عرب شاعری و فیلسوفی جبران خلیل جبران، صنعتنی «انساننینگ یشیرین عذابلری تیلی» دیب اتهیدی؛ بو تیل انساننینگ جراحتلری و چقور تویغولرینی گوزهللیک شکلیده کېینگی اولادلر گه یېتکزهدی. افغانستانده هم یاشلر صنعتنی جمعیتنینگ عذابلری و ساکن امیدلرینی حکایه قیلیش واسطهسی دیب بیلهدیلر؛ اچیق حقیقتلر بیلن اۉزگریش آرزوسی اورتهسیده بیر کوپریک صفتیده کورهدیلر.
سلاموطندار اوشبو گزارشده ۱۰ یازووچی، ۵ شاعر و ۶ نقاش و گرافیککار شامل ۲۱ یاش صنعتکار (۱۱ اوغیل و ۱۰ قیز) بیلن صحبت اوتکزگن. معلوماتلر شونی کورستهدی که، بو یاشلرنینگ کوپچیلیگی اۉز اثرلریده اجتماعی، تعلیمی و مدنی موضوعلرنی یاریتگن همده صنعتنی سکوت و ظلمتده اونیتلگن خلقنینگ کوچلی آوازی بیلیشگه ایشانهدیلر.
بامیانلیک ۲۵ یاشر یعقوب، اۉز حس-تویغولرینی افاده ایتیشده رنگ و قلم بیلن چېکلنمهیدی. اونگه کوره، گرافیک صناعتی و دیجیتال دیزاینلری آرقهلی جمعیتدهگی آغریق و اجتماعی معمالرنی تصویرلشنی مقصد قیلگن.
او شوندهی دیېدی: «کوپراق رساملیک و گرافیتی، بعضاً اېسه رقملی دیزان بیلن هم شغللنهمن. مینینگ مقصدیم – آنگ اویغاتیش، اوزگریش، قرشیلیک و حرکت دیر. شونده که اچیق حقیقتلرنی عکس اېتیریش آرقهلی تماشابیننینگ کوزینی آچیش، قلبیده الهام اویغاتیش و خلقیمیز چېکهیاتگن عذابلرنی ابدیلشتیریش دیر.»
هراتلیک ۲۶ یاشر ضیاءالحق یاش رسام، صناعتنی اجتماعی آغریقلرنی افادهلش واسطهسی دیب بیلهدی و اوز عصرلریده خلقنینگ آنگینی آشیریشگه هم علحیده اعتبار قرهتماقچی.
اونینگ ایتیشیچه: «رساملیک صناعتیده مینینگ مقصدیم اجتماعی و مدنی جهتلرنی عکس ایتیریش دیر؛ چونکه بو ایکی مسئلهده تصویرلر جوده کتته معناگه ایگه، گویا اوزی گپیرهیاتگندیک. گرچی بیز خلقنینگ معمالریگه ییچیم تاپیش اوچون کوپ آواز کوترگن بولسکده، ایشیتیلمهدی، شوندن کېین باشقه یولنی تنلهدیک و تصویردن فایدهلنیشگه قرار قیلدیک.»
تېکشیریلگن یاشلر ېنه قوشیمچه قیلیب، اولر تورلی خیل بدیعی افاده واسطهلریدن فایدهلنیب، قشاقلیک، تینگسیزلیک، تعلیمدن محروملیک، اوروش یاشلرنینگ دردی و امیدسیزلیگی همده زورهوانلیک کبی مسئلهلرنی عکس ایتیریشگه اینتیلماقدهلر. بو آرقهلی جماعتچیلیک وجدانینی اویغاتیش و مسئوللرنی جلب ایتیش گه یاردم بیریشنی مقصد قیلهدیلر.
کابللیک ۲۰ یاشر مروه و ۲۳ یاشر زهره، عیاللر تعلیمی گه قوییلگن چېکلاولردن کېین ایکیلهسی هم یازووچیلیکه یوز توتگن. اولرنینگ ایتیشیچه، بو یول آرقهلی تعلیمدن محروملیک و اوندن اوزاقلشیشنینگ اوزگرگنینی تصویرلماقچی.
مروه گه کوره: «مملکت حقیده یازیش مین اوچون فخر دیر و حکایهلریمنینگ اساسی اعتباری دایم عیاللر اوستیده بولگن. حاضر عیاللر تعلیمدن محروم ایتیلگن، تورلی عیاللر بیلن باستیریلماقده، شونینگ اوچون اعتباریم کوپراق عیاللر حقیده بولهدی. شو یول آرقهلی مسئوللر اعتبارینی جلب قیلیشنی ایستهی من.»
