سلام‌وطندار با ۳۹ زن بازگشته از ایران و پاکستان به افغانستان در ۱۱ ولایت گفت‌وگو کرده است و یافته‌های آن، مشکلات عمیق این زنان را پس از بازگشت به کشور نشان می‌دهد.
از میان این زنان، ۲۲ زن از ایران و ۱۷ زن از پاکستان بازگشته و بیشتر آن‌ها با چالش‌های بی‌سرپناهی، نبود خدمات بهداشتی و آینده‌ی ناروشن برای خود و فرزندان شان روبه‌رو اند.
با وجود وعده‌های حکومت سرپرست مبنی بر توزیع زمین و ارائه‌ی خدمات به مهاجران، این زنان می‌گویند که تا کنون هیچ اقدام عملی صورت نگرفته و سیاست‌های حمایتی یا اجرا نشده یا به دست افراد مستحق نرسیده است.
گل‌بشره، زنی ۴۰ساله از کندز که ۳۵ سال را در پاکستان و قندی‌گل ۴۵ساله از بغلان که پنج سال را در ایران زندگی کرده بودند، می‌گویند که به دلیل ناامنی طی سالیان متمادی در کشور و بی‌کاری، آنان مجبور به ترک کشور شده بودند و اکنون با بازگشت اجباری و بی‌سرپناهی در کشور روبه‌رو شده اند.
سلام‌وطندار را در اکس دنبال کنید
گل‌بشره، می‌گوید: «بسیار به فریاد آمدیم؛ من ۱۱ روز نان نخوردم، هیچ کس نشنید؛ به زور ما را کشیدند. کندز می‌روم، روی سرک خواهد بودیم؛ اگر یک خیمه می‌بود، باز هم می‌شد. حالا خفه به این استم که آن جا بروم، می‌گویم خدایا ما چی کنیم آن جا؟»
قندی‌گل، نیز می‌گوید: «بغلان می‌رویم کدام خانه باشد، خانه‌به‌خانه می‌رویم. پول نداشته باشیم، حویلی نداشته باشیم، کجا برویم؟ به من جای بدهند، کمک کنند تا روزگار من تیر شود.»
در کنار نگرانی از بی‌سرپناهی، شماری از زنان بازگشت‌داده‌شده، با مشکلات جدی بهداشتی نیز روبه‌رو اند و می‌گویند که پس از بازگشت به کشور، دست‌رسی کافی به خدمات بهداشتی برای شان فراهم نشده است؛ هرچند برخی دیگر حضور تیم‌های سیار بهداشتی را در راستای رسیدگی به چالش‌های بهداشتی شان تأیید می‌کنند.
زربی‌بی ۳۰ساله از کندز، می‌گوید که پس از بازگشت هیچ گونه دارویی برای کودکان بیمار خود دریافت نکرده است و نبیلای ۳۱ساله از کابل که بیماری سرطان دارد، در گفت‌وگو با سلام‌وطندار می‌گوید که برای درمان بیماری خود ناگزیر است دوباره به ایران برود.
زربی‌بی، می‌گوید: «امروز روز چهارم ما است. هیچ جای نداریم که در آن باشیم؛ کودکانم بیمار اند و تا حالا به ما دارویی در این جا نداده اند.»
نبیلا، نیز می‌گوید: «بزرگ‌ترین رنج همین مریضی است به ما؛ داکترم همان جا به ایران است؛ تداوی‌ام همان جا است. اگر زمینه مساعد شود، مهاجرین را بپذیرند، به خاطری که به داکترم و دواهایم نزدیک باشم، برمی‌گردم؛ به خاطری که این جا باید هر شش ماه داکتر مرا ببیند و معاینات کند. این قدر توانم نیست که هر شش ماه باید بروم و بیایم؛ با ویزا و پاسپورت رفت‌وآمد برایم مشکل است.»
