سلاموطندارنینگ اوقیمیشلی و سوادسیز ۴۰ یاش (۲۰ اوقیمیشلی و ۲۰ سوادسیز) بیلن صحبتی شونی کورستهدی کی، سوادلی بولیش امیدوارلیک، ریجه توزیش و کېلهجککه قرهشده مهم رولی بار. سوادلی یاشلر سوادسیز یاشلر گه نسبتن، کېلهجکلرینی یارقین کورهدیلر و اۉزلری اوچون مقصد و انیق ریجه توزه آلهدیلر.
عکسینچه، سوادسیز یاشلر کېلهجکلرینی نامعلوم و قرانغو کورهدیلر و سوادسیزلیک نهفقط ریجه و قرار قبول قیله آلمسلیکلریگه سبب بولگن بلکی، کوندهلیک حیات، ایش و اجتماعی امکانیتلر بیلن دوچ قیلگنینی ایتهدیلر. اوشبو گزارشده صحبت قیلگن اوقیمیشلی یاشلر، بکلوریا، فوق بکلوریا، لیسانس و ماستر درجهسیده تحصیل قیلگنلر؛ بیراق سوادسیز یاشلر حتا اوقیب و یازه آلمهیدیلر.
تعلیمدن محروم قالگن یاشلر تورلی خیل حکایه قیلیشهدی. فاریابلیک ۲۱ یاشر محمود، کېلهجگینی سوادی یوقلیگی اوچون قرانغو کورهدی. اونگه کوره، سوادسیزلیگی طفیلی کېلهجگی اوچون هېچ ریجه توزه آلمهگن. او شوندهی دیېدی: «کېلهجکنی گودال کبی قرانغو کورهمن و ریجهم یوق. اوقیگن بولسم اېدی کېلهجک اوچون کورهشردیم؛ سوادیم یوقلیگی سببلی ریجهم هم یوق.»
غور یشاوچیسی ۱۸ یاشر زینب گه کوره، سوادی یوقلیگی سببلی کوندهلیک ایشلرینی عملگه آشیریشده تورلی معمالر بیلن دوچ بولگن. اونینگ ایتیشیچه: «سوادیم یوقلیگی سببلی ایریم قیینچیلیکلر گه دوچ بولگن من. مثال اوچون هېچ جایگه ایشلهی آلمهی من؛ حتا تلفون رقمنی یخشیلب اوقی آلمهی من، اۉز آتیمنی یازه آلمهی من، شفاکار نسخهسینی اوقی آلمهی و بازارگه بارگن حالده، یخشی سودا آلالمهی من. شو سببلی بعضیلر میندن فایدهلنهدی و بو اېسه مینی نقصیم گه دیر.»
بیراق اوقیمیشلی یاشلر تیریکچیلیکدهگی قیینچیلیکلر گه قرهمی، کېلهجککه نسبتن انیق و کتته ریجهلری بار. اولر تورلی یولَکلر بیلن موفقیت گه ایریشیش گه ایشانهدیلر.
جوزجانلیک ۲۵ یاشر صفیه حبیبی گه کوره، اوقیگنی سببلی دنیانی تورلی زاویهلردن ایری کوریب و منطقی قرار قبول قیلهدی. اونینگ ایتیشیچه، اوقیمیشلی بولگنی اونی شخصیتلی بولیشی و انیق تنلاو کوچیگه ایگه بولیشیگه آلیب کیلگن. او شوندهی دیېدی: «تحصیل دنیا گه نسبتن قرهشیمنی آچیقراق قیلگن، بیلیم مسئلهلرنی تورلی زاویهلردن کوریب، منطقی قرار قبول قیلیش و انسانی قدریتلر گه کوپراق دقت قیلیشیم گه باعث بولگن.»
دایکندیلیک ۳۰ یاشر محمدعارف، اوقیمیشلی بولگنی حیات یونهلیشینی اۉزگرتیریب و کوپینچه اینیقسه ایش امکانیتلرینی یرهتگنینی معلوم قیلهدی. او شوندهی دیېدی: «اوقیمیشلی بولگنیم سببلی ایشانچلی نهادلردن بیریگه ایشلهی من، تورلی کیشیلر بیلن علاقه قوریب، عایله و جمعیتده مهم قرار قبول قیله آلهمن. شونینگدیک یازیش، ترجمه و رسمی حجتلرنی تحلیل قیلیش کوچیگه ایگه من.»
