سلام‌وطندار برای بررسی میزان مطالعه در میان جوانان و علت‌های کاهش انگیزه در آنان، گفت‌وگویی را با ۶۸ جوان شامل ۶۶ دانش‌جو و دو دانش‌آموز انجام داده که نتیجه‌ی آن نشان می‌دهد میزان علاقه‌مندی به مطالعه در بیش از نیمی از این جوانان، کاهش یافته است.
حسیب، باشنده‌ی تخار که دانش‌جو است، می‌گوید که انگیزه‌ی مطالعه را در مقایسه با سال‌های گذشته از دست داده و اکنون ساعت‌های محدودی را مطالعه می‌کند. او می‌افزاید: «زیاد مطالعه نمی‌کنم؛ جوانان در تخار نسبت به گذشته علاقه‌مندی شان به مطالعه و رفتن به کورس‌ها کم شده؛ هر فرد یک کاری را می‌کند که روزگارش پیش برود.»
سمیع‌الله بارز، باشنده‌ی غزنی نیز، می‌گوید که از چندی به این سو انگیزه‌اش برای مطالعه را از دست داده است. «در وقت بی‌کاری و بیشتر موضوع‌های اجتماعی و گاهی صحی را مطالعه می‌کنم؛ البته نسبت به گذشته روند مطالعه‌ام کم‌تر شده؛ در گذشته بیشتر وقت خود با مطالعه سپری می‌کردم؛ اما اکنون به دلیل زیاد‌شدن کارم نمی‌توانم بیشتر مطالعه کنم.»
در این گفت‌وگو ۴۱ دختر بازمانده از تحصیل و ۲۷ پسر در ولایت‌ها شرکت کرده اند. نتیجه‌ی گفت‌وگو با این شمار افراد نشان می‌دهد که میزان مطالعه میان دختران در مقایسه با پسران بیشتر کاهش یافته است؛ چنان که از میان ۴۱ دختر پاسخ‌دهنده ۲۳ تن گفته اند به دلیل وضع محدودیت‌ها بر تحصیل آنان، از مطالعه فاصله گرفته اند.
مرسل، باشنده‌ی سرپل و تمنا، باشنده‌ی کابل که هر دو پس از وضع محدودیت بر آموزش دختران از رفتن به دانشگاه بازمانده اند، می‌گویند که به دلیل دورشدن از فضای تحصیلی و ازدست‌دادن امید شان به آینده، میزان و انگیزه مطالعه در آنان کاهش یافته است. مرسل می‌گوید:«در گذشته بیشتر مطالعه می‌کردم؛ چون به دانشگاه می‌رفتم؛ ولی متأسفانه اکنون علاقه‌مندی‌ام کم‌تر شده است؛ در گذشته مطالعه را مسئولیت خود می‌دانستم؛ اما اکنون تا یک اندازه‌ای مطالعه می‌کنم.»
تمنا نیز، می‌گوید: «در گذشته بیشتر مطالعه می‌کردم، زمانی که به دانشگاه می‌رفتم؛ اما پس از تحولات انگیزه و کتاب‌خواندنم کم‌تر شده است؛ چون نمی‌دانم سرنوشت ما دختران چه می‌شود.»
سلام‌وطندار را در تلگرام دنبال کنید
در کنار وضع محددودیت‌ها بر آمورش دختران، تغییر در وضعیت روانی، اقتصادی و شرایط زندگی شهروندان نیز، سبب شده که میزان علاقه‌مندی به مطالعه در میان جوانان کاهش یابد. از میان ۲۷ پسر گفت‌وگوشونده، ۱۲ تن گفته اند که به دلیل به‌میان‌آمدن تغییر در وضعیت اقتصادی و فراهم‌کردن نیازهای خانواده‌ی شان، نمی‌توانند مطالعه کنند.
