قویاش ۱۴۰۴-ییل، ۷-میزان، دوشنبه کونی عصر پیتی ساعت ۵:۰۰ ده افغانستان اهالیسی بوتون مملکت بویلب انترنت و علاقه ترماقلرنینگ توستدن اوزیلیشی بیلن یوزمه-یوز بولیشدی. بو حالت نهفقط میلیونلب اهالینینگ علاقه واسطهلرینی اوزیب قویدی بلکی، یاشلرنینگ اقتصادی فعالیتی، تعلیمی و کوندهلیک حیاتینی هم ایزدن چیقردی.
سلاموطندار، انترنت و علاقه ترماقلرنینگ اوزیلیشی تأثیرینی اورگهنیش مقصدیده کابلده ۳۷ نفر یاش (۲۰ اوغیل و ۱۷ قیز) بیلن صحبت اوتکزدی. نتیجهلر شونی کورستهدی کی، اخبارات عصریده اولغهیگن و انترنتنی اوزینینگ علاقه همده ترقیاتی اوچون حیاتی ضرورت دیب بیلگن اولاد، بیر نیچه ساعت ایچیده اوز شخصیتی، اقتصادی حالتی و روحی سلامتلیگیده چقور انقراضنی باشدن کیچیردی.
پول اوتکزیلمهلرنینگ توختهشی، بانکلرنینگ ایشلهمسلیگی، مملکت ایچکریسی و تشقریسیده عایله همده دوستلر بیلن علاقه اورنهتیشدهگی قیینچیلیکلر، سمستر اورتهسیدهگی امتحانلر عرفهسیده بولگن طلبهلر تامانیدن اوقیش تولاولرینینگ عملگه آشیریلمسلیگی، آزیق-آوقت دکانلریده مجازلر سانینینگ کمهیشی – بولرنینگ برچهسی یاشلر بیلن اوتکزیلگن صحبتلرده انترنت اوزیلیشی دوریده اولر دوچ کیلگن اساسی معمالر صفتیده قید ایتیلگن.
کابللیک ۲۸ یاشر احمدعظیم، او سکیز ییلدن بیری اوزینینگ آزیق-آوقت دکانیده انترنتدن فایدهلنیب کیلگن. اونینگ ایتیشیچه، انترنت اوزیلگن پیتده اونینگ ایش جریانی جدی معمالر گه دوچ کیلگن. او شوندهی دیېدی: «سکیز ییلدن بیری انترنتدن فایدهلنهمن. انترنت اوزیلگنده بیزنینگ درآمدیمیزنینگ ۸۰ فایزی خارجدن کیلگن پول اوتکزمهلر گه باغلیق. انترنت بولمسه، بانکلر آرقهلی پول یوباریش یا که بیز گه قرضلرنی تولشنینگ علاجی بولمهیدی. اینیقسه انترنت بولمهگنده بیز مجازلریمیز گه معلومات بیره آلمهیمیز، اولر گه تلفون کارتینی یوباره آلمهیمیز.»
کابللیک ۲۵ یاشر یوسف، ییتی ییلدن بیری تعلیم دستورلرینی آلیش اوچون انترنتدن فایدلنماقده. اونینگ ایتیشیچه، انترنت اوزیلیشی طفیلی او تعلیم موادلرینی آلالمهگن و دوستلری همده یقینلری بیلن علاقه اورنته آلمهگن. اونینگ ایتیشیچه: «انترنتنینگ جوده کتته فایدهلری بار. اوللری مین اوقوو دستورلرینی تماشا قیله آلردیم، لېکن حاضر انترنت اوزیلگنی سببلی او دستورلردن فایدهلنه آلمهیپمن. امید قیلهمن کی، بو معما تیز آرهده حل بولسه و بیز اولگیدیک انترنتدن فایدهلنه آلسهی.»
خودی شونینگدیک، فیضمحمد ۲۹ یاشده، کابلنینگ «بوستان یولی» حدودیده تکسی هیداوچی بولیب ایشلهیدی، او هم یوسف سۉزلریگه اوخشش واقعهنی حکایه قیلهدی و انترنت اوزیلگن پیتده جدی معمالر گه دوچ کیلگنینی بیلدیرهدی.
