مسجد جامع و خانقاه حضرت خلیفه دارالامان که بیش از ۱۵۰ سال قدمت دارد، در روستای «ده‌اصل» ولسوالی خرم و سارباغ سمنگان موقعیت دارد و جزو میراث فرهنگی کشور به شمار می‌رود. این بنا به دستور صلاح‌الدین خان، نواسه‌ی حضرت خلیفه دارالامان، ساخته و کار ساخت و تزیین آن توسط معماران معروف بخارا انجام شده است.
غلام‌غوث ۸۲ساله در باره‌ی قدمت تاریخی این بنا، می‌گوید: «پیش از انقلاب در کشور ما آمدیم. این جا این خانقاه در آن زمان تحت پروگرام ذکر و مدرسه بود که از طرف بزرگان پیش می‌رفت و با تمام جای ارتباط داشتند. مدت تقریباً یک‌صدو‌پنجاه و چند سال شده که خانقاه تکمیل شده است. این جا که بعدها مربوط آبدات تاریخی وزارت اطلاعات‌وفرهنگ شد که آنان آمدند گِل و گِل‌کاری کردند و همه جایش را ترمیم کردند.»
سلام‌وطندار را در تلگرام دنبال کنید
سیدذاکر سادات، باشنده‌ی روستای «ده‌اصل» ولسوالی خرم و سارباغ، می‌گوید که این خانقاه جزو آثار تاریخی سمنگان به شمار می‌رود. او می‌افزاید: «سنگ تهداب خانقاه حضرت صاحب دارالامان ۱۵۳ سال پیش توسط سیدصلاح‌الدین خان نواسه‌ی حضرت صاحب دارالامان گذاشته شده است. همان زمان که کار این آغاز شد، توسط استاد رضا یا خلیفه رضا که در بخارا کار می‌کرد، توسط همان آدم کارش پیش برده شده و یکی از آثار تاریخی سمنگان ما می‌باشد.»
این مسجد که مکان عبادت ۳۶۴ خانواده است، از گِل ساخته شده و به همین دلیل در برابر رویدادهای طبیعی خیلی آسیب‌پذیر است. نمازگزاران این مسجد از حکومت سرپرست می‌خواهند که به حفظ و مراقبت این بنا توجه و جاهای آسیب‌دیده‌ی آن را بازسازی کند.
سیدذاکر سادات، تصریح می‌کند: «پیش از این که ترمیم شود، خرابی‌های زیادی داشت. الحمدلله با توجه مسئولین وزارت اطلاعات‌وفرهنگ ترمیم شد؛ اما امسال در اثر زلزله بود یا چیزی دیگری، یک ستونش درز پیدا کرده که چوب بین سقفش است و مردم تشویش دارند. دیگر ضرورت به این است که سرش آهن‌پوش شود و اطرافش گرفته شود؛ به خاطری که یگانه اثر تاریخی، باستانی و اسلامی ما در سطح ولایت سمنگان و ولسوالی خرم و سرباغ همین معبد یا مسجد ما است.»
در همین حال، محمدامین عزیزی، مدیر حفظ میراث‌های فرهنگی ریاست اطلاعات‌وفرهنگ سمنگان، می‌گوید که آنان تلاش می‌کنند این خانقاه و دیگر آثار فرهنگی این ولایت را بازسازی کنند.
سلام‌وطندار را در شبکه‌ی «ایکس» دنبال کنید
آقای عزیزی، می‌افزاید: «اماکن مقدسه‌ی خرم و سارباغ یکی از مشهورترین اماکن مقدسه یا خانقاه که با قدمت هستند و ثبت و راجستر مدیریت حفظ میراث‌های فرهنگی می‌باشند. قبلاً ترمیم اساسی شده بود؛ ولی مشکلی که فعلاً ایجاد شده، امکانات مستقیم در دست ریاست اطلاعات‌وفرهنگ نیست. ولی برنامه داریم، پیرامون موضوع و مشکلات دیگر ساحات مکتوب صادر کردیم. وزارت اطلاعات‌وفرهنگ وعده سپرده و فرمان امیرالمؤمنین هم در ارتباط است که ساحات تاریخی و باستانی به شکل اساسی نگه‌داری و یگان کارهای ترمیماتی که داشته باشند، بفرستند در وزارت. ما چون مشکلات را به آن‌ها انعکاس دادیم، خدا کند که همان بودجه مشخص شود و هیئت فنی و مسلکی که در بخش آبدات تاریخی کار می‌کند، بیاید و خواستیم که سروی بکند و دقیقاً مشکلات بررسی شود. بعد پیرامون موضوع کار صورت خواهد گرفت.»
گفتنی است که مسجد جامع و خانقاه حضرت خلیفه دارالامان که به «خانقاه خرم» معروف است، از جمله‌ی مکان‌های تاریخی سمنگان به شمار می‌رود. این مسجد که به سبک معماری قدیمی ساخته شده است، ۱۷ متر طول و نُه متر عرض دارد که به گفته‌ی باشندگان محل، حدود ۳۰۰ نمازگزار می‌توانند در یک زمان در آن نماز بخوانند.