محرومیت از حق آموزش و اشتغال در افغانستان، از دیگر نگرانی‌هایی است که برخی از زنان بازگشته به کشور به آن اشاره می‌کنند. مریم ۲۱ساله از هرات که پس از تغییر نظام سیاسی در کشور، مجبور شد با خانواده‌ی پنج‌نفره‌ی خود برای ادامه‌ی تحصیل کشور را ترک کند، از نگرانی‌های خود چنین می‌گوید: «دلیل رفتن ما تغییر حکومت بود؛ چون از تحصیلات خود عقب مانده بودیم؛ فعلاً بی‌کار هستیم و وظیفه درست نداریم؛ حتا از تحصیل هم خواهر و برادر من ماندند. فعلاً در حالت بی‌سرنوشتی قرار داریم.»
زنان بازگشته، هم‌چنان از بدرفتاری با مهاجران در کشورهای میزبان، ناداری، بیماری و حتا ازدست‌دادن اعضای خانواده‌ی شان سخن می‌گویند.
قندی‌گل ۵۴ساله از پنجشیر، می‌گوید که به خاطر بی‌کاری و نداشتن منبع درآمد، چهار سال پیش به ایران رفته بود؛ اما آن جا با روزگار ناخوشایند روبه‌رو شد و دلیل بازگشت دوباره‌ی خود را تنها رفتن به مزار پسرش می‌داند.
او با صدای بغض‌آلود و پر از درد چنین می‌گوید: «خداوند آدم را از وطن خودش محروم نسازد؛ وقتی که ما رفتیم، بسیار بدبختی‌ها را دیدیم؛ خود ما، اولاد ما، در سرک‌ها کار می‌کردیم؛ اما پول ما را درست نمی‌دادند. بسیار سختی و بد‌بختی را سپری کردیم. اگر زمینه مساعد شود، یگانه چیزی که خوش دارم این است که بروم سر خاک پسرم؛ غیر آن خوش ندارم ایران را.»
فعالان حقوق زن، بر توجه کافی به وضعیت این زنان تأکید دارند و می‌گویند که اگر به موقع به این وضعیت رسیدگی صورت نگیرد، احتمال بروز مشکلات جدی‌تر خواهد بود.
سلام‌وطندار را در تلگرام دنبال کنید
فروزان داوود‌زی، فعال حقوق زن، در این باره می‌گوید: «مهاجرینی که از کشورهای ایران و پاکستان به وطن برمی‌گردند، در وضعیت خوبی نیستند؛ چون این‌ها در کمپ‌هایی که می‌آیند، امکاناتی که باید برای شان باشد، نیست. اگر به این مهاجرین به موقع رسیدگی نشود، نه تنها که اطفال این‌ها از تعلیم باز می‌مانند؛ بل که اطفال و خانم‌ها با مشکلات زیاد صحی و روانی روبه‌رو خواهند شد.»
با این همه، مسئولان در وزارت امور مهاجرین و عودت‌کنندگان حکومت سرپرست، می‌گویند که برای بازگشت‌کنندگان همه امکانات مانند مواد خوراکی، پول نقد و زمینه‌ی ترانسپورت، فراهم شده است.
عبدالمطلب حقانی، سخن‌گوی وزارت امور مهاجرین و عودت‌کنندگان، در باره‌ی آمار شهروندان بازگشته می‌گوید: «از تاریخ ۱ اپریل تا تاریخ ۱۸ اپریل ۸۷۱۹۴ تن مهاجرین از کشورهای همسایه به کشور خود برگشته اند که از جمع این‌ها ۷۰ هزار تن از پاکستان، ۱۶۹۰۰ تن از ایران و ۲۵۶ تن از ترکیه آمده اند. از جمع این مهاجرین برگشت‌شده، بیشتر از ۴۹ هزار تن آنان کودکان و نزدیک به ۲۱ هزار تن دیگر زنان است.»
گفتنی است که بررسی‌ها و گزارش‌های پخش‌شده در سال‌های گذشته نیز نشان می‌دهد که بسیاری از مهاجران افغان در ایران و پاکستان با رفتارهای نامناسب و خشونت روبه‌رو اند.
