اواخر سال ۲۰۱۹ طبق معمول شماری از ویب‌سایت‌های خبری و تفریحی، اتفاق‌های مهمی که در سال ۲۰۲۰ ممکن است بیفتند را پیش‌بینی کرده‌اند. تقریباً تمام این سایت‌ها را بررسی کردم، هر چیز ممکنی که قرار بود در این سال اتفاق بیفتد، پیش‌بینی شده بود به‌جز بحران پاندمی کرونا.
سال ۲۰۲۰ اژدهایی به‌نام کرونا تمام جهان را در کام خود فرو برد. سال‌ها بعد زمانی که نسل‌های بعدی ما در مورد تاریخ صحبت کنند، بدون شک ۲۰۲۰ را به‌نام کرونا خواهند شناخت. در این سال، تمام برنامه‌های سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی تحت شعاع کرونا قرار گرفت.
گزارش‌ها حاکی از آن است که نخستین مورد ابتلا به بیماری کرونا به تاریخ هفدهم نوامبر ۲۰۱۹ در شهر ووهان، مرکز ایالت هوبی چین ثبت شد، اما هشتم دسامبر دولت چین به صورت رسمی از شیوع یک نوع ویروس جدید خبر داد.
پس از اینکه ویروس کرونا شیوع گسترده‌یی در کشورهای مختلف داشت، دولت‌ها تصمیم گرفتند تا شهرها قرنطین شود. به قرنطین‌رفتن شهرها، وضعیت اقتصادی جهان را با چالش مواجه کرد. رفت‌وآمد از یک شهر به شهر دیگر و از یک کشور به کشور دیگر ممنوع شد، پروازها لغو و شمار بسیاری از مردم شغل‌شان را از دست دادند.
کرونا و اقتصاد جهان
با افزایش شمار مبتلایان به کووید ۱۹، همه بازارهای شاخص بورس در جهان، از جمله داو جونز، فوتسی و نیکی، شاهد افت شدید بوده‌اند. در پاسخ به این افت شدید، بانک‌های مرکزی در بسیاری از کشورها نرخ سود بانکی را کاهش داده‌اند.
بازارهای جهانی با دخالت دولت‌ها پس از اینکه موج نخست شیوع ویروس سیر نزولی پیمود، بهبود یافت، اما موج دوم شیوع این ویروس سبب شد تا بازارهای جهانی همچنان در حالت شکننده‌یی قرار گیرند.
شیوع بیماری کرونا سبب شد تا قیمت مواد اولیه گران شود و سیلی از شهروندان به مغازه‌ها و دکان‌ها برای خرید و ذخیرۀ مواد غذایی ریختند. تقاضا برای خرید از سوی شهروندان به بالاترین میزان افزایش یافت و این امر سبب افزایش نرخ مواد غذایی شد.
نرخ بی‌کاری در کشورها افزایش یافت. طبق اعلام صندوق بین‌المللی پول، در آمریکا درصد بی‌کاران به بیش از ۴ درصد رسید. این وضعیت به جهان نشان داد که دورۀ رشد و گسترش یکی از بزرگ‌ترین اقتصادهای جهان پایان یافته است. نحوۀ ارائۀ اطلاعات در این زمینه در کشورها متفاوت است، مثلاً فرانسه، آلمان و ایتالیا آمار درخواست‌های کاری را منتشر می‌کنند؛ ولی بریتانیا شمار کسانی که برای دریافت کمک‌های دولتی ثبت نام کرده‌اند را اعلام می‌کند.
صندوق بین‌المللی پول اعلام کرده که اقتصاد جهان در سال جاری میلادی سه درصد کوچک‌تر شده است. به گفتۀ این نهاد، رکود فعلی از زمان «رکود بزرگ» سال ۱۹۳۰ تاکنون، بدترین بوده است.
صندوق بین‌المللی پول گفته است که بحران فعلی «مثل هیچ بحران دیگری نیست»، ولی انتظار دارد که رشد جهانی در سال آینده به ۵/۸ درصد برسد، البته در صورتی که شیوع ویروس در نیمۀ دوم سال ۲۰۲۰ کاهش یابد.
شیوع ویروس کرونا سبب شد تا رفت‌وآمد و پروازها لغو شود. صنایع گردش‌گری و خدمات وابسته به آن ضربۀ بسیار سختی خورده‌اند. شرکت‌های هوایی پروازهای خود را کاهش داده و مشتریان، تعطیلات و سفرهای کاری خود را لغو کرده‌اند. اکثر کشورها محدودیت‌های مسافرتی وضع کردند و حتی مرزهای‌شان را بستند، تا شاید بتوانند شیوع ویروس را مهار کنند. همچنان در این سال، مراسم حج هم از سوی کشور عربستان سعودی لغو شد.
هم‌زمان با وضع محدودیت‌های ناشی از شیوع کرونا و خانه‌نشینی مردم، تقاