«۲۱-فبروری – خلق ارا آنه تیلی کونی»
بیرلشگن ملتلر تشکیلاتینینگ معارف، فن و مدنیت مسألهلری بیلن شغللنوچی اختصاصلشگن یونېسکا مؤسسهسی تامانیدن ۲۱-فبروری خلقارا آنه تیلی کونی دېب اعلان قیلینیب، مذکور سنه ۲۰۰۱-ییلدن بویان خلقارا مقیاسده کېنگ نشانلب کېلینماقده. ۲۰۰۸ – ییل ایسه خلقارا تیللر ییلی دیب اعلان قیلینگن ایدی.
معلوم کی هر بیر ملتنینگ، اېلتنینگ وخلقنینگ اۉز تیلی– آنه تیلی حسابلنه دی. آنه تیلی لغت ترکیبی، اساسن، شو تیلگه منسوب خلقنینگ تورموشی، مدنیتی و عنعنهلرینی افاده لهیدیگن سۉز و توشونچهلردن عبارت بۉلهدی. آنه تیلی ترقیاتی هر بیر اېلت، خلق و ملتنینگ اجتماعی ر واجلنیشی بیلن عضوی باغلیقدیر.
خلقارا آنه تیلی کونینینگ مضمون وماهیتی شوندن عبارت کی، هر بیر خلق نینگ اۉز ملی تفکری، معنویتی، روحیتینینگ اساسینی تشکیل اېتهدیگن تیلگه علیحده محبت نینگ بېلگیسی اۉز عکسینی تاپهدی.
مذکور سنه آنه تیلی بیرهمی صفتیده نشانلنر اېکن، بو بیرهم مناسبتی بیلن هر بیر انساننینگ اۉز وطنی و آنه تیلیگه بۉلگن محبت، حرمت، قدر-قیمت و اعزاز تویغولری ینگیلنهدی.
بیزلرنینگ «ایکس» ترماغی ده هم تعقیب قیلینگ!
اوشبو خلقارا سنه ۱۹۵۲-ییل ۲۱-فبروریده حاضرگی بنگلادش پایتختی داکه شهریده صادر بۉلگن واقعهلرنی خاطرلش اوچون تنلنگن. اۉشه قیغولی کونده بنگال تیلینی حمایه قیلیش و دولت تیللریدن بیری صفتیده تن آلینیشی اوچون نمایش اۉتکزگن طلبهلر پولیس تامانیدن اۉققه توتیلیب نابود بۉلگن ایدی .
شونینگ اوچون ۲۱-فبرور ی – بنگلادش ده بنگال تیلی گه دولت تیلی مقامینی بېریش اوچون حرکت کونیهم حسابلنهدی.
اوشبو سنه دنیانینگ تورلی دولتلریدهگی تیل بیلن باغلیق باشقه ایریم واقعهلرگه هم تیگیشلی دیب قره لهدی. أینیقسه، ۱۹۹۰-ییل ۲۱-فبروریده استونیاده تیل تۉ غریسیده قانون قبول قیلینگن کون هم دیر.
اوزبیکستانلیک عالم اکادمیسن اکمل سیدوفنینگ فکریچه، تیللر – جهان مدنیتینینگ عالی یوتوغی بۉلیب، انسانیتنینگ اجتماعی-اقتصادی و معنوی کمالاتی تاریخینی عکس اېتتیروچی کۉزگود یر. البته، هر بیر شخص اۉز تیلینی تنلش حقوقیگه، خواهلهگن تیلده معامله قیلیش و تعلیم آلیش حقوقیگه اېگه. لېکن ملت بوندهی حقوققه اېگه اېمس. ملت اوچون تیلنی تنلش حقوقی یۉق. اونینگ اوچون فقط بیرته اساسی تیل بار، بو تیلنینگ یۉقالیشی ملتنینگ اۉزینینگ یۉق بۉلیشی بیلن برابر.
بیزلرنینگ فیسبوک صحیفهمیزگه باش اورینگ!
هربیر ایل اوزیچه اولوغ اوزیچه بویوک. بواولوغلیک وبویوکلیک باشقهلرنی ییرگه اوریش حسابیگه بولمسلیگی کیرهک. چونکه اوزگهلرنی تحقیر ایتگن ملت اوزینی هم خوار ایتهدی. بیراو نینگ چراغینی اوچیرگن کیشی اوزی هم قرانغوده قالهدی دیگن گپ بار دانا خلقیمیزده.
اۉزبیک خلقیده اوتمیشدن شوندهی بیر روایت بار- قیسی ایل اۉزلیگی، اۉزعرف – عادتی، کوی – قوشیغی، تیلی، تاریخی، طبیعتینینگ مستقللیگینی سقلب یشسه، بوندهی ایل گللب یشنب بارهدی.
اگرده بیز اۉز اوتمیشیمیزنی بیلمسک، سیومهسک، کیلهجگینی هم بیلمهیمیز، سیومه یمیز. طبیعی که بوندهی کیتیش ده اوز- اوزیمیزنی اونوتیب قویهمیز و سیکین- استه یوقالیب کیتیشیمیز هم ممکن.
شونینگ اوچون هم، سین ای ایلداشیم و تیلداشیم! اوز تیلینگنی اوزسوزینگنی و اوزلیگینگنی اونوتمهی یشهسنگ ینهده یوکسلهسن.
بیز افغانستانده اوزلیگیمیزنی انگلشده فداکارلیک کورستیب ، آنه تیلیمیز ده توغری یازیش، اوقیش و سوزلش گه ایریشمس ایکنمیز، بیراو بیز اوچون جان کویدیرمهیدی. تا حققیمیزنی اوزیمیز طلب قیلمهسک، حق ایشیگیمیزدن کیریب کیلمهیدی.