او شوندهی دیېدی: «بیزنینگ کوپلب عایله اعضالریمیز چیت ایلده یشهیدی. انترنت اوزیلگن – اولر گه اولنه آلمهیمیز. شمال تامانده تاغم و عمهلریم بار، اولردن حال سورهی آلمهیمیز، اولر هم بیزدن خبر آلالمهیدی. اۉزیم هیداوچی من، مجازلریمنینگ کوپ رقملری مینده بار، لېکن اولر بیلن باغلنه آلمهیپمن. بو حالت ایشسیزلیکه آلیب کیلهدی.»
محمد عالم فیضی ۲۵ یاشده، ژورنالیزم فاکولتهسی طلبهسی و محمد جواد جعفری ۲۷ یاشده، کمپیوتر ساینس بولیمی طلبهسی، انترنت اوزیلیشی و اونینگ تعلیم جریانیگه تأثیری حقیده اۉز تشویشلرینی قوییدهگیچه افاده اېتیشهدی.
محمدعالم نینگ ایتیشیچه: «بیزنینگ درسلریمیز انترنت گه باغلیق. اوقوو منبعلریمیزنی گوگلده ایزلب تاپردیک و اولر گه آسان کیریش امکانیمیز بار اېدی. کېرهکلی موادلرنی هم انترنت آرقهلی تورلی وبسایتلردن آلردیک. اېندی اېسه انترنت اوزیلگنی سببلی بو امکانیت بیزدن تارتیب آلیندی.»
محمدجواد شوندهی دیېدی: «انترنت و علاقه ترماقلرنینگ یوقلیگی بیزنینگ تعلیمیمیزگه ضربه بولدی، چونکه بیز اساساً آنلاین کتابلردن فایدهلنردیک. بیلیم یورتده انترنت هم حاضرگی کونده سوو و برق کبی حیاتی ضرورت، انترنت هم انسان جمعیتی اوچون مهم ضرورت گه ایلنگن.»
مرضیه سلیم ۳۰ یاشده، پنجشیردن و صنم تیموری ۲۸ یاشده پرواندن، گزارشده صحبت قیلگن یاشلردن و اولر هم انترنت و علاقه ترماقلرنینگ اوزیلیشی سببلی باشقه یاشلر کبی تورلی معمالر گه دوچ کیلیشگن. اولر، سرپرست حکومتدن اۉز اېستکلری حقیده بوندهی دیېدیلر.
مرضیه سلیم گه کوره: «مین بیش ییلدن بیری انترنتدن فایدهلنه من؛ انترنت اوزیلگنده بیز کوپلب قیینچیلیکلر گه دوچ کیلدیک. بیزنینگ اسلام امیرلیگیدن طلبیمیز شوکی، انترنتنی اوزمهسین؛ انترنت معمالرنی حل قیلیشدن باشقه نرسه اېمس.»
صنم تیموری هم شوندهی دیېدی: «مین آنلاین درسلر بیلن بند من و انترنت اوزیلیشی جوده قیینچلیک توغدیردی؛ مین آنلاین صنفنی دوام ایتره آلمهدیم و چیت ایلده بولگن عایلم بیلن صحبت قوره آلمهدیم؛ بیز اۉزیمیزنی دنیادن اوزیلگن دیب حس قیلدیک. مینینگ افغانستان اسلام امیرلیگیدن طلبیم شوکی، انترنتنی اوزمهسین؛ حیات هر بیر کیشینینگ حقوقی و هر بیر کیشی اۉز یولینی ایرکین تنلش حقوقیگه ایگه.»
اقتصادی مسئلهلر بوییچه متخصصلرنینگ ایتیشیچه، انترنت و علاقه ترماقلرنینگ اوزیلیشی تشکیلاتلرنینگ فعالیتی و مقصدلریگه بیواسطه سلبی تأثیر کورستهدی. اولرنینگ تأکیدلشیچه، بوندهی شرایطده یېتکرمه، اخبارات تکنالوژیلری و علاقه ساحهسیدهگی متخصصلر آلدیندن مقابل یوللرنی ریجهلشتیریب، علاقهنی سقلش و اقتصادی فعالیتنی دوام ایتیریش چارهلرینی ایشلب چیقیشلری ضرور.
