اۉتگن قریب تورت ییل ایچیده، اسلام امیرلیگی حاکمیت گه قیتگنیدن بیری، افغانستان خلقی ېنه بیقرارلیک، کېنگ مقیاسدهگی ایشسیزلیک و ناانیق کېلهجک بیلن یوزمه-یوز کېلدی. بو وضعیتنینگ بیرینچی قربانلری اېسه اۉزیگه خوفسیزلیک، ایرکینلیک و تیریکچیلیک اېزلهگن یاشلر بولدی – اولر مجبورن وطننی ترک اېتدیلر. کوپچیلیک اوچون ایران انقراضدن چیقیش یولی صفتیده اېنگ یقین یول بولیب کوریندی، بیراق او ییرده یشش هم حیاتنینگ ینگی قیینچلیکلری و خوفسیزلیک معمالرینی یوزه گه چیقردی.
سلاموطندارنینگ معلوماتلری اساسیده، اوشبو تدقیقاتنینگ بیرینچی باسقیچیده صحبت قیلینگن ۳۸ یاش ییگیتدن ۲۷ نفری ایش ایزلش، ۴ نفری اروپا مملکتلریگه باریش مقصدی، ۵ نفری ناتینچلیک و ۲ نفری هم تحصیل اوچون ایران گه بارگنلر.
بیراق ایران و اسرائیل آرهسیدهگی سۉنگی کېسکینلر طفیلی، اولر بیلن ایکینچی مرته علاقهده بولگنیمیزده اولرنینگ اکثریتی اقتصادی ناتینچلیک، کم درآمد، اجتماعی و عنعنهوی باسیملر بیلن بیرگه اۉز یورتلریگه قیتیش گه مجبور بولگنلر.
ایرانده سۉنگی سیاسی اۉزگریشلر جملهدن اسرائیل بیلن اوروش، افغانستانلیک مهاجرلر اوچون حیات شراطینی اوتمیش گه نسبتن قیینلشتیرگن. ایراندهگی بو یاشلر آز درآمد، کوپ ایشلش، انیق کمسیتیلیش و سیستماتیک حقارت بولیش بیلن یوزمه-یوز بولگن بو یاشلر، اېندی نه ترقیات اوچون امیدلری بار و نه هم ایش و حیات کیچیریش جایلریده امنیت حس قیلهدیلر.
۲۸ یاشر سمنگانلیک خیبر، لیسانس مدرکی بارلیگیگه قرهمسدن، ایرانده ایکینچیلیک ساحهسیده ایشلهیدی و هر کونی ۱۴ ساعت ایشلسه-ده بیراق ایران ایشلاوچیلرینینگ یریم حقوقی اونگه بیریلهدی و بامیانلیک سابق اوقیتووچی رضا محمدی، مهاجرلیک، ناانسانی شرایط و ایش جایلریده کمسیتیلیشلرینی اېتهدیلر.
سمنگان یشاوچیسی خیبر گه کوره: «ایرانلیکلر بیلن ایش ساعتیمیز کوپ فرق قیلهدی. بیز ۱۴ یا که ۱۵ ساعت ایشلهیمیز، ایرانلیکلر ایسه ۸ ساعت یا که ۱۰ ساعت ایشلهیدی. شونینگدیک حقوقیمیز فرق قیلهدی، ایرانلیکلرنینگ حقوقی ۲۰ دن ۳۰ مینگ، افغانستانلیکلر اولر گه قرهگنده کوپ ایشلسهده بیراق حقوقلری ۱۰ دن ۱۵ مینگ.»
بیزلرنینگ فیسبوک صحیفهمیزگه باش اورینگ!
ایراندهگی مهاجرلردن باشقه بیری رضامحمدینینگ ایتیشیچه «ایرانلیکلر بیلن ایش ساعتی فرقلی دیر ایرتهلب ساعت ۸:۰۰ دن عصر چاغی ساعت ۴:۰۰ گه قدر ایشلشهدی کېین اېسه رخصت دیر، بیراق افغانستانلیک مهاجرلر ایرتهلب ساعت ۶:۰۰ دن کیچه ساعت ۱۲:۰۰ گچه تورلی جایلرده ایشلهیدی و حقوقلری هم فرقلی دیر بعضیلرینیکی کوپ بعضی نیکی آز دیر، ایش گه قرهب.»
