عایلهوی توزیلمهلرده ایریم قیینچیلیکلر بیلن دوچ بولگن بیر جمعیتده، عیاللردن بیرقطاری ایرلری بیلن مستقل یشش حقیدن محروم بولگنلر؛ اسلام قاعدهلری نقطهی نظریدن اوشبو عیاللر گه بو حق نکاح باغلنیش پیتیدن بیریلهدی.
سلاموطندارنینگ افغانستان ۱۶ ولایتیده ۴۱ عیال بیلن اۉتکزگن صحبتی شونی کورستهدی کی، اولرنینگ هېچ بیری ایری بیلن قۉشمه مستقل یشش امکانیتیگه ایگه بولمهگنلر؛ بو معما اوشبو عیاللرنینگ اکثریتینی انچه ییلدن بیری چېکلاو و روحی باسیملر گه دوچ قیلگن.
بو عیاللردن ۱۶ نفری، ۲ ییلدن ۱۶ ییلگچه ایرلری بیلن مستقل یشش حقیدن محروم بولگچ، کیچیک عایلهسی (ایر و بالهلری) بیلن کتته عایلهدن (قیناته)تامانیدن مستقل یشش گه موفق بولگن؛ حال بوکی، ۲۵ عیال اېسه، ۱۶ییلدن ۲۴ ییلگچه کتته عایلهده بیرگهلیکده یششلریگه قرهمی، هنوز اۉز خواهشلریگه ضد روشده، شو طرزده یششنی دوام ایتیرماقدهلر.
اوشبو گزارشده صحبت قیلگن عیاللر، ایرینینگ عایلهسی بیلن قۉشمه یشش قیینچلیکلریدن حکایه قیلهدیلر؛ جملهدن بو کی اولر آوقت، بالهلرینینگ تربیهسی، کییم-کیچیک کیینیش، قچان اوخلش و آتهسینینگ اویی گه قچان باریش کبی حقوقدن محروم بولگنلر. اولر گه کوره، بو تور یششده حقارت، سوکینیش، زورهوانلیک، فکری و عاطفی ناتینچلیکنی باشدن اۉتکزیشگن.
گزارش معلوماتلریگه کوره، بو عیاللر نهفقط اوزلری بلکی بالهلری هم، دایما زورهوانلیک و حقارت محیطیده یشهگن آنهلری کبی اېنگ کیچیک حقوقدن محروم بولگنلر.
تخارلیک ۲۶ یاشر کامله، ۱۳ ییلدن بیری ایرینینگ عایلهسی بیلن بیرگهلیکده یشهماقده، بالهلرینینگ کېلهجگی و تربیهسیدن خواطر بیلدیریب شوندهی دیېدی: «قۉشمه یششدن راضی اېمس من، آوقت پیشیریشیم حقیده گپیریشهدی. مستقل بولسنگیز یخشیراق دیر. مستقل بولیشنی اېستهی من، چونکه قندهی کیینیش و بالهلرنی قندهی تربیه قیلیش گه ایرکین سیز. عایله اعضالریمیز کوپ هر بیری گپیرهدی، بالهلر هم شوندهی شرایطده اولغهیهدی.»
بامیان یشاوچیسی ۴۰ یاشر شریفه، ۲۰ ییلدن بیری ایرینینگ ۱۰ کیشیلیک عایلهسی بیلن بیرگه یشب کیلگن ایتیشیچه: «قۉشمه تیریکچیلیکده اوی، قرینداش و آنم قرینداشلرینینگ اوی گه باریش کبی قیینچلیک بیلن دوچ من، ایزین بیرمسدن باره آلمهی من، قیش یېتیب کیلماقده بوتوغریده بوتون عایله اعضالری قرار قبول قیلمهگونچه اویده بخاری قوندیره آلمهی من. عایلهنینگ رخصتسیزلیگی بیلن کییم-کیچک آلالمهی من.»
اوشبو عیاللردن ۲۵ نفری، انچه ییل قۉشمه تیریکچیلیک، کوپ عذاب-عقوبتلر و مستقلسیزلیکدن سۉنگ، مستقل تیریکچیلیک قیلیش گه اولگورگنلر، ایتیشلریچه ایندی بو کبی یششدن راضیلر.