کابلده تدبیرکار عیاللردن بولمیش ۲۵ یاشر تفسیرنینگ ایتیشیچه، تعلیم ساحهسیده تورلی دستورلرنی ایزلش گه قیزیقهدی و اونینگ مقصدی فقط شخصی ترقیاتی اېمس، بلکی جمعیت ترقیاتی و اورگهنیش یولی بیلن عیاللر و یاشلرنی کوچهیتیریش دیر.
اونینگ کوپهیتیریشیچه: «شخصی ترقیات اوچون هر کونی دستورلرده مطالعه، اورگهنیش و ینگی فعالیتلرنی ایزلهی من؛ تیل و تکنالوژیدن آلیب وقتنی باشقریش و سۉز یوریتیش گه قدر.»
اوشبو یاشلرنینگ فکریچه، اوقیمیشلی بولگنی سببلی یخشی ایش تاپگنلر. پروانده عامه کتابخانهلر مسئولی ۲۶ یاشر عبدالهادی مدبر، تحصیل شخصی ترقیات و تورلی ساحهده قرار قبول قیله آلیشگه سبب بولیشینی بیلدیرهدی. او شوندهی دیېدی: «هر ساحهده ریجهم بار؛ پروان ولایتی عامه کتابخانهلر مسئولی بولگنیم یانیده. باشقه ریجهلریم هم بار؛ حیات احتیاجلرینی تأمینلش اوچون درآمدیم بولیشی کېرهک.»
تعلیم و تربیه ساحهسیده بیلرمان جمالالدین سلیمانی، تحصیل بولیمیده عایلهلرنینگ اساسی رولی بولیشیگه تأکیدلب ایتیشیچه، اوقیش عایلهدن باشلنهدی. اونینگ فکریچه، سواد اورگهتیش معینیتینینگ سعی-حرکتلری یېترلی اېمس و حکومت، عایلهلر و یاشلرنینگ همکارلیک قیلیشی درکار. او شوندهی دیېدی: «سوادسیزلیکنی کمهیتیریش اوچون تورلی یوللر بار. اگر عایلهدن باشلهسک؛ عایلهلر بالهلریگه هر کونی هېچ بولمسه بیر یا کی ایکی جمله اورگتسه یا کی اوقیشده یاردم بیرسهلر.»
شو بیلن بیرگه، بیلیم یورت استادلری جمعیتده اوقیشنی رواجلنتیریشده بیلیم یورتلرنینگ رولی مهملیگیگه تأکیدلهیدیلر. بیلیم یورت استادی شهزاد آرین گه کوره: «بیلیم یورت طلبهلر گه باشقهلر بیلن علاقه قوریش یا کی سوادسیز کیشی بیلن گپیریشده بیلیم قنچه مهملیگینی اورگتهدی، بالهلر بیلیم و آیدینلیک اوچون حرکت قیلسهلر.»
اسلام امیرلیگی ایش و اجتماعی ایشلر وزیرلیگی سۉزلاوچیسی سمیعالله ابراهیمینینگ ایتیشیچه، بو حکومت قیته قدرتنی آلگچ، سوادسیز کیشیلر اوچون تخنیکی و مسلکی اورگهتیش ریجهلرنی بوتون ولایتلرده کېنگهیتیرگن. اونگه کوره: «ایش وزیرلیگینینگ تحلیللری و ایش بازاری اساسیده، سوادسیز کیشیلر اوچون تخنیکی و مسلکی ریجهلر نظرگه توتیلگن. خورسندلیک بیلن اسلام امیرلیگی حاکمیتنی آلگنیدن سۉنگ، بو ریجهلر بوتون ولایتلر و مرکزلرده فعال قیلینگن.»
بیرلشگن ملتلر تشکیلاتینینگ بیلیم و مدنیت تشکیلاتی (یونسکو)، قویاش ۱۴۰۴-ییل، ۱۷-سنبله، خلقارا «اوقیش کونی» مناستبی بیلن، دنیا مقیاسیده ۷۳۹ میلیون کتته-کیچیک هنوز هم دستلبکی سواد مهارتلریدن محروملیگینی اعلان قیلدی.
