روابط افغانستان و ایران در درازای تاریخ وضعیت‌های گونه‌گونی را شاهد بوده است و در دو سال گذشته با وجود تنش‌ها و اختلاف‌های جدی، حکومت‌های دو کشور کوشیده اند تا حداقل تعامل خود را با یک‌دیگر حفظ کنند.
هم‌اکنون ایران در کنار چند کشور معدود دیگر، اختیار سفارت افغانستان در این کشور را به امارت اسلامی افغانستان سپرده است و هر دو حکومت با اعزام هیئت‌های متعدد، روی گسترش روابط با یک‌دیگر کوشیده اند. در روابط افغانستان و ایران که باهم مشترکات فرهنگی و مرزی دارند، در دو سال گذشته یک وجه مشترک دیگر نیز افزوده شده است که هر دوی این کشور از سوی نظامی بر مبنای یک ایدئولوژی اداره می‌شود.
با این حال، آگاهان باور دارند که برخی از مشترکات از جمله منافع مشترک سیاسی، اقتصادی و امنیتی، هر دو حکومت را وادار به داشتن روابط نسبتاً بهتر با یک‌دیگر می‌کند.
سلام‌وطندار را در تویتر دنبال کنید
محمدباقر محسنی، آگاه مسائل سیاسی، می‌گوید: «در کنار منافع مشترک، وجود اختلاف‌ها هم تا حدودی کشورها را وادار می‌کند تا با هم‌دیگر کار بکنند و منافع مشترک خود شان را تعقیب کنند.»
در کنار این، افغانستان و ایران با وجود موارد مشترک، موارد اختلافی و تنش‌زایی نیز دارند که روی روابط دوجانبه‌ی هر دو کشور تأثیر عمیق دارد.
مسئله‌ی مهاجران افغان در ایران و حقابه‌ی ایران از رود هیرمند، از مهم‌ترین موضوع‌هایی شمرده می‌شود که می‌تواند روابط ایران و افغانستان را شکننده‌تر کند.
این موارد اختلافی و تنش‌های موجود میان دو کشور، سبب شده است که مرزبانان امارت اسلامی و ایران در دو سال گذشته، دست‌کم پنج بار با یک‌دیگر درگیر شوند و این درگیری‌ها در مواردی به ساعت‌های طول کشیده و تلفاتی نیز به هم‌راه داشته است.
با این وجود، برخی از آگاهان باور دارند که ایران و امارت اسلامی با حفظ روابط نسبتاً بهتر با یک‌دیگر، در تلاش اند تا منافع یک‌دیگر را در سیاست خارجی خود شان در سطح جهان از همین راه دنبال کنند.
شمشاد عزیز کاظمی، آگاه روابط بین الملل، در این باره می‌گوید: «در کل دیده می‌شود که ایران بیشتر استراتژیک بازی می‌کند، ایران همواره دنبال منافع خود در افغانستان و در منطقه بوده است. ایران سعی می‌کند تا از افغانستان به یک نحوی استفاده بکند و به کشورهای غربی به خصوص امریکا، چنین وانمود کند که ایران با امارت اسلامی در یک هم‌سویی استراتژیک قرار دارد.»
هرچند حکومت ایران و امارت اسلامی برای حل مشکلات موجود در روابط دوجانبه، بارها با اعزام هیئت‌های گونه‌گون و برقراری تماس‌های تلفنی میان وزیران امور خارجه‌ی دو کشور کوشیده اند؛ اما این تلاش‌ها هم برای حل بنیادی اختلاف‌ها کارساز نبوده است.
سیدضیا حسینی، آگاه روابط بین‌الملل، در این باره هرچند تأکید می‌کند که برقراربودن روابط و دیدارهای دیپلماتیک میان دو حکومت برای حل مشکلات سودمند است؛ اما او برای حل بنیادی اختلاف‌ها، به گام‌های جدی‌تر از دو طرف تأکید دارد.
سلام‌وطندار را در تلگرام دنبال کنید
او می‌افزاید: «مسئله‌ی اختلاف روی آب، این مسئله در کنار بحث سیاسی، یک بحث تخنیکی است. دو طرف می‌توانند از طریق تیم‌های کاملاً تخنیکی و راه‌اندازی گفتمان‌ها، این موضوع را حل کنند.»
این در حالی است که به تاز‌گی یک هیئت هفت‌نفره‌ی پارلمانی ایران، نیز به افغانستان سفر کرده است و در این سفر، مقام‌های امارت اسلامی علاقه‌مندی شان را برای گسترش روابط با ایران ابراز کرده اند.
در کنار این، امیرخان متقی، سرپرست وزارت امور خارجه‌ی حکومت سرپرست در تماس تلفنی که با حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه‌ی ایران داشت، از او برای سفر به افغانستان دعوت کرده است.