خلقارا آنه تیلی کونی خوددی شومقصدده ۱۹۹۹-ییل نوامبر آییده یونېسکا باش انجمنینینگ ۳۰-یییغلیشی قراری بیلن تشکیل اېتیلگن تیل و مدنی طرفه خیللیکنی محافظه قیلیش مقصدیده ۲۰۰۱-ییلدن باشلب هر ییلی ۲۱-فبروریده نشانلنیب کېلینهدی.
بیزنینگ تیلیمیز دنیاده میلیونلب انسانلرنینگ تفکر و علاقه واسطهسی بولگن اینگ کوچلی تیللردن بیری حسابلنهدی. افغانستان اۉزبیکلری تورکیه دهگی تورکلر و اۉزبیکستاندهگی اۉزبیکلر بیلن، قاله ویرسه بوتون دنیادهگی تقریباً «۳۰۰»میلیون تورکی خلقلر بیلن تیلی، قانی، دینی، تاریخی بیر بولگن خلق دیر- تورک دیر. تیل علاقه واسطهسی صفتیده خلقلر، ملتلر اورتهسیدهگی دوستلیک، ایناقلیک و ایزگولیک تویغولرینی مستحکملهیدی. مادامیکه شوندهی ایکن، یانمه – یان یشب کیلهیاتگن پشتونلر و تاجیکلر تیلی و تاریخینی اورگهنیش دوستلیک رشتهلرینی مستحکملنیشی گه کته خذمت قیلهدی. ذاتاً انسان قنچه کوپ تیل بیلسه شونچه کینگ تفکر گه ایگه بولهدی. اوزگه تیللرنی بیلیش فقط یخشیلیک کیلتیرهدی و ایناقلیک اوروغلرینی اوندیرهدی.
بیز تاریخده اوچمس ایز قالدیرگن اولوغلریمیز مثلن: جهان گه الجبر یرهتیب بیرگن – محمد خوارزمی، طبابت فنینینگ دهاسی- ابن سینا، ییر دومه لاقلیگینی اثباتلب بیرگن- ابوریحان بیرونی، یولدوز شناس عالم- اولوغ بیک، صاحب قرآن جهانگشا – امیر تیمور، بویوک متفکر- علیشیر نوایی، کورشچن خانم – توماریس، شاعره – زیب النساء، نادره بیگیم، شاه و شاعر- ظهیرالدین محمد بابورلر ایزیدن باریب ایش توتیشیمیز و اۉزبیکدن ینه شوندهی دهالر چیقشیگه ایشانچ حاصل قیلیشیمیز کیرهک.
اخیر بیز، منطقهده بیرینچی بار قاغازنی سمرقندده ایشلب چیقرگن، رساملیک، هیکلتراشلیک، عمارت سازلیک، سو انشأتلری، دهقانچیلیک، توقمهچیلیک، آیینه سازلیک کبی صناعتلرنی بیرینچی بار یولگه قویگن شخصیتلر اولادلریمیز-کو.
بونده ی یوتوقلرگه ایریشیشنینگ یگانه یولی، اۉزلیگینی انگلش و اۉز آنه تیلیده ایککیلنمسدن فکر یوریته بیلیشدیر. کیشی اۉز آنه تیلینی یخشی بیلسه، حقیقت گه تیزراق ییته بیلهدی. عکس حالده اونینگ تفکر دایرهسی تارهیب قالهدی. چونکه تیل وتفکرنی بیر- بیریدن اجرهتیب بولمسلیک علمی واقعیت د یر.
شوباعث ایتیش ممکن که، تفکری بولمهگن کیشی تیل سیز بولهدی و تیلی بولمهگن کیشی تفکر قیله آلمهیدی.
اۉزبیک اوز بالهسیگه اوزینینگ تیلینی اورگتیش بیلن بیرگه اونگه بیلیم هم بیریشی کیرهک. بیلیم، حیات یوللریده تأینچ، قیغو آنلریده مددگار، آدملر آرسیده زیب – زینت و دشمنلر گه قرشی قورال حسابلنهدی.
یونان فیلسوفلریدن بیری – هر قندهی خلقنینگ عرف عادتینی بیلهی دیسنگ، اولاً اونینگ تیلینی اورگن، دیگن. افغانستان مکتبلریده اۉزبیک تیلیدن درس اوتیلا دیگن ساعتلرده فقط اۉزبیک باله لریگه ایمس بلکه اوشه صنف دهگی برچه باله لرگه بیردیک اۉزبیک تیلیدن درس اوتیلیشی لازم. چونکی مملکتده اینگ کوپ استعمالده بولگن تیللردن بیری بو اۉزبیک تیلی دیر.
اوزبیک تیلینی بای ایتش، قدرینی آشیریشده امیرالکلام میر علی شیر نوایی قلم بیلن، کلام بیلن عمر بویی کورشدی. نوایی بیزنینگ تیلیمیزده شونچهلیک مضمونلی و کوپ ایجاد ایتمهگنده ایدی بوگون بیز اۉز تیلیمیز بیلن بونچهلیک فخرلنه آلمس ایدیک. بیز نوایی روحیتی و معنویتی دن کیلیب چیققن حالده، باله لریمیزنینگ گوزل کیلهجگی اوچون تیلیمیزگه، اوزلیگیمیزگه بیفرق بولمسلیگیمیز کیرهک.
یونېسکا باش انجمنی نینگ ۱۹۹۹-ییلگی ییغیلیشی قراریدههم تیل و مدنی طرفه خیللیکنی محافظه قیلیشگه علیحده اعتبار قرهتیلیب، ۲۱-فبروری – خلقارا آنه تیلی کونی دېب اعلان قیلینگن ایدی.