هارون، باشنده‌ی سرپل که دانش‌جو است، می‌گوید که به دلیل تأمین‌کردن نیازهای خانواده‌اش، فرصتی برای مطالعه ندارد. «مطالعه نمی‌کنم ؛چون بیشتر مصروف کار استم؛ در گذشته کمی مطالعه می‌کردم اکنون نمی‌توانم؛ چون مصروف کار استم؛ علاقه دارم که مطالعه کنم؛ اما وقتش را ندارم.»
شمار دیگری از جوانان اما با وجود چالش‌ها در زندگی شان و وضع محدودیت‌ها بر آمورش دختران، تلاش کرده اند از مطالعه فاصله نگیرند و با خواندن کتاب‌های گوناگون زمینه را برای رشد فردی شان فراهم کنند.
از میان ۶۸ گفت‌وگوشونده، ۱۶ دختر و ۱۳ پسر گفته اند که با وجود چالش‌های موجود در اجتماع، انگیزه‌ی مطالعه شان را از دست نداده و کتاب هنوز هم‌یار و هم‌صحبت شان است. دخترانی که میزان مطالعه‌ی شان در مقایسه با گذشته بیشتر شده، می‌گویند که پس از وضع محدودیت بر آموزش دختران و دورشدن شان از تحصیل، برای سرگرم‌کردن شان، به مطالعه‌ی انواع کتاب‌ها رو آورده اند.
سونیا، باشنده‌ی سرپل که از تحصیل بازمانده است، می‌گوید که برای فرار از بی‌کاری و افسردگی میزان مطالعه‌اش را افزایش داده است. او می‌افزاید: «پس از تحولات و بسته‌شدن مکتب‌ها و دانش‌گاه‌ها تمام امید‌های خود از دست داده و افسردگی شده بودم؛ به خاطری سرگرمی یک کتاب مطالعه کردم، زیاد تأثیرگذار بود به روانم؛ بعداً هفته‌ی یک کتاب مطالعه می‌کردم تا حدی که روزانه یک کتاب با حجم بیشتر می‌خوانم که سبب می‌شود خود را قوی و عالی احساس کنم.»
زهرا، باشنده‌ی بادغیس نیز، می‌گوید: «بیشتر کتاب‌هایی که مطالعه می‌کنم در حوزه‌های اجتماعی و ادبی است؛ نسبت به گذشته روند مطالعه‌ام بسیار زیاد تغییر کرده و بهترتر شده و علاقه‌مندی‌ام نسبت به مطالعه بسیار زیاد شده است.»
از میان ۲۷ پسر گفت‌وگوشونده، ۱۳ تن گفته اند به دلیل فراهم‌شدن شماری از فرصت‌های آموزشی برای شان، علاقه‌مندی شان به مطالعه بیشتر شده است.
بلال عمری، باشنده‌ی کاپیسا، می‌گوید که در یک سال پسین میزان علاقه‌مندی‌اش به مطالعه افزایش یافته و در این مدت چندین کتاب را در حوزه‌های گوناگون مطالعه کرده است. «بیش‌ترین مطالعه من به روابط بین‌الملل است و نسبت به گذشته مطالعه‌ام بهتر شده؛ کتاب‌هایی با مقیاس بزرگ‌تر مطالعه کنم و گزینه‌های بهتر دریافته‌ام تا چه گونه از مطالعه نتیجه بگیرم و علاقه‌مندی‌ام به کتاب‌خواندن روز‌به‌روز بیشتر می‌شود.»
حسین‌المبارک، باشنده‌ی بدخشان، می‌گوید که با روآوردن به مطالعه فرصتی را برای رشد فردی و افزایش توانایی‌هایش ایجاد کرده است. او می‌افزاید: «مطالعه‌ام از زمانی که اهمیت مطالعه را درک کرده‌ام خیلی تفاوت کرده و ثابت شده که چه قدر مطالعه ارزش داشته و می‌توانسته روی شخصیت فرد تغییر بیاورد و این سبب شد که خیلی علاقمه‌مندی‌ام به مطالعه بیشتر شود.»
