افغانستانده انترنت اوزیلیشی بیلن بیر وقتده بعضی عیاللرنینگ ایتیشیچه، بو معما اولرنینگ ایش، تعلیم و اجتماعی حیاتیده ینگی قیینچلیکلرنی یوزه گه کیلتیرگن و بو جریاننینگ دوام ایتیشی عیاللر آرهسیده کتته تشویش گه سبب بولگن. سلاموطندار اوشبو گزارشده ۱۰ نفر عیال بیلن صحبت اوتکزگن که انترنت اوزیلیشی اولرنی سودا، تعلیم و اجتماعی حیات ساحهلریده ایش و اورگهنیشده توسقینلیکه دچار قیلگنینی انیقلهگن.
بو عیاللر مجاز جلب قیلیش، مارکیتینگ، تیل اورگهنیش و سودا بیلن شغللنیش اوچون انترنتدن فایدهلنیشگن. اولر گه کوره، بو معما اولرده روحی تشویش و ناخوش حس – تویغولرنی هم کیلتیریب چیقرگن.
کاپیسالیک ۳۵ یاشر رابعه، تیکووچیلیک ایشخانهسی بار و آنلاین سودا بیلن شغللنهدی ایتیشیچه، انترنت اوزیلیشی طفیلی اولرنینگ سوداسی توختهب، ایشلریده جدی قیینچیلیکلر یوزه گه کیلگن.
او شوندهی دیېدی: «تیکووچیلیک ایشخانم بار، ایشخانه رهبری من. ایکی کون دیر کی انترنت اوزیلگن و بیز جوده قیینچیلیکلر گه دوچ کیلدیک. کیچه بیزنینگ علاقهلریمیز بوتونلی اوزیلدی. بیز آنلاین سودا قیلهمیز و همهسی انترنت گه باغلیق؛ مارکیتینگ و سودالریمیز بوتونلی انترنت گه قرهم. بو بیزنینگ درآمدیمیز گه ۱۰۰ فایز سلبی تأثیر کورستدی.، ایشخانهده ایشلریمیز گه هم.»
پروان یشاوچیسی ۲۵ یاشر مریم عثمانی، قول صناعتی ساحهسیده ایشلهیدی و برچه بویوملرینی آنلاین آلهدی. او انترنت اوزیلیشینی ۱۰۰ ییل آرقه گه قیتیش دیب حسابلهیدی و بو بارهدهگی تشویشینی شوندهی افاده ایتهدی: «بیز آنلاین درسلر آرقهلی ایشلهیمیز. بو دییرلی ۱۰۰ فایز تأثیر کورستدی، چونکه برچه بویوملر یولده و بیز بیلمهیمیز که نمایندهلیک محصولاتلرنی تاپشیرگن می یا که یوق. بیز بویورتمه قبول قیله آلمهیمیز، همهسی انترنت اوزیلیشی سبب توختهب قالدی، سلبی تأثیری بار. بو ۱۰۰ فایز تأثیر قیلهدی، حاضرچه ۱۰۰ ییل آرقه گه قیتدیک هېچ کیم بیر-بیریدن خبری یوق.»
بعضی تعلیمدن چیتده قالگن قیزلر آنلاین درسلرنی عنعنوی تعلیم گه مقابل صفتیده تنلهگن و شو آرقهلی ینگی اورگهنیش امکانیتلرینی ایزلهگن. اوشبو گزارشده صحبت قیلگن قیزلر اېسه، انترنت اوزیلیشی سببلی اولر هم آنلاین تعلیم صنفلریگه قتنشه آلمهگنلرینی ایتگنلر.
کابل یشاوچیسی صنم سلطانی، آنلاین تعلیم صنفلریده قتنهشیش اوچون انترنتدن فایدهلنهدی و شوندهی دیېدی: «بوگون انترنت اوزیلیشی بیلن یوزمه-یوز بولدیک. بیز آنلاین درسلریمیزدن فایدهلنردیک، شونینگدیک آنلاین خرید قیلردیک؛ لېکن بوگون انترنت اوزیلگن، کوپلب معمالر گه دوچ بولماقدهمیز. بیزنینگ طلبیمیز شو کی، سیمکارتلر فعاللشتیریلسین.»
بو عیاللرنینگ ایتیشیچه، انترنت و اجتماعی ترماقلر اوزیلگنده اولرنینگ عایلهسی اعضالری بیلن مصافهدن باغلنه آلمهیدی. پروانلیک ۲۱ یاشر نرگس بیر کورگزمهده قتنهشیش اوچون پرواندن کابل گه کیلگن ایتیشیچه، انترنت اوزیلگنی سببلی عایله اعضالری احوالیدن خبر آلالمهگن.