زهره شوندهی دیېدی: «اساساً اجتماعی و مدنی موضوعلر مین اوچون مهم دیر، چونکه خلقنینگ خصوصاً عیاللر و یاشلردن عبارت قتلمنینگ درد و معمالرینی کوپراق حس قیلگن من. مین کوپراق کمسیتیش، قشاقلیک، عیاللر حقوقلری و تعلیم کبی مسئلهلر اوستیده ایشلهی من. چونکه بولر خلقنینگ کوندهلیک حیاتیگه بیواسطه تأثیر کورستهدیگن نرسهلر دیر.»
او تامانده یانهمیز، بو تامانده یانهمیز، گویا که قیمتسیز اوتینمیز – ناچارلیک تندیری بیز بیلن دایما قیزیب تورهدی.
کابل یشاوچیسی ۲۳ یاشر فیاض، آق شعرلریدن بیر پرچهسیده اجتماعی وضعیت و مهاجرلرنینگ وطنسیزلیک اضطرابلرینی یاد گه سالهدی. اونینگ ایتیشیچه، او جمعیتدهگی درد و اضطرابلرنی تصویرلش آرقهلی آدملرنی چقوراق اویلشگه اوندهماقچی.
او شوندهی دېدی: «مین تنلهیدیگن موضوعلر اساساً افغانستان قیزلرینینگ اضطرابلری و مهاجرلرنینگ وطنسیزلیک دردینی اوز ایچیگه آلهدی. شعرلریمده افغان خلقی گه رویا بیرهیاتگن واقعهلرنی کورستهمن. صناعت – بو روایت قیلیش واسطهسی دیر. شو یاندهشوو بیلن تنلاوچی خلقنینگ دردلری حقیده حکایهدن شونچه که اوتیب کیتمهیدی، بلکه اویلش امکانیتینی تاپهدی.»
کابل یشاوچیسی ۲۵ یاشر احمد ضیانینگ ایتیشیچه، شعرلری آرقهلی خلقنینگ دردلرینی افاده ایتیشگه و اولرنی اویغانیشگه چارلش گه حرکت قیلهدی.
اونگه کوره: «مینینگ شعرلریم اساساً اجتماعی، سیاسی و مدنی موضوعلر حقیده. شونینگدیک، مین مهاجرت و انسان حقوقلری حقیده هم یازهمن. شعرلریمنینگ اساسی خبرلری اویغانیش، هوشیارلیک، دردلرنی بولیشیش و امید دیر. مین خلقنینگ دردلرینی افاده ایتماقچی من و اولر گه شونی یېتکزماقچی من، سکوت سقلش – ییچیم اېمس.»
شو بیلن بیرگه، جمعیتشناس و بیلیم یورت استادلریدن بیرقطارینینگ فکریچه، یاشلر تورلی یوللر بیلن فکر بیلدیریش آرقهلی اجتماعی آنگ و خبردارلیکنی آشیریشگه یاردم بیره آلهدی و جمعیتنینگ حقوقی حالتینی کورسهتیشی ممکن.
جمعیتشناس احمد راشد صدیقینینگ ایتیشیچه: «یاشلرنینگ تورلی یوللر بیلن فکر بیلدیریشلری اجتماعی آنگنی آشیرهدی و جمعیتنینگ خبردارلیگینی کوچهیتیرهدی. اگر حکومت سلبی مناسبت بیلدیرمسه، یاشلر معمالر حقیده چقوراق اویلهیدیلر و بو مدنیت شکللنیشی لازم، شونده اولر اوز معمالری، عایلهسی و جمعیتنی یخشیراق افادهلهی آلهدی همده جمعیتنینگ حقوقی حالتینی کورستهدی.»
بیلیم یورت استادی صادق صادقی شوندهی دیېدی: «قچانکه شخصلر و دولتلر اوز ختی-حرکتلری و فعالیتلری جمعیت ذرهبینی آستیده ایکنینی بیلسه،اولر قرار و ایشلریده احتیاطکار و مسئولیتلی بولهدیلر. باشقهلرنینگ تنقیدی – بو اجتماعی نظارت بولیب، شخص یا که دولتنی اوز وظیفهلریگه نسبتن هوشیارراق قیلهدی و اجتماعی آبرونی سقلش اوچون مسئولیتلی حرکت قیلیشگه اوندهیدی.»
شو بیلن بیرگه، سۉنگی حکومت فرمانلریگه بناً، مملکتده صنعتکارلر و شاعرلر فعالیتیگه چېکلاولر جاری ایتیلگن. اوشبو یاش صنعتکارلر حکومتدن، بو چېکلاولرنی بیکار قیلیب، اولرنینگ صنعت فعالیتیگه یول آچیلیشنی اېستهیدیلر.
