در حالی که در کشورهای توسعهیافته انجام سونوگرافی در دوران بارداری تنها چهار بار و آن هم برای اهداف مشخص پزشکی توصیه میشود، یافتههای سلاموطندار نشان میدهد که زنان باردار در افغانستان به طور میانگین بیشتر از این شمار زیر معاینات سونوگرافی یا «معاینهی تلویزیونی» قرار میگیرند. این موضوع بیشتر ناشی از مشکلات اقتصادی، کمبود آگاهی، نبود مراقبتهای پزشکی منظم و ضعف سیستم بهداشتی در کشور است.
سونوگرافی با امواج صوتی، تصویر دقیقی از جنین و وضعیت بارداری میدهد و ابزاری مهم برای تشخیص و مدیریت مشکلات احتمالی پیش از زایمان است. سلاموطندار با ۱۷ زن و هفت پزشک متخصص در داخل و بیرون از افغانستان گفتوگو کرده است. از این میان، ۱۱ زن در افغانستان و شش زن دیگر در کشورهای آلمان، امریکا، فرانسه و پاکستان تجربهی بارداری داشته اند. نتیجهی این گفتوگوها حاکی از آن است که نبود پزشک خانوادگی، آگاهینداشتن زنان از وضعیت بارداری خود، سوءتغذیه و اضطرابهای ناشی از مشکلات دوران بارداری، سبب شده تا زنان در افغانستان هر ماه زیر سونوگرافی قرار گیرند.
شفیقه برشنا بابک، ترینر متخصص نسایی_ولادی در شفاخانهی تخصصی رابعهی بلخی، میگوید که انجام سونوگرافی در هر ماه بارداری برای زن باردار نیاز نیست؛ اما سبک زندگی مردم در افغانستان سبب میشود تا پزشکان سونوگرافی بیشتری برای زنان انجام دهند.
سلاموطندار را در اکس دنبال کنید
او، میافزاید: «التراسوند باید در آغاز دورهی بارداری برای خانمها انجام شود؛ چون در افغانستان خانمها حتا آگاهی از آخرین عادت ماهوار خود ندارند و نیاز است که داکتر/پزشک التراسوند انجام دهد تا سن حمل تخمینی معلوم شود و خانم یک داکتر مشخص فامیلی ندارد که همیشه نزدش مراجعه کند. خانم تاریخچهای که داکتر میخواهد را داده نمیتواند و داکتر ناگزیر است که معاینهی تلویزیونی انجام بدهد.»
از سویی هم، آمنه تمنا حبیبی، متخصص التراسوند و موظف در شفاخانهی تخصصی ملالی، میگوید که نداشتن رژیم غذایی مناسب، انجام کارهای ثقیل و کمبود برخی ویتامینها در زمان بارداری، نیز از مواردی است که برای حفظ و مراقبت مادر و جنین سونوگرافی بیشتری برای خانم انجام میشود.
او، میافزاید: «در افغانستان اقتصاد مردم خوب نیست؛ خانمها دوشادوش مردان شان کار میکنند؛ اما تغذیهی مناسب ندارند که سبب کمبود برخی از مواد در بدن خانم میشود و خانم درد بیشتری را در زمان بارداری تجربه میکند و برای حفظ و مراقبت مادر و طفل، مجبور میشویم در هر ماه چکاپ داشته باشیم و سونوگرافی انجام بدهیم.»
با این حال، ذکیه عزیز، معاون شفاخانهی تخصصی رابعهی بلخی، میگوید که در کشورهای بیرونی آگاهی عمومی بالا است و افراد با مشورت پزشک و برنامهریزی دقیق تصمیم به بارداری میگیرند؛ اما در افغانستان به دلیل مشکلات اقتصادی و پایینبودن سطح آگاهی، نیاز است پزشک مراقبت مستمر از بیمار داشته باشد و افزون بر سونوگرافی، معاینات تکمیلی نیز انجام شود.
او، میافزاید: «باید دیده شود که طفل چه قدر رشد کرده، سن حمل چه قدر است تا بدانیم که حمل به گونهی درست پیش میرود یا نه. در کنار سونوگرافی، معاینات خون، ادرار، شکر، فشار بلند و دیگر ARS فکتورهایی که وجود دارد که باید انجام شود و داکتر میسنجد در کدام ترایمستر کدام معاینه برای مادر نیاز است.»
شمار سونوگرافی در بارداری بسته به شرایط فردی و نظر پزشک متفاوت است؛ اما به طور معمول، برای یک بارداری سالم، چهار سونوگرافی توصیه میشود. این سونوگرافیها به طور معمول در مراحل اولیهی بارداری، هفتههای ۱۲، ۲۲ و ۳۲ انجام میشوند. با این حال، در صورت وجود هر گونه عوارض یا مشکلات خاص، ممکن است تعداد سونوگرافیها افزایش یابد.