اونینگ کوپهیتیریشیچه: «مینینگ اوییم پروانده، بیراق مین بو کورگزمه اوچون کابل گه کیلگن من. آتم جوده تشویشده، بو بیر نیچه کون ایچیده اولر مین بیلن باغلنماقچی بولیشدی، لېکن نه مین، نه اولر باغلنه آلدیک؛ البته اولر تشویش قیلهدی. آتم هم کسل، قان باسیمی یوقاری، بو کوپلب معمالرنی کیلتیریب چیقردی، جوده تأثیر قیلماقده؛ مثلاً، مین آنلاین انگلیسی و پشتو تیللرنی اورگنردیم، لېکن انترنت اوزیلگنیدن بیری ایشسیز من.»
سمنگانلیک ۱۹ یاشر پرینینگ ایتیشیچه: «اېندی انترنت اوزیلگنلیگی سببلی ضرر یېتکزدی. بوگون آنم دیېدی، انترنتلر اوزیلگن مصافه اوزاق و کورگزمهدن تشویشده بولگنلر؛ یعنی اولر ایتدی کی باغلنه آلمهیپمیز. قندهی بولمهسین حاضرگی شرایط یامان، عایلهمیز بیزنینگ تشویشیمیزگه توشیب قالدی.»
شو آرهده، عیال حقوقی فعاللری ایکی کونلیک انترنت و علاقه ترماقلرنینگ اوزیلگنینی تشویشلی دیب ایتیشلریچه، بو قرار آنلاین تعلیم و سودا ده معمالرنی کیلتیریب چیقرگن و عیاللرنینگ اجتماعی حیاتیگه تأثیر قیلگن.
عیال حقوقی فعالی تهمینه منگل شوندهی دیېدی: «انترنت اوزیلیشی، هر بیر کیشی، خصوصاً عیاللر اوچون کېنگ کولملی تشویشلرنی کیلتیریب چیقردی. عیاللر آنلاین تعلیم، ایش امکانیتلری، معلومات آلیش و دنیا بیلن علاقهدن محروم بولماقده. اوشبو چېکلاولر نهفقط اولرنینگ علمی و اقتصادی رواجلنیشیگه توسیق، بلکه یاش اولادنینگ امید و انگیزهسینی هم کمهیتیرهدی. بوگونگی کونده انترنت جمعیتنینگ اساسی احتیاجلریدن بیری بولیب، اونینگ یوقلیگی کوپلب کېلهجک امکانیتلرینی جدی خوف آستیگه قویهدی.
روانشناس لیلا عزیزی بو توغریده شوندهی دیېدی: «اوزاق مدت دوامیده انترنت اوزیلیشی عیاللرده روحی ناخوشلیکلر و انزوانی کیلتیریب چیقرهدی و اگر بو حالت ېنه تکرارلنسه، عیالر بیلهدی کی، بونی باشقریش اوچون وضعیتنی قبول قیلیش، عایلهسی و دوستلری بیلن یوزمه-یوز منتظم اوچرهشوولر اوتکزیش، اجتماعی علاقهلر گه اعتبار قرهتیش و ینگی کونیکمهلر، جملهدن رسم چیزیش و یازووچیلیکنی اورگهنیشگه حرکت قیلیش ضرور.»
شو بیلن بیرگه، اقتصاد شناسلردن بیرقطارینینگ فکریچه، انترنتدن فایدهلنه آلمسلیک اقتصادی فعالیتلری کمهیشیگه سبب بولهدی.
اقتصاد شناس و بیلیم یورت استادی احمدولی سازشنینگ ایتیشیچه: «ایکی کونلیک انترنت اوزیلیشی عیاللر گه خصوصاً اهالینینگ اقتصادیاتیگه اېنگ کمیده جدی سلبی تأثیر کورستدی؛ کوپلب تشکیلاتلر و آنلاین همده آفلاین سودا-ساتیق تولیق توختهدی. انترنت بولمهگنده، عیاللر شخصاً مارکیتینگ اصوللریدن فایدهلنیشلری ممکن. جمعیتچیلیک علاقهلری، ژورنالیستیک، تکنالوژی و آیتی متخصصلری اېسه انترنت یوقلیگیده اهالی و حکومت اوچون یېچیملر تکلیف قیلیشی لازم.»
انترنتنینگ ېنه یاپیلیشی ممکنلیگی حقیده عینحالده تشویش بیلدیریلماقده کی، تعلیمدن محروم قالگن کوپلب قیزلر آنلاین شکلده تعلیملریگه دوام بیرماقده و اونی یانیده، تدبیرکار عیاللرنینگ مارکیتینگ ایشی آنلاین آرقهلی عملگه آشیریلهدی؛ بو ساحه اېسه عیاللر اوچون قالگن آزگینه امکانیتلردن بیری صفتیده تنیلگن.
