزلر یوزی گه بیلیم یورت‌لر ایشیگی یاپیلدی.
قیزلر یوزی گه بیلیم یورت‌لر یاپیلیشیدن بیری، قیز طلبه‌لر نینگ احوالی و تقدیری حقیده هیچ تحقیق بولمه‌گن. شونی اوچون، سلام افغانستان ییتکیرمه مؤسسه‌سی (سلام‌وطندار رادیوسی) قیز طلبه‌لر نینگ تقدیرینی تیکشیریش اوچون مملکت نینگ ۲۷ ولایتیده تیکشیرو اوتکزدی، اوشبو تیکشیرو ده ۳۰۷ قیز طلبه بیلن صحبت قیلینگن.
تدقیقات تاریخی
افغانستان ده قیزلر یوزی گه بیلیم یورت‌لر یاپیلیشی گه دایر، ایچکی و تشقی تورلی ییتکیرمه‌لر تامانیدن سان-سناق‌سیز گزارش‌لر ترقه‌لدی، بو گزارش‌لر اساسیده قیزلر یوزی گه عالی درگاه‌لر ایشیگی یاپیلیشیدن کیین کوپ سانده قیزلر روحی قیینچیلیککه چلینگنلر؛ بیراق بیلیم یورت‌لر ایشیگی یاپیلیشیدن کیین اولر نینگ احوالی و تقدیرینی معلوم قیلیش اوچون گزارش تیارلنمه‌گن.
سلام‌وطندار، افغانستان ده قیز طلبه‌لر یوزی گه بیلیم یورت‌لر ایشیگی یاپیلیشیدن کیین اولر نینگ احوالینی تیکشیریش و انیقلش مقصدیده، مملکت نینگ ۲۷ ولایتیده ۳۰۷ قیز طلبه بیلن صحبت قیلگن. اوشبو تیکشیرو ده ۳۰۷ قیز طلبه آنلاین روشده حصه قوشیب و تدقیقات سواللری گه جواب قیترگن.
اساسی سوراق‌لر
۱: بیلیم یورت‌لر یاپیلیشیدن کیین، قیز طلبه‌لر نینگ تقدیری قنده‌ی؟
۲: قیز طلبه‌لر، کیله‌جک‌لری اوچون نیمه ایش قیلیب و قنده‌ی قرار آلیش‌لری کیره‌ک؟
۳: قیز طلبه‌لر نینگ حکومت گه ایشانچی و بیلیم یورت‌لر ایشیگی آچیلیشی گه دایر امیدوارلیک میزانینی قنده‌ی کوزه ته‌سیز؟
تدقیقات غایله‌لری
۱: عمومی مقصد صفتیده، بیلیم یورت‌لر ایشیگی یاپیلیشیدن کیین قیز طلبه‌لر نینگ احوالینی اورگه‌نیش.
۲: بیلیم یورت‌لر ایشیگی یاپیلیشیدن کیین ایش بیلن مصروف بولگن قیز طلبه‌لر نینگ رقمینی انیقلش.
۳: کیله‌جککه دایر قیز طلبه‌لر نینگ امیدوارلیگینی اورگه‌نیش.
تدقیقات زمانی
بو تدقیقات، بیر یریم آی ایچیده (اوشبو ییل ۱۵-نومبر دن ۲۱-دسمبر) گچه تیارلنگن.
تحلیل اسلوبی
اوشبو تدقیقات نینگ مقداری خصوصیتیدن کیلیب چیققن حالده، معلومات‌لر گوگل داکمنتی دن فایده‌لنیب سوراولر شریک قیلینگن و SPSS دستوری همده گوگل داکمنتی ده تحلیل و تجزیه قیلینگن.
تدقیقات معمالری
افغانستان ده خاتین قیزلر نینگ ایشی و تعلیمی گه دایر اساسی بیر موضوع نی تیکشیریش اینیقسه بو مملکت ده بیلیم یورت‌لر ایشیگی قیزلر یوزی گه یاپیلیشیدن کیین که دالضرب موضوع گه اوزگرگن قیین دیر؛ خلق‌ارا ییتکیرمه‌لر کوپراق بو مسئله اوستیگه بحث ایتیب و بیلیم یورت‌لر ایشیگی یاپیلیشیدن خواطر بیلدیرگنلر. برچه موضوع‌لرنی نظر گه آلگن حالده، اوشبو تیکشیرو جریانیده دوچ بولگن قیینچیلیک‌لر گه توختب اوته‌میز.