شونینگدیک، ۲۴ یاشر ننگرهارلیک فریدالله سلاموطندار بیلن اۉتکزگن صحبتیده، اقتصادی قیینچیلیک باعث بیر ییلدن بیری ایرانده حیات کیچیریب کېلماقده. او اېندی تاووقچیلیک فارمیده ایشلهیدی و ایش ایگهسینینگ ناتوغری مناسبتی و ایش شرایطیدن ناراضی اېکنلیگینی بیلدیرهدی.
اونینگ کوپهیتیریشیچه: «جوده هم یامان معامله قیلهدی، بو ایرانلیکلر جوده هم حرمتسیزلیک قیلیشهدی، قیین ایشلرنی بیز گه بویریشهدی، اولرنی گپلریگه بیر آز اعتبار بیرمهگنده پولیس گه قونغیراق قیلهدیلر، حرمتسیزلیک قیلیب و حقارت قیلهدیلر.»
ینگی صحبتلرده، سلاموطندار گه قونغیراق قیلگن ۸ نفر یاش ییگیت، ایرانده ناتینچلیکلر کوچهیشی و سیاسی بیقرارلیک طفیلی، مملکت گه قیتیش گه قرار قیلگنلر؛ بیراق چېگرهلر یاپیقلیگی، قانونی حجتلری یوقلیگی و پولسیزلیک، اولرنینگ تیزلیک بیلن قیته آلمسلیک عامللریدن بولگنینی اېتگنلر.
بیزلرنینگ «ایکس» ترماغی ده هم تعقیب قیلینگ!
۲۴ یاشر قندوزلیک میلاد و ۲۷ یاشر کاپیسا یشاوچیسی منیب، ایکیلهسی اقتصادی قیینچیلیک باعث تورت ییل اول ایران گه مهاجر بولگنلر، بیراق اېندی ایران و اسرائیل آرهسیده کېسکینلیک کوچهیشی بیلن مملکت گه قیتیش گه قرار قیلگنلرینی معلوم قیلگنلر.
میلاد گه کوره: «ایران گه کېلگنیمدن تورت ییل اوتماقده، بوندن آلدین شیرازده ایشلردیم و تهران گه کېلگچ اسرائیل اوروشی باشلندی ایش ایگهسینینگ یشش اوییده حیات کیچیریب کېلماقدهمن و احوال چتاق بولسه افغانستان گه قیتهمن، سببی هم امنیتی قیینچیلیک دیر.»
شونینگدیک منیبنینگ ایتیشیچه: «تهرانده یشب و بو ییرده ایشلهیپمن، تهران امنیتی احوالی چتاق بولگن، مملکت گه قیتیش گه قرار قیلگنمن لېکن پولیم ایش ایگهسی آلدیده بند و اونی آلیش گه سعی-حرکت قیلهیپمیز، افغانستان گه قیتیش سببی هم ایراندهگی ناتینچلیک دیر عکسحالده، بارمسدیم.»
شو بیلن بیرگه، اقتصادی ایش بیلرمان عبدالبصیر رشتیانینگ ایشانچی گه کوره، کېنگ کولمده مهاجرلرنینگ قیتیشی افغانستانده بیکارلیک بحرانی چقورلشهدی. باشقه تاماندن جمعیتشناس شعیب احمدی، ایشده کمسیتیلیش و اجتماعی باسیملر، مهاجرلرنینگ کیملیک و ایشانچینی ضعیف قیلیب و اولرنی روحی توشکونلیککه آلیب کېلیشی حقیده آگاهلنتیرهدی.
اقتصادی ایش بیلرمان عبدالبصیر رشتیانینگ ایتیشیچه: «بو اوروش دوام تاپگن حالده، افغانستان تجارتی قیینچیلیک بیلن دوچ بولیشی ممکن و قیسقه مدت ایچیده باشقه یولنی ایزلش قیین، افغانستان بیر یونهلیشگه باغلیق بولمسه-ده، بیراق ایران افغانستان گه یقین مملکتلردن دیر. مملکتدهگی اساسی قیینچیلیک ایشسیزلیک دیر و افغانستان اوچون جدی تهدید بولیب و کېنگ کولمده مهاجرلرنینگ قیتیشی ایریم تشویشلر گه سبب بولیشی ممکن.»