کاهش میزان مطالعه و نبود انگیزه برای آن در میان شهروندان، روی میزان چاپ و فروش کتاب نیز تأثیر منفی گذاشته و سبب شده که بازارهای فروش کتاب در کابل و ولایت‌ها رونق گذشته‌اش را از دست دهند.
سلام‌وطندار را در اکس دنبال کنید
شماری از کتاب‌فروشان، می‌گویند که وضع محدودیت‌ها بر آموزش دختران و بسته‌شدن نهادهای تحصیلی، روی میزان فروش کتاب تأثیر منفی گذاشته و کار آنان را با رکود روبه‌رو کرده است.
حمید حسینی، کتاب‌فروش در بلخ، می‌گوید که میزان مشتریانش در سه سال گذشته به گونه‌ی چشم‌گیر کاهش یافته است. به گفته‌ی او: «با توجه به این که دوازه‌های دانش‌گاه‌ها و مکتب‌ها به روی دختران بسته است تأثیرات منفی گذاشته است به روی کتاب‌های درسی؛ مشکلات اقتصادی نیز سبب شده تا جوانان نتوانند کتاب‌های مورد علاقه‌ی خود را به دست بیاورند.»
خوانی همت، استاد در یکی از دانش‌گاه‌های خصوصی، با نگرانی از کاهش انگیزه‌ی جوانان به مطالعه، می‌گوید که افزون بر دیگر علت‌ها، روآوردن جوانان به استفاده شبکه‌های اجتماعی نیز، سبب شده میزان علاقه‌مندی به مطالعه کاهش یابد. «یکی از دلیل‌هایی که کتاب‌خوانی در میان جوانان کم‌رنگ شده استفاده‌ی پیش از حد از شبکه‌های اجتماعی و گذراندن وقت در آن‌ها است که سبب شده افراد جامعه‌ی ما وقت کم برای مطالعه پیدا کنند.»
راشد صدیقی، جامعه‌شناس، می‌گوید که نبود فرهنگ مطالعه در اجتماع و کاهش انگیزه برای آن در میان شهروندان به ویژه جوانان، پیامدهای خطرناک اجتماعی را به دنبال دارد. او می‌افزاید: «وقتی انگیزه وجود نداشته باشد، مطالعه صورت نمی‌گیرد؛ با گذشته هر روز به جای این که ارتباط ما با کتاب و موضوع‌های علمی پیش‌تر شود، به فن‌آوری و موضوع‌های دنیای مجازی پیش‌تر وابسته می‌شویم که در این صورت یک فاجعه‌ی بزرگ و جبران‌ناپذیر است برای جامعه.»
با این که بیش از نیمی از گفت‌وگوشوندگان گفته اند انگیزه مطالعه در آنان کاهش یافته است؛ اما خبیب غفران، سخن‌گوی وزارت اطلاعات‌و‌فرهنگ، می‌گوید که پس از بازگشت امارت اسلامی به قدرت برای ترویج فرهنگ مطالعه در میان شهروندان، چندین نمایش‌گاه خردوبزرگ کتاب در کابل و ولایت‌ها برگزار شده و میزان مطالعه در مقایسه با گذشته نیز یافته است. به گفته‌ی غفران: «برنامه‌های برای ترویج مطالعه در میان جوانان گرفته شده و این برنامه‌ها باعث شده که فرهنگ مطالعه در میان جوانان رشد بی‌پیشینه داشته باشد؛ امروزه جوانان با استفاده از تکنالوژی هم مطالعه می‌کنند و در این اواخر رجوع جوانان به کتاب بیشتر شده است.»
در سه سال گذشته، چندین نمایش‌گاه‌های خیابانی کتاب در کابل و شماری از ولایت‌ها به هدف ترویج فرهنگ مطالعه در میان شهروندان، برگزار شده است.