۱- قیز طلبه‌لر یوزی گه بیلیم یورت‌لر ایشیگی یاپیلیشیدن کیین اولر نینگ تقدیرینی تیکشیریش، قیین و مرکب معما دیر؛ چونکه آز سانده قیزلر احواللرینی بیز بیلن شریک قیلیشنی ایسته‌دیلر.
۲- بو تیکشیرو ده اشتراک ایتگن کوپ سانده قیزلر، کیم‌لیک‌لری آچیقله‌نیشیدن تشویش ده ایدیلر.
۳- قیز طلبه‌لر آره‌سیده امیدسیزلیک میزانی کوپ سیزیله‌دی. شونی اوچون کوپ قیینچیلیک بیلن بو تیکشیرو ده اشتراک ایتدیلر.
۴- قیز طلبه‌لر نینگ تقدیری و احوالینی معلوم قیلیش اوچون تیکشیرو اونگیده‌‌گی معمالردن بیری، بیلیم یورت‌لر یاپیلیشی بیلن قیز طلبه‌لر نینگ ترقب کیتیشی دیر. چونکه اولر نینگ ترقب کیتیشی بیلن بیز آز سانده قیزلرنی بیلگی اوله‌راق تنلب و اولر دن جواب سوره‌ش گه مجبور بولدیک.
تدقیقات اوزگریش‌لری
بیلیم یورت‌لر یاپیلیشی، قیز طلبه‌لر نینگ احوالی، قیز طلبه‌لر نینگ کیله‌جککه امیدوارلیک‌لری.
گزارش خلاصه‌سی
بو تیکشیرو ده اشتراک ایتگن کوپ سانده قیز طلبه‌لر ۱۸ و ۲۴ یاشر بولگنلر. ۳۰۷ قیز طلبه بیلن اوتکزیلگن صحبت اساسیده، بو طلبه‌لر نینگ ۵۲.۱ فایزی بیلیم یورت‌لر ایشیگی یاپیلیشیدن کیین خانه‌نشین بولگنلر. مذکور طلبه‌لر نینگ ۹۵.۴ فایزی گه کوره، چیت ایل ده تحصیل زمینه‌سی یره‌تیلگن تقدیرده باشقه اولکه‌لر گه باریب تحصیل‌لرینی دوام بیریش گه تیارلر. باشقه تاماندن سوراو گه جواب قیترگن بو قیزلر نینگ ۷۶ فایزی، کیله‌جککه امیدوار ایمس‌لیکلرینی ایتگنلر. ۴۵ فایزی قیزلر یوزی گه بیلیم یورت‌لر آچیلیشی اوچون سرپرست حکومت نینگ قرارینی کوتیب تورگنلر و ۳۸.۵ فایزی ایسه بیلیم یورت‌لر آچیلیشی گه هیچ امیدوار ایمس‌لیکلرینی ایتگنلر.
عمومی گزارش
مملکت ده قیزلر یوزی گه بیلیم یورت‌لر یاپیلیشیدن بیر ییل اوتگچ، سلام افغاستان ییتکیرمه مؤسسه‌سی (سلام‌وطندار رادیوسی)، قیزلر یوزی گه بیلیم یورت‌لر یاپیلیشیدن کیین قیز طلبه‌لر نینگ احوالینی تیکشیریش اوچون بو سوراو نی یولگه قویگن.
بو تیکشیرو ۲۷ ولایت و ۳۰۷ قیز طلبه نینگ اشتراکی بیلن بولیب اوتگن، کابل دن ۳۳.۲ فایز، نورستان، فاریاب، سرپل، ارزگان، پکتیکا و بادغیس ولایت‌لریدن ۰.۳ فایز اشتراک ایتگنلر.
اوشبو تیکشیرو ده اشتراک ایتگن ۸۱ فایز قیزلر، ۱۸ و ۲۴ یاش آره‌سیده بولگنلر.
بیلیم یورت‌لر یاپیلیشیدن کیین قیز طلبه‌لر نینگ احوالی گه دایر تیکشیریلگن نتیجه گه کوره، اوشبو قیزلر نینگ ۵۲ فایزی سونگی بیر ییل ده ریجه‌سیزلیک بیلن اوی ده ایش‌سیز بولگنلر، ۹ فایزی مهاجر، آلتی فایزی تورموش قوریش گه تن بیریب و ۳۳ فایزی ایسه اوشبو مدت ایچیده عیاللر اوچون فعال بولیم‌لرده قیسقه مدتلی دستورلردن فایده‌لنگنلرینی معلوم قیلگنلر.