جمعیتشناس شعیب احمدی گه کوره: «کمسیتیش بولگن جایده آدملرنینگ کیملیگی، ایشانچی و تویغولری گه سلبی تأثیر قویهدی، چونکه بو آدملر قبول بولیش مدرک آلمهی و نامعلوم کېلهجکلری بولیشی ممکن.»
باشقه تاماندن سرپرست حکومت قاچقینلر وزیرلیگی، منطقه مملکتلر اینیقسه ایرانده افغانستانلیک مهاجرلرنینگ قیینچیلیگینی حل قیلیش اوچون مسئول نهادلر بیلن علاقهده اېکنلرینی معلوم قیلهدی. اوشبو وزیرلیکنینگ ایتیشیچه، مملکت ایچیده هم مهاجرلرنینگ قیتیشی و اولرنی قبول قیلیش اوچون چاره-تدبیرلر کوریلگن.
بو وزیرلیک سۉزلاوچیسی عبدالمطلب حقانی گه کوره: «ایرانده اوروش اېکنلیگیگه شبهه یوق و افغانلر اوچون خوفلی دیر، بیراق مهاجرلرنی قوریقلش بیز اوچون مهم. تهران، زاهدان و مشهد دهگی مهاجرلر بیلن علاقهدهمیز اولرنینگ قیتیشی و قبول قیلیش اوچون چاره-تدبیرلر کوریلگن.»
برچهسی بیلن، اسلامقلعهده مهاجرلر ایشلری بوییچه چېگره آمریتی اورین باسری عبدالظاهر رحمانی، قیتگن مهاجرلرنینگ سانی آشیشی بیلن، اسلام امیرلیگی بوتون عایلهلرنی قۉللب-قوتلهماقده دیر. اونگه کوره، هر کونی قریب ایککی مینگ افغانی هر بیر کیشی گه توزیع قیلینهدی و انیق کمیتهلر، اولر اوچون ترانسپورت، خذمت کورسهتیش و بایومتریک ایشلرینی آلغه آلیب بارماقدهلر.
اونینگ کوپهیتیریشیچه: «سۉنگی کونلرده کوپ سانده مهاجرلر قیتماقده، ایران دولتی تامانیدن اولر اوچون وقت تعیینلنگن اېدی، سانلری آشماقده و هر کونی اورته شکلده ۸ مینگ ۱۰ مینگ کیشی مملکت گه قیتهدی، اولرنینگ ۴۰۰۰، ۵۰۰۰ عایله دیر قالگنی بویداق. بو ییرده اسلام امیرلیگی تامانیدن کمیتهلر شکللنگن، خذمت کورسهتیب و اولر اویلر گه قدر آلیب باریلهدی.»
سرپرست حکومت قاچقینلر وزیرلیگی، مهاجرلرنینگ قیتیشی اوچون تیارگرلیک کورگنیدن ایشانچ بیلدیرسهده، موجود دلیللر جمعیتده یاشلرنینگ قبول قیلینیشی و قوشیلیشی اوچون یېترلیچه حمایتی توزیلمهلر یوقلیگینی کورستهدی. ایش فرصتلری یوقلیگی، طبی خذمت کورسهتیلمسلیگی، تعلیم و امنیت، مملکت گه قیتگن مهاجرلرنینگ اساسی معمالریدن سنلهدی.
باشقه تاماندن، افغانستاندهگی سیاسی اۉزگریشلر بو یاشلرنی مهاجرلیککه مجبور قیلدی و ایراننینگ انقراضی اېسه اولرنی مهاجرلیکده هم بیقرار و باشپنهسیز. اېندیلیکده، مملکت ترقیاتی محرکی سنهلگن افغانستان نسلی، بیقرار و ناتینچلیک ایککی محیط اورتهسیده سرسان قالگنلر.
