یاشلیک، مستقل‌لیکّه ایریشیش و کیم‌لیکلرینی شکللنتیریش گه حرکت قیله‌دیگن یاشلرنینگ اېنگ نازک دوره‌لریدن بیری دیر. بیراق افغانستان‌ده عایله‌وی و اجتماعی قیینچیلیک یاشلردن بیرقطاری‌نینگ افسرده‌لیگی، انزوا گه قرار تاپیشی و کېله‌جک‌دن قورقیشی اوچون یگانه معما گه ایلنگن. سلام‌وطندار بو گزارش‌ده یاشلرنینگ روحی سلامت‌لیگی همده عایله‌وی و اجتماعی قیینچلیکلر تأثیرینی تېکشیریش و بو موضوع‌نی آیدینلشتیریش اوچون، تورلی ولایت‌لرده ۲۵ یاش بیلن صحبت اۉتکزگن.
سلام‌وطندار اوشبو گزارش‌ده، ۱۲ یاش و ۱۳ قیز بیلن صحبت قیلگن، اولر عایله‌وی و اجتماعی قیینچیلیک‌لرنی یاشلرنینگ افسرده بولیشی و روحی سلامت‌لیگی اوستیگه تأثیر قیلگن عامللردن اته‌گنلر. بو گزارش‌ده صحبت قیلگن یاشلر عایله‌وی و اجتماعی قیینچیلیک اولرنینگ منزوی بولیشی، کېله‌جک‌دن قورقیش، افسرده‌لیک، عصبی بولیشلری و غایه‌لریدن اوزاق بولیشی گه سبب بولگنینی اېتگنلر.
کابل یشاوچیسی و ۱۹ یاشر امیدالله، عایله اعضالری اورته‌سیده توشینماوچیلیک یوق‌لیگی طفیلی روحی قیینچیلیکّه چلینگنینی معلوم قیله‌دی. اونینگ کوپه‌یتیریشیچه: «مینی قینه‌یدیگن نرسه مالی قیینچلیک و عایله اعضالریمیز اورته‌سیده‌گی توشینماوچیلیک یوق‌لیگی دیر؛ بو قیینچیلیک روحیم گه سلبی تأثیر قیلگن؛ عایله اعضالری اورته‌سیده درک و توشینماوچیلیک بولمسه، جوده هم احساسی بولیب و عذاب چېکه‌من.»
کابل یشاوچیلریدن باشقه بیری ۲۱ یاشر ستوده‌نینگ ایتیشیچه، قیزلر گه یره‌تیلگن چېکلاولر باعث افسرده‌لیکّه چلینگن. «عایله‌وی قیینچیلیک بیر تاماندن و بیلیم یورت‌لر ایشیگی یاپیلیشی باشقه تاماندن مینی افسرده قیلگن؛ کوپ تشویش قیله‌من و بو مسئله اجتماعی حیاتیم گه تأثیر قیلگن.»
بیزلرنینگ فیسبوک صحیفه‌میزگه باش اورینگ!
لغمان‌لیک حسنات، عایله‌وی چېکلاو اونی عصبی قیلگن. «عایله‌وی باسیملر عصبی بولیش و استرس تاپیشیم گه سبب بولگن؛ حرکتیم و اجتماعی حیاتیم گه تأثیر قویگن؛ کنترول بولمسه کوپراق زیان کوریشیم ممکن.»
اوشبو گزارش‌ده صحبت قیلگنلردن باشقه بیری، عایله‌وی و اجتماعی قیینچلیکلر یانیده، کېله‌جک‌دن قورقیش و ایش امکانیتی یوق‌لیگی، اولرنینگ روحی قیینچیلیک تاپیشی گه سبب بولگنینی اېته‌دیلر.
ننگرهارلیک ۲۳ یاشر مجیب‌الرحمان گه کوره، ایش‌سیزلیک و کېله‌جک‌دن قورقیش باعث افسرده‌لیکّه چلینگن. اونینگ کوپه‌یتیریشیچه: «تقدیریم بیللی اېمس و بیلیم یورت‌دن فارغ بولگنیمدن سۉنگ کېله‌جک حقیده جوده تشویش قیله‌من؛ بونگه قۉشیمچه، عایله‌وی قیینچیلیک طفیلی کوپ احساسی بولیب و ناامید بوله‌من.»
بیزلرنینگ «ایکس» ترماغی ده هم تعقیب قیلینگ!
لغمان یشاوچیسی ۲۸ یاشر بلال‌احمدنینگ ایتیشیچه: «حاضرگی احوال میه‌م گه سلبی تأثیر قویگن؛ هردایم بو احوال قچانگه دوام تاپیشی و اورتاق‌لریمدن قچانگچه اوزاق بولیشیمنی اویله‌ی من.»
روان‌شناس‌لردن بیرقطاری، ثبات‌سیزلیک، عایله‌وی و اقتصادی قیینچیلیک‌نی یاشلرنینگ روحی قیینچیلیکّه چلینیش عاملی عنوان قیله‌دیلر.
روان‌شناس محمدالله بلوچ، عایله تامانیدن قۉللب-قوتلنمسلیک و سیوگی یوق‌لیگی یاشلرنینگ روحی قیینچیلیکّه چلنیشی گه سبب بولگنینی اېته‌دی. «عایله‌ده سیوگی بولمسه؛ حرمت بولمسه؛ توشینماوچیلیک بولمسه یاشلر افسرده‌لیک، اضطراب، امیدسیزلیک، یانده‌شوو قیینچیلیگی کبی روحی کسل‌لیکّه چلینیش‌لری ممکن.»
روان‌شناس‌لردن باشقه بیری سویتا حبیبی گه کوره: «روحی قیینچیلیک کوپه‌یش عامللریدن باشقه بیری عایله‌وی و اجتماعی قیینچیلیک دیر، بولر یاشلرنینگ روحی و سلامت‌لیگی اوستیگه چقور تأثیر قویه‌دی.»
سرپرست حکومت امرمعروف و نهی منکر وزیرلیگی مسئوللری، بو وزیرلیک جمعیت‌ده یشاوچیلرنینگ شخصی و اجتماعی یانده‌شوولرینی اصلاح قیلیش اوچون ایریم برنامه‌لرنی نظرگه آلگنینی معلوم قیله‌دی. مذکور وزیرلیک سۉزلاوچیسی سیف‌الاسلام خیبرنینگ ایتیشیچه: «امرمعروف و نهی منکر وزیرلیگی یاشلرنینگ شخصی و اجتماعی یانده‌شوولرینی اصلاح قیلیش اوچون بوتون محتسب‌لردن بوتوغریده جدی دقت قیلیش‌لرینی اېتگن؛ قانون‌ده هم بو توغریده اشاره بولگن عایله و جمعیت اصلاح اېتیلیشی اوچون قنده‌ی یانده‌شسه‌لر.»
امریکاده «گالوپ» نهادی تامانیدن اۉتکزیلگن سوراو اساسیده، دنیا مقیاسیده افغانستان اېنگ خفه مملکت‌لردن بیری حسابلنگن بیرحالده، مملکت‌ده یاشلر روحی قیینچلیک‌دن نالیماقده‌لر.