شونینگدیک، بو تیکشیرو ده اشتراک ایتگن ۹۵.۴ فایز قیز طلبه‌لر، تحصیل‌لری گه دوام بیریش اوچون چیت ایل گه باریش گه تیارلیک‌لرینی ایتگنلر.
تیکشیرو ده اشتراک ایتگن ۴۱.۴ فایز قیزلر گه کوره، بیلیم یورت‌لر ایشیگی آچیلمه‌گن حالده طبیات بولیمیده یریم عالی مؤسسه‌لر گه باریب اوقیش گه قرار قیلگنلر، ۲۶.۷ فایزی آلتینچی صنف دن قویی اوقووچیلر گه درس بیریش‌لرینی ایتگنلر، ۸.۱ فایزی سوداگرلیک و صناعت گه اقدام قیلیشنی بیلدیرگن و ۲۴ فایزی ایسه سوراو گه تنلنگن «هیچ بیرینی» تنله‌گن.
- عیاللرنی دوالش اوچون اورته تعلیم
- آلتینچی صنف دن قویی قیز اوقووچیلر گه درس بیریش
- هیچ بیری
- صناعت و سوداگرلیک ایشلرنی یولگه قوییش
بو تیکشیرو ده، بیلیم یورت‌لر آچیلیشی گه دایر قیز طلبه‌لر نینگ امیدوارلیک میزانی تیکشیریلگن، اولر نینگ ۴۵ فایزی، سرپرست حکومت نینگ قرارینی کوتیب تورگنلرینی ایتیشگن، ۳۸.۵ فایزی نینگ ایتیشیچه، قیزلر یوزی گه بیلیم یورت‌لر آچیلیشی اوچون امیدوار ایمس و ۱۶.۵ فایزی قیزلر یوزی گه بیلیم یورت‌لر آچیلیشی گه امیدوارلیک‌لرینی ایتگنلر.
باشقه تاماندن، بو تیکشیرو ده اشتراک ایتگنلر دن کیله‌جک‌لری حقیده سوره‌لگن، اولر نینگ ۷۶ فایزی کیله‌جک‌لری نامعلوم‌لیگینی ایتیشگن، ۱۳ فایزی گه کوره، کیله‌جک ده ایریم قیینچیلیک‌لر بیلن روپه‌ره بولیش‌لری ممکن، ۸ فایزی سعی‌وحرکت بیلن کیله‌جک‌لرینی توزه‌تیش‌لرینی ایتگنلر، ۱.۳ فایزی تورموش قوریب و ایرلری گه سوینیش‌لرینی بیلدیرگن.
تکلیف‌لر
۱. اوشبو تیکشیرو نینگ نتیجه و معلوماتی گه بناً، سرپرست حکومت گه قیزلر یوزی گه بیلیم یورت‌لر ایشیگینی آچیشی تکلیف قیلینه‌دی. شونینگدیک، سرپرست حکومت دن قیزلر یوزی گه بیلیم یورت‌لر آچیلگونچه، قیز طلبه‌لر بیلیم‌لرینی آشیریش اوچون بدیل دستورلر نظر گه آلینیشی سوره له‌دی.
۲. خلق‌ارا نهادلردن، قیز طلبه‌لر نینگ بیلیمی ضایع بولمسلیگی اوچون، اورگه‌تیش، فرهنگی، ایش و آگاهی‌لیک بیریش دستورلر یولگه قوییلیشی طلب قیلینه‌دی.
۳. قیز طلبه‌لر گه، بیلیم یورت‌لر ایشیگی آچیلگونچه، توانالیک‌لرینی آشیریش اوچون عیاللر گه عاید فعال بولیم‌لرده‌گی دستورلردن قوللنیب و ریجه‌لی حیات‌لری گه دوام بیریش‌لری تکلیف قیلینه‌دی.
۴. عایله‌لر گه هم، حاضرگی قلتیس شرایط ده قیزلرینی قوللب-قوتلب و اوی‌لری ده اولر گه تعلیم زمینه‌سینی یره‌تیش‌لری تکلیف قیلینه‌دی.
۵. تدقیقاتچیلر، ییتکیرمه‌لر و تدقیقات قیلووچی نهادلر دن، قیز طلبه‌لر نینگ احوالی خصوصیده کوپراق تحقق قیلیب و بو مسئله‌لر نینگ کوپراق جهت‌لرینی تحلیل قیلیش‌لری سوره له‌دی.