کاپیسالیک ۳۸ یاشر سودابه، انچه ییل قۉشمه یشش و عایلهدهگی برچه قیینچیلیکلرنی تحمل قیلگچ، ایندی مستقل یشش گه اولگورگنینی معلوم قیلهدی. او شوندهی دیېدی: «۲۴ ییل بیر ییرده یشهدیک. عیاللر ایری بیلن مستقل یششنی خواهلهیدیلر؛ بیراق قیناته و قینانهم رخصت بیرمسدی، ایتردیلر بیزنی خذمتیمیزنی قیل. یشش ایرکینلیگی اولرنینگ قولیده اېدی؛ بیران جایگه باریش اوچون اولردن ایزین آلیشیمیز کېرهک.»
لغمان یشاوچیسی ۲۵ یاشر سمینه گه کوره، ۸ ییل قۉشمه یششدن سۉنگ، کوپ قیینچیلیک و روحی باسیملردن کېین مستقل یشش گه اولگورگن. اونینگ کوپهیتیریشیچه، حاضر بالهلرینینگ کیینیشی حقیده قرار قبول قیله آلهدی و ایری بیلن مستقل یششدن خورسند. او شوندهی دیېدی: «بیر ییردهلیک پیتیده قینانهم ایریمنی مین بیلن اوروشتیریشنی خواهلردی. اویده کوپ جنجل اېدی. اوی مصرفی ایریمنینگ زمهسیگه اېدی؛ مین گه یامان مناسبتده بولیب و کییم-کیچهگیم حقیده گپیریشردی.»
عیال حقوقی فعاللریدن بعضیلری، تورموش قورگندن کېین مستقل یشش هر بیر عیالنینگ مسلم حقی دیب ایتیشلریچه، عیاللر راضیسیزلیگی بیلن ایرینینگ عایلهسی بیلن بیر ییرده یشش، حیات و عایلهوی مناسبتلر گه سلبی تأثیر قوییشی ممکن.
عیال حقوقی فعالی تهمینه منگل شوندهی دیېدی: «ایرینینگ عایلهسی بیلن بیر ییرده یشب کېلهیاتگن عیاللر گه چېکلاو قوییلمهسین، ایرکینلیکلری آلینمهسین، بوندهی چېکلاولر بولسه اولر تورلی معمالر گه دوچ بولیشلری ممکن. بوندهی ایشنی یامان عاقبتی بولیب و عایلهنی اجرهلیشیگه آلیب کیلیشی ممکن.»
امر معروف و نهی منکر وزیرلیگی مسئوللری، عایلهلرده عیاللرنینگ شرعی حقوقی تأمینلنیشی گه تأکیدلب ایتیشلریچه، اوتگن تورت ییل دوامیده اوشبو وزیرلیک عیاللرنینگ عایلهوی قیینچیلیکلری گه باغلیق مینگلرچه قضیهنی حل قیلگن و محتسبلر بوتوغریده اهالی خبردارلیگی اوچون سعی-حرکت قیلماقدهلر.
اوشبو وزیرلیک سۉزلاوچیسی سیفالاسلام خیبر شوندهی دیېدی: «امر معروف و نهی منکر وزیرلیگی شریعت قانونی اساسیده مملکت مقیاسیده ایرکک و عیاللر حقوقی تأمینلنیشی گه سعی-حرکت قیلماقده و بو توغریده اینیقسه سینگیللریمیز قسمیده مهر، میراث، نکاح، مجبوری تورموش گه چیقریش کبی مینگلب قیینچیلیکنی حل قیلگن.»
ایتیش ضرور کی، اسلام دینیده عیاللرنینگ مستقل یشش گه حقی بارلیگی تأکیدلنگن بیرحالده، اوشبو عیاللر قۉشمه یششدن نالیماقده؛ بیراق اېنگ کم سانده عیاللر بو حق گه ایگه؛ بو محرومیتلیک سببلی کوپینچه عیاللر ییللردن بیری زورهوانلیک، حقارت و حرمتسیزلیکنی باشدن کیچیرگن.
