خاتین-قیزلردن بیرقطاری، مملکت‌ده سۉنگی سیاسی اۉزگریش و سرپرست حکومت تامانیدن عیاللر گه یره‌تیلگن چېکلاولردن کېین، عایله و جمعیت‌ده کم‌سیتیلیش‌لرینی اېتگنلر. بو گزارش‌ده تعلیم و ایشدن محروم اېتیلگن ۲۵ خاتین-قیز بیلن صحبت اۉتکزیلگن و اولرنینگ برچه‌سی عایله و جمعیت‌ده کم‌سیتیلیش‌دن حکایت قیله‌دیلر.
اوشبو خاتین-قیزلردن ۲۰ نفری، عایله‌لری تامانیدن فیزیکی، لفظی زوره‌وانلیک و روحی باسیملر بیلن روپه‌ره بولگنلرینی اېتگنلر و باشقه بیش نفری زوره‌وانلیکنی تجربه قیلمه‌گن بولسه‌لرده؛ بیراق اۉزلری گه نسبتن عایله و جمعیت‌ده اورین‌لری ضعیف بولگنینی معلوم قیله‌دیلر. اولر عایله‌لری تامانیدن تورموش گه چیقیش اوچون باسیم آستیده بولگنلریدن حکایت قیلیشه‌دی.
کابل‌لیک ستایش، مملکت‌ده سیاسی اۉزگریش‌دن آلدین تورلی اداره‌لرده ایشله‌گن ایتیشیچه، سرپرست حکومت تامانیدن عیاللرنینگ ایشیگه یره‌تیلگن چېکلاولر باعث ایشینی قولدن بیریب و عایله اعضالری‌نینگ او بیلن مناسبتی اۉزگرگن.
اونینگ کوپه‌یتیریشیچه، اۉزینی ضعیف حس قیله‌دی و حتا انده-سنده عایله‌سی تامانیدن تورموش گه چیقریلیشی اوچون تهدید بوله‌دی. اونگه کوره: «ایش‌سیز بولگنیمدن بیری نه آته‌من، نه آنه‌م و نه‌هم ایناغه‌م قدر بیره‌دی. ایشیم بولگن پیتیده عایله‌م تورموش گه چیقیشیم اوچون راضی اېمس اېدیلر یاکه اولردن اوزاقلشیمگه؛ بیراق حاضر آته‌م کراچیسی بولگن کیشی تاپیلسه‌هم اونگه بیره‌من دیېدی.»
شونینگدیک، عایله‌سی‌نینگ یگانه ایشلاوچیسی و ۱۷ ییل تورلی اداره‌لرده ایشله‌گن و حاضر ایش‌سیز بولگن فوزیه گه کوره، ایش‌سیزلیک عایله و اونینگ مناسبتی گه سلبی تأثیر قویگن و انده-سنده ایری و ایری‌نینگ عایله‌سی تامانیدن حقارت بوله‌دی. اونینگ کوپه‌یتیریشیچه: «ایش‌سیز بولگنیمدن بیری ایریم تامانیدن حقارت بوله‌من. عایله‌م اوی‌ده یوق‌سنگ و ایشلمه‌ی سنگ دیب طعنه بیرر اېدیلر و حاضر ایش‌سیز بولگنمن، یېنه‌هم ایش‌سیز بولدینگ دیب طعنه بیریشه‌دی. ایریم‌نینگ آنه‌سی و سینگلیسی ایریم گه خاتین آلیب بیریش اوچون اقدام قیلدیلر؛ ایش‌سیز بولگنیم اوچون.»
بامیان‌لیک و اوتمیشده اوقیتووچی بولگن و توزوم اۉزگریشی بیلن ایش‌سیز بولگن زلیخانینگ ایتیشیچه، ایش‌سیز بولگندن سۉنگ عایله تامانیدن آلینه‌دیگن قرار-قبول قیلیشلرده حصه قوشمه‌یدی و نظری هم سوره‌لمه‌یدی. «اوقیتووچیلیک قیلیش پیتیده عایله‌ده فکر-ملاحظه‌م سوره‌لیب و مینگه حرمت قیلیشر اېدیلر؛ حاضر ایش‌سیز بولگنیم اوچون برچه‌سی حرمت‌سیزلیک قیلیب و فکر-ملاحظه‌منی سورهمهیدیلر.»
بیزلرنینگ فیسبوک صحیفه‌میزگه باش اورینگ!
عین‌حالده، اوشبو گزارش‌ده صحبت قیلگن و مملکت‌ده سۉنگی سیاسی اۉزگریش‌دن کېین تعلیم‌دن محروم بولگن قیزلردن بیرقطاری‌نینگ ایتیشلریچه، تعلیم محیطی‌دن اوزاقلش و کېله‌جک‌لرینی تنله‌ی آلمسلیک‌لری اوچون، عایله‌لری اوتمیش کبی اولر گه اعتبار بیرمسلیکّه سبب بولگن.
اسما مکتب‌لر ایشیگی یاپیلگچ تعلیم‌دن محروم بولگنینی اېته‌دی. اونگه کوره: «اۉزگریش کېلگن؛ اۉزیم مکتب باره‌دیگن پیتده آته-آنه‌م کوپ مهربان‌لیک قیلر اېدیلر؛ باله‌م اوقیش‌لرینگی یخشی‌لب اوقوو دیب تأکید اېتر اېدیلر. مکتب و بیلیم یورتلر ایشیگی یاپیلگچ، مناسبت‌لری کوپ اۉزگرگن؛ احتیاج‌لریمگه هېچ اعتبار بیرمه‌یدیلر. حاضر باریب انگلیسچه و کمپیوتر اوقیش اوچون پول سوره‌سم آته‌م اېته‌دی مکتب اوقیدینگ نیمه بولدینگ و حاضر انگلیسچه و کمپیوتر اوقوماقچی‌سنگ.»