اقتصادی مسئلهلر بوییچه متخصص و بیلیم یورت استادی احمد ولی سازش، مملکت اقتصادیاتیده انترنتنینگ یوقلیگی حقیده شوندهی دیېدی: «انترنت بولمسه، بیز اقتصادیات گه ایگه بوله آلمهیمیز؛ چونکه بوگونگی کونده سیاسی، سودا، اقتصادی، مدنی و اجتماعی برچه علاقهلر اساساً انترنت آرقهلی عملگه آشیریلهدی. حقیقتن هم، دنیا بیر قیشلاققه ایلنگن و افغانستان هم بو دنیادن اجرهلمهگن؛ انترنتسیز اقتصاد یوریته آلمهیدی.»
تکنالوژی متخصصیسی قریب آرین، انترنت یوقلیگی حالتیده ستارلینک کبی ماهوارهای تیزیملرینی ثمرهلی مقابل صفتیده توصیه قیلهدی. اونینگ کوپهیتیریشیچه، بو تکنالوژی ایچکی ترماقلرگه باغلیق اېمس و فوقالعاده وضعیتلرده علاقهنی ایستهلگن نقطهدن تأمینلش امکانینی بیرهدی. او شوندهی دیېدی: «حاضرگی شرایطده اېنگ ماس مقابل – ستلایتی انترنت، چونکه بو تیزیم ییرنینگ هر قندهی نقطهسیده تولقینلر آرقهلی ایشلهیدی و ایچکی علاقه ترماقلرنینگ اوزیلیشی بیلن باغلیق اېمس. انترنت اوزیلگنده، استارلینک یخشی ورینت حسابلنهدی؛ بعضی اوسکونه و تیزیملر ایشگه توشیریلیشی کېرهک و اولر آرقهلی سیمسیز ترماقلر، موادلر و ذخیره تیزیملرگه فوقالعاده وضعیتلرده اولنیش ممکن. بوندهی حالتلرده بو مهم مقابل حسابلنهدی و آدملر اوندن فایدهلنیشلری ممکن.»
روانشناسلرنینگ فکریچه، دیجیتال محیطیده توغیلگن و اولغهیگن اولاد اوچون دیجیتالسیز بیر نیچه عصر آلدینگی حیات گه قیتیش روحی جهتدن قیین بولهدی. روانشناس لیلا عزیزی گه کوره، اوزاق مدت دوامیده دیجیتال علاقه یوقلیگی کوپلب روحی معمالرنی کوچهیتیریشی ممکن.
اونینگ کوپهیتیریشیچه: «روحی جهتدن دیجیتال علاقهنینگ اوزیلیشی قیسقه مدتده نسبی تینچلیک بیریشی ممکن؛ اما اوزاق مدتده یاشلر اوچون کوپراق یالغیزلیک و اورگهنیش امکانیتلرینینگ چېکلنیشی بیلن بیرگه بولهدی. اگر انترنت مقابل صفتیده اوقیش و اجتماعی علاقهلرنی آلیشسه، بو جوده یخشی؛ عکس حالده اېسه سلبی عاقبتلر یوزه گه کیلهدی – شخصنی انزوا گه آلیب کیلهدی و اونده توشکونلیک تاپیلهدی.»
افغانستانده انترنت و علاقه ترماقلرنینگ اوزیلیشی خلقارا مناسبتلر گه سبب بولدی. بیرلشگن ملتلر تشکیلاتینینگ انسان حقوقلری ادارهسی بیانات ترقهتیب، افغانستانده انترنتنینگ تولیق اوزیلیشی حقیده آگاهلنتیریب و بونی جدی انسان حقوقلری عاقبتلری بولگن حرکت دیب تعریفلهدی. شو بیلن بیرگه، خلقارا کیچیریم تشکیلاتی هم انترنت اوزیلیشینی یاردم کورسهتیش، ساغلیقنی سقلش و باشقه ضرور خذمتلرنی تأمینلشده کېنگ قمراولی عاقبتلر کیلتیریب چیقرووچی دیب بهالهدی.
