ماه‌ها و هفته‌های اخیر، ماه اعتراض و دادخواهی برای شهروندان افغانستان بود. در یک ماه اخیر، اتفاقات ناگواری برای کارجویان و پناه‌جویان افغانستانی در ایران رقم خورد. شماری از کارجویان افغانستانی حدود یک ماه پیش از سوی پولیس مرزی این کشور به رود هیرمند انداخته شدند و شماری از آنان در این رویداد کشته شدند. در تازه‌ترین مورد، موتر حامل کارجویان افغانستانی از سوی پولیس ایران در این کشور به آتش کشیده شد و در پی آن، سه پناه‌جو کشته شدند و پنج تن دیگرشان زخم برداشتند.
بدرفتاری با پناه‌جویان و کارجویان افغانستانی در ایران تازه‌گی ندارد و پولیس ایران بارها کارجویان افغانستانی را در این کشور کشته است. پناه‌جویان افغانستانی در ایران روز و روزگار بدی را سپری می‌کنند و از اندک‌ترین حقوق انسانی و بشری برخورداد نیستند.
شماری از خانواده‌ها که دو ماه می‌شود از ایران به ولایت بامیان کشور برگشته‌اند، می‌گویند که عدم دست‌رسی به خدمات اولیه، بدرفتاری پولیس، قوانین سخت جمهوری اسلامی ایران نسبت به پناه‌جویان، به ویژه پناه‌جویان افغانستانی آنان را مجبور کرده است تا دوباره به کشور برگردند و طعمۀ انفجار و انتحار گروه‌های تروریستی شوند.
به گفته آنان، پناه‌جویان افغانستانی در ایران، از سوی دولت و جامعه مورد توهین و تحقیر قرار می‌گرفتند/ می‌گیرند و کسی اجازه کار و تحصیل را در سایه جمهوری اسلام ندارد.
یکی از بازگشت‌کننده‌گان به سلام‌وطندار می‌گوید: دولت ایران هیچ مصئونیتی برای پناه‌جویان تعریف نکرده است. شهروندان ایران به راحتی حق کارجویان را می‌خورند و در مواردی، این کارجویان را می‌کشند.
آمنه، زنی که زندگی‌اش با بی‌وطنی رقم خورده است، می‌گوید: در صف نانوایی تحقیر می‌شدیم. فرزندان‌مان با بدرفتاری معلم‌شان درس می‌خواندند و خودمان در جاهای پر رفت و آمد، «افغانی آشغال» خطاب می‌شدیم.
این خانواده‌ها در حالی به کشورشان پناه می‌آوردند که ویروس کرونا از هر خانواده، یکی پی دیگر قربانی می‌گیرد. خانواده‌های تازه برگشته، از کم‌ترین امکانات زنده‌گی در افغانستان نیز بهره‌مند نیستند و در فقر و بی‌سرپناهی به سر می‌برند.
شماری از این پناه‌جویان که سال‌ها عمرشان را در این کشور گذرانده‌اند، می‌گویند، پناه‌جویان بدون داشتن مدرک در این کشور کار نمی‌توانند و پولیس هر روزه، آنان را از این کشور اخراج می‌کند.
غضنفر، یکی از پناه‌جویانی که به تازه‌گی از سوی پولیس ایران اخراج شده است، می‌گوید: «پولیس‌های محترم جمهوری اسلامی به حرف ما گوش نمی‌دادند. می گفتند: افغان! دهنت را ببند».
نجیبه معصومی، آمر امور مهاجرین و عودت‌کننده‌گان بامیان می‌گوید که پس از شیوع بیماری کرونا، ۲ هزار خانوادۀ مهاجر از کشورهای ایران، پاکستان و ترکیه به صورت اجباری به کشور برگشته‌اند.
به گفته بانو معصومی، در سه ماه اخیر، حدود ۴ هزار فامیل از ولایت‌ها دیگر نیز به این ولایت پناه آورده‌اند و همه آواره‌ا‌ند و بدون داشتن مکانی برای زنده‌گی.
آمریت امور مهاجران و عودت‌کننده‌گان بامیان می‌گوید که بیش‌تر مهاجران تازه برگشته، در کنار درخواست کمک از این اداره، از دولت جمهوری اسلامی ایران و پولیس این کشور شکایت می‌کنند.