با این همه، سمیره، باشنده هرات که به دلیل مشکلات زمان بارداریاش، بیشتر از چهار بار سونوگرافی انجام داده است، میگوید: «من هر ماه به داکتر مراجعه میکردم؛ چون بارداری من خوب پیش نمیرفت، مشکل داشت و همیشه نگران بودم که نکند طفل را از دست بدهم. به همین دلیل هر ماه نزد داکتر مراجعه میکردم و هر ماه که به داکتر مراجعه میکردم، معایناتی که انجام میشد، یکی سونوگرافی بود؛ چون طفل من تحت نظر باید میبود؛ چون حیات آن به خطر بود و بعضی آزمایشهای خون هم بود.»
نیلوفر ۲۵ساله، دیگر باشندهی هرات که مادر دو فرزند است و ویزیت منظم با پزشک خود داشته است، میگوید: «دومین بارداری من است و یک طفل دارم. من هر باری که به داکتر مراجعه میکردم، سونوگرافی توصیه شده؛ هم در بارداری اول و هم دوم و در بارداری اول که بود، فقط دو بار آن هم در ماههای اول و دوم سونوگرافی انجام دادم.»
حسینه (نام مستعار)، بانویی که در ۱۴۰۳ نخستین تجربهی بارداریاش را در کابل گذراند، میگوید که در نُه ماه بارداریاش تنها چهار بار به پزشک مراجعه کرده و سونوگرافی انجام داده است. او در بارهی تجربهی پس از انجام معاینات سونوگرافیاش میگوید: «من چهار بار در بارداریام به پزشک مراجعه کردم؛ در ماههای دوم، ششم، هشتم و نهم و چهار بار سونوگرافی انجام دادم. بعد از سونوگرافی پایین شکمم بسیار درد میداشت و به همین دلیل، بیشتر به داکتر مراجعه نمیکردم.»
با این همه، سحر، دیگر بانویی که تجربهی مراقبتهای دورهی بارداری در آلمان را دارد، میگوید: «بعد از تأیید بارداری خانم، یک کتابچه به نام پاس مادر برای ما تهیه میشود؛ تمام مشخصات و معلومات مادر و طفل در آن درج میشود و در زمان بارداری، فقط چهار بار سونوگرافی برای اهداف مشخص انجام میشود و داکتر هم میگوید تا نیاز نباشد، بیشتر از چهار بار نباید سونوگرافی صورت بگیرد.»
با این حال، در کشورهای خارجی تنها چهار سونوگرافی ضروری در دوران بارداری انجام میشود. مرسل نیازی، یکی از زنان افغان ساکن در امریکا، میگوید که پیش از بارداری آموزشهای چهگونگی مراقبتهای دوران بارداری را دریافت کرد و بدون نیاز هیچ سونوگرافی برای خانم باردار انجام نمیشود.
او، میافزاید: «من در هر ماه بارداری به داکتر مراجعه میکردم و در هر بار ویزیت برایم معاینات خون و بررسی وضعیت جنین انجام میشد. در امریکا معمولاً سه یا چهار بار سونوگرافی انجام میشود به هدف چککردن قلب طفل و سونوگرافی دوم به دلیل بررسی مایعات پشت گردن سندروم و داون سندروم است. اختیاری است که خانمها انجام میدهند یا خیر.»
سلاموطندار را در تلگرام دنبال کنید
در همین حال، ریاست صحت باروری وزارت صحت عامهی امارت اسلامی، به سلاموطندار میگوید که برای انجام دفعههای سونوگرافی و دیگر معاینات برای یک زن باردار، هیچ گونه معیاری از سوی این ریاست تعیین نشده است. این در حالی است که وزارت صحت عامه از ارائهی خدمات بهداشتی معیاری و نظارت بر تمام مرکزهای تشخیصی و معالجهای از سوی این وزارت خبر میدهد.
شرافت زمان امرخیل، سخنگوی وزارت صحت عامه، میگوید: «گاهی اگر در مورد معاینات تلویزیونی موضوعی برای ما بیاید که تشخیص درست نباشد یا مشکلی داشته باشد، ما تحقیق میکنیم و برخورد قانونی نیز صورت میگیرد؛ ولی اگر شهروندان شکایتی از معاینات تلویزیونی داشته باشند، میتوانند به ریاست شورای طبی واقع در شهرنو مراجعه و شکایت شان را ثبت کنند.»
بر بنیاد گزارش سازمان جهانی بهداشت، آگاهینداشتن از مراقبتهای دوران بارداری، ناداری، شرایط نامناسب اقتصادی و دسترسینداشتن به خدمات بهداشتی، زنان و کودکان در افغانستان را به شدت آسیبپذیر کرده است.