بونگه قۉشیمچه، عایله‌لری تامانیدن حمایت بولمه‌یدیگن قیزلردن بیرقطاری، اوقیش‌دن محروم اېتیلیش‌لری، جمعیت‌ده کم‌سیتیلیش‌لری گه سبب بولگنینی اېته‌دیلر.
بیزلرنینگ «ایکس» ترماغی ده هم تعقیب قیلینگ!
۱۵ یاشر سمیه مکتب باریشدن محروم دیر، یشش و اوقیش محیط‌دن اوزاقلشی و جمعیت‌ده‌گی اورنی حقیده بونده‌ی دیېدی: «طبیعی دیر؛ او زمان اکادمیک بیر محیط‌ده اېدیک و بولر تحصیل قیلگنلر دیب اېتیشردی؛ بیراق حاضر اوی‌ده‌میز، البته که فرق بار. حاضر شهر یا که بازار بارگنده، اهالی باشقچه فکر بیلن قره‌یدی؛ یعنی باشقه فکر بیلن بیزگه قره‌یدیلر؛ بیله‌سیزلر که تحصیلی یوقاری بولگنلر گه اهالی کوپراق حرمت قیله‌دی.»
عیال حقوقی فعاللریدن بیرقطاری‌نینگ ایشانچی گه کوره، خاتین-قیزلرنینگ ایش و اوقیشی گه یره‌تیلگن چېکلاولر و ایش همده تعلیم محیطی‌دن اوزاقلش، اوزاق مدت‌ده جمعیت‌ده سلبی عاقبت‌لر بیلن روپه‌ره بولیشی ممکن.
عیال حقوقی فعالی حسنا رووفی گه کوره: «سۉنگی اوچ ییلده عیاللر گه یره‌تیلگن چېکلاولر اولر دایمی و مثل‌سیز کم‌سیتیلیش گه روپه‌ره بولگنلر. عیاللر اونگیده‌گی اېنگ بویوک معما اوقیش و ایشلش دن محروم بولیش دیر که عایله‌لرنینگ کمبغل‌لیگی و اقتصادی ضعیف بولیشی همده خاتین-قیزلر عایله‌ده کم‌سیتیلیشی گه سبب بولگن.»
بیلیم یورت استادی و اجتماعی مسئله‌لر بیرمانی احمدراشد، جمعیت‌ده عیاللرنینگ اورنی حقیده بونده‌ی دیېدی: «افسوس بیلن تیریکچیلیک قیلیب کېله‌یاتگن جمعیت‌ده، کوپینچه موردلر حیاتی‌میزنینگ درآمدی اوستیگه مستقیم تأثیری بار و بیز اوشه درآمد اساسیده حرمت بوله‌میز اینیقسه سابق ایشی بولگن و حاضر ایش‌سیز بولگن عیاللر، اولر عایله اعضالری تامانیدن کم‌سیتیلیشی گه سبب بولگن.»
شفاکار سویتا حبیبی گه کوره، عیاللرنینگ ایش و جمعیت‌ده حضورسیزلیگی، خاتین-قیزلر اۉرته‌سیده روحی قیینچیلیک کوپ بولیشی و نهایت اولرنینگ اۉزلریگه ایشانچی کمه‌یشی گه باعث بوله‌دی. اونینگ کوپه‌یتیریشیچه: «عیاللرنینگ ایش‌سیز بولیشی اولرنینگ روحی گه چقور تأثیر قیلیشی ممکن. بیرینچیدن عیاللرنینگ افسرده بولیشیگه سبب بوله‌دی. شونینگدیک، ایش‌سیزلیک عیاللرنینگ امیدسیز و قدرسیز بولیش حسی تاپیلیشی گه سبب بوله‌دی.»
سرپرست حکومت اینیقسه امرمعروف و نهی منکر وزیرلیگی تامانیدن عیاللر گه تورلی چېکلاولر یره‌تیلگچ، اوشبو گزارش‌ده خاتین-قیزلر جمعیت و عایله‌ده کم‌سیتیلیش‌دن نالیماقده‌لر. عایله‌ده عیاللرنینگ کم‌سیتیلیش سوالی گه جواب، امرمعروف و نهی منکر وزیرلیگی مسئوللری، اولر عیاللر گه قرشی یوزلب زوره‌وانلیک اونگی آلینیب و کېله‌جکده عیاللرنینگ حقوقینی قۉللب-قوتلش گه دوام بیریش‌لرینی اېتگنلر.
امرمعروف و نهی منکر وزیرلیگی سۉزلاوچیسی سیف‌الاسلام خیبرنینگ سلام‌وطندار گه ایتیشیچه: «امر معروف و نهی منکر وزیرلیگی عایله‌وی زوره‌وانلیکلر گه دقت قیله‌دی و تورلی بهانه‌لر سبب عایله‌لرده یوز بیرگن کوپینچه زوره‌وانلیکلر اونگی آلینگن و عایله‌سی تامانیدن بونده‌ی زوره‌وانلیکلر گه دوچ بولگنلر، امرمعروف و نهی منکر وزیرلیگیگه مراجعت قیلیشی ممکن، ولایت‌لرده بولسه، امرمعروف ریاست‌لری گه مراجعت قیلیب و ۱۹۱ رقمی گه قونغیراق قیلیش‌لری ممکن.»
بیرلشگن ملتلر تشکیلاتی، سۉنگی ییللرده عیاللر گه یره‌تیلگن چېکلاولر طفیلی، هر ۱۰ عیالدن سکیز نفری عایله‌وی زوره‌وانلیک و روحی قیینچیلیک بیلن روپه‌ره بولگنلرینی معلوم قیلگن.