افغانستان دست‌کم چهار دهه می‌شود با جنگ و ناامنی دست‌وگریبان است. بر بنیاد آمارهای رسمی وزارت مهاجران و بازگشتکنندهگان، حدود ۸ میلیون شهروند افغانستان به دلیل چندین دهه جنگ، ناامنی، بی‌کاری و فقر در داخل و بیرون از کشور آواره شده‌اند.
اکنون با آغاز گفت‌وگوهای صلح میان نماینده‌گان طالبان و دولت روزنۀ امید برای بازگشت امنیت، آمدن صلح و ایجاد فضای مناسب کاری در افغانستان ایجاد شده است. به همین منظور شماری از مهاجرانی که در نتیجۀ جنگ و ناامنی‌های اخیر، مشکلات اقتصادی و بی‌کاری کشور را ترک کرده و از راه‌های دشوارگذر و نامنظم خودشان را به کشورهای اروپایی رسانده‌اند، می‌گویند که از آغاز گفت‌وگوهای صلح بین‌الافغانی خرسند هستند. به گفتۀ آنان، در صورتی که گفت‌وگوهای صلح افغانستان نتیجه دهد و امنیت در کشور تأمین شود، حاضر اند به خانه‌های‌شان برگردند.
عتیق‌الله تلاش که حدود ۴ سال پیش از راه نامنظم خودش را به فرانسه رسانده و احمد امامی که حدود ۵ سال پیش از مسیر ایران به ترکیه و از آن‌جا به یونان و سرانجام خودش را به آلمان رسانده است می‌گویند، در صورتی که صلح بیاید، بر می‌گردند و برای کشور خودشان کار می‌کنند.
عتیق‌الله تلاش در این باره می‌گوید: «فعلاً قبولی‌ام را گرفته‌ام و کاغذهایم طی مراحل شد. یک گپ واضح است اگر در کشور ما صلح بیایید اگر این سوال را از هر کسی از هر مسافری پرسان بکنید، طبعاً پاسخش مثبت است، به وطن خود می‌آید و همه‌گی وطن خود را دوست دارد. اگر در حقیقت ببینید، اینجا هیچ چیزی مطابق به خواست و میل ما نیست. هر کس وطن خود را دوست دارد و می‌خواهد در وطن خود باشد.»
احمد امامی نیز در این باره می‌گوید: «معلوم نیست که نتیجۀ پروندۀ من چه وقت معلوم می‌شود؛ اما کارهایش در جریان است. اگر در افغانستان صلح بیاید، معلوم‌دار است که مثل هزار هم‌وطن دیگر خود که تشنۀ صلح هستند، ما هم می‌خواهیم به کشور خود برگردیم.»
در حالی که افغانستان در آستانۀ گفت‌وگوهای صلح و نشست استانبول قرار دارد، امیدها برای بازگشت صلح و پایان جنگ در کشور بیشتر از هر زمانی دست‌یافتنی‌تر به نظر می‌رسد. به همین منظور احتمال بازگشت سیل‌آسای مهاجران افغانستان به کشور دور از امکان نیست. مسئولان وزارت مهاجران و بازگشتکنندهگان می‌گویند، آنان روی برنامه‌یی زیر نام عودتِ پس از صلح کار کرده‌اند که شامل چه‌گونه‌گی مدیریت بازگشت مهاجران، توزیع زمین و اشتغال‌یابی برای مهاجران برگشت‌کننده می‌شود.
رضا باهر، معاون سخنگوی وزارت مهاجران و بازگشتکنندهگان می‌گوید که این وزارت با وزارت کار و امور اجتماعی تفاهم‌نامه‌یی را امضا کرده‌اند که با تطبیق آن به ۴۰ درصد بازگشتکنندهگان در برنامه‌های کاریابی و به ۴۰ درصد دیگر در برنامۀ میثاق شهروندی سهم داده می‌شود.
معاون سخنگوی وزارت مهاجران و بازگشتکنندهگان می‌گوید: «یک موضوع دیگر هم تعهدات افغانستان در نشست ژنوا است که سالانه باید برای ۳۰ درصد بازگشت‌کننده‌ها اشتغال‌زایی شود و برای ۳۰ درصد مسکن فراهم شود که با توجه به همین تعهدات و برنامه‌هایی که داریم روی پلان پس از صلح هم کار کردیم.»
مسئولان وزارت کار و امور اجتماعی نیز می‌گویند که در هماهنگی با وزارت مهاجران و بازگشتکنندهگان تفاهمی را به هدف اشتغال‌زایی مهاجران بازگشت‌کننده، امضا کرده‌اند. به گفتۀ آنان، بر بنیاد این تفاهم‌نامه، به ۴۰ درصد بازگشتکنندهگان در بخش کاریابی کمک می‌شود.
در کنار این، مسئولان مرکز معلومات مهاجرت یا MRC در افغانستان نیز می‌گویند که در بخش اطلاع‌رسانی و آگاهی‌دهی از مهاجرت نامنظم و تشویق افرادی که با تصمیم آگاهانه قصد مهاجرت دارند، فعالیت می‌کنند.
خواستیم دربارۀ برنامه‌‌ها و چه‌گونه‌گی رسیده‌گی به مهاجران بازگشت‌کننده پس از صلح دیدگاه مسئولان سازمان جهانی مهاجرت در افغانستان یا IOM را نیز داشته باشیم؛ اما مسئولان این نهاد حاضر به گفت‌وگو نشدند.
گفتنی‌ست از میان دست‌کم ۸ میلیون شهروند افغانستان که به دلیل چندین دهه جنگ، ناامنی و بی‌کاری آواره شده‌اند، حدود ۲ میلیون و ۵۰۰ هزار تن در ایران و ۲ میلیون و ۳۴۰ هزار تن دیگر در پاکستان به‌سر می‌برند.
