مصرف خودسرانه و بی‌رویه‌ی دارو، سال‌هاست که در میان شهروندان رواج یافته است و شماری از افراد بدون هیچ شناختی از کاربرد دارو، از گونه‌های دارو استفاده میکنند. با این حال، خوددرمانی به دلیل خطرهایی که دارد، برخی وقت‌ها می‌تواند بیماری قابل درمان را به یک درد سر بزرگ مبدل کند؛ طوری که مصرف خودسرانه و بی‌رویه‌ی دارو، در میان شماری از باشندگان شهر چاریکار، مرکز پروان، به یک معضل بزرگ تبدیل شده است.
شماری از باشندگان شهر چاریکار، می‌گویند که به دلیل فقر اقتصادی و آگاهی‌نداشتن بسیاری از افراد بدون درنظرگرفتن عوارض جانبی، اقدام به مصرف دارو میکنند که این خود سبب افزایش بیماری کلیه نزد بسیاری از باشندگان این ولایت، شده است. زین‌الدین پروانی، جوان ۳۱ ساله، می‌گوید که در بسیاری از موارد به داروفروشی‌‌‌ها مراجعه کرده و داروهای مورد نیاز خود را بدون هدایت پزشک به دست آورده است.
زین‌الدین که اکنون یک کلیهاش را نیز از دست داده، در باره‌ی مشکلاتی که این روزها با آن روبه‌رو است، چنین می‌گوید: «در کلیه‌ی راستم احساس درد کردم، نزد داکتر رفتم، بعد از معاینات نشاد داد که در کلیه‌ام سنگ است. سنگ کلیه‌ام به مرور زمان کلان شده رفت، چند توصیه به من داشتند، یک کیلوگرام وزن را بالا نکنم، دوش نکنم، پالک را نخورم، لبنیات را در کل نخورم؛ این‌ها منابعی هستند که سنگ‌‌زا هستند. گوشت سرخ باید نخورم، آب جوش‌داده باید بخورم و باید مایعات زیاد استفاده بکنم.»
سلام‌وطندار فارسی را در تویتر دنبال کنید
توریالی، یکی دیگر از باشندگان پروان، می‌گوید که سال گذشته به دلیل نارسایی مزمن کلیهاش، یک کلیهاش را بیرون کرده است. او نیز اساسی‌ترین عامل مصاب‌شدن به این بیماری را، مصرف دارو بدون تجویز پزشک اظهار می‌کند. او می‌افزاید: «یک کتله‌گک در کلیه‌ام پیدا شد، معاینات کردم، گفتند کلیه‌ات از بین رفته است. عملیات کردم، گرده‌ام را بیرون کشیدند، ۵۰ هزار افغانی مصرف کردم، عملیاتش کردم. گوشت گاو، لوبیا و این غذاها را گفتند نخور.»
از سوی دیگر، کبل، مرد دیگری اما روایت متفاوتی از این بیماری دارد. او پایین‌بودن سطح آگاهی شهروندان و فروش خودسرانه‌ی داروها را، دلیل اصلی این بیماری عنوان می‌کند. او می‌گوید: «عوامل مختلف می‌شود سبب شود که شخص گرده‌ی خود را بکشد. دوا/دارو در پروان به شکل نخود فروخته می‌شود، مردم آگهی شان پایین است، دواهای مختلف استفاده میکنند. وقتی استفاده کنند، گرده‌های شان را خراب می‌کند. کم‌بود مایعات است، مردم زیاد آب نمی‌خورند و ده‌ها مورد دیگر است که شخص گرده‌اش را از دست بدهد.»
از سویی هم، روح‌الله رحیمی، متخصص داخله‌ی عمومی در شفاخانه‌ی ۱۰۰ بستر تخصصی پروان، به سلام‌وطندار می‌گوید که رویدادهای بیماری کلیه از سال ۲۰۱۷ به این سو، افزایش را نشان می‌دهد. آقای رحیمی، اما می‌افزاید که زنان بیشتر آسیب‌پذیر اند. او می‌گوید: «یک تعداد مردم دچار مشکلات اقتصادی اند و بیشتر بیماران کلیه زنان اند، این‌ها واضح گفته نمی‌شوند، وقتی که دچار بیماری قاعدگی می‌شوند، باید به این‌ها به شکل منظم رسیدگی شود؛ چون یکی از دلیل‌های کم‌کاری گرده خون‌رسانی است. زمانی که تغییر در رنگ ادرارش پیدا می‌شود، یا هر وقتی که احساس تشنگی زیادتر می‌کند، باید ۱۰۰ درصد نزد داکتر خود مراجعه کند.»
سلام‌وطندار فارسی را در فیسبوک دنبال کنید
با این همه، جاوید هژیر، سخن‌گوی اداره‌ی ملی غذا و داروی افغانستان، با تأیید مشکلات در فروش داروهای خودسرانه در بازارها، تأکید می‌کند که در سال‌های گذشته، دارو در روی جاده‌ها نیز به فروش می‌رسید. آقای هژیر، با اشاره به اقدامات این اداره مبنی بر جلوگیری از فروش داروهای بی‌کفییت، از کارشیوه‌ی جدید در این زمینه خبر می‌دهد.
او می‌گوید: «هیچ کسی اجازه ندارد که بدون نسخه‌ی داکتر معالج، دارو را به کسی تجویز یا خودسر استفاده بکند. فهرست داروهای بدون نسخه در کشور ما شامل بیشتر از ۲۸ قلم است؛ بیشتر آن منرال‌ها، ویتامین‌ها و بعضی محلول‌های محصولات صحی هستند. در تمام ولایت‌ها ما نماینده‌هایی داریم، هم در بخش نظارت از تأسیسات دوایی، هم در بخش کنترل کیفیت و هم در بخش تخلفات. امروزه تمام دواهایی که از طریق گمرک‌ها می‌آیند، هم‌کاران ما آن جا سمپلینگ/نمونه‌گیری میکنند. اگر نتیجه‌ی مطلوب را نداشته باشند، در آن جا ضبط و به هدر سوق داده می‌شوند.»
این در حالی است که شماری از داروفروشان در کشور، بارها مدعی شده اند که شهروندان به خاطر نداشتن فیس پزشک، به داروخانهها برای گرفتن داروی مسکن مراجعه میکنند تا دردی که در بدن دارند، آرام شود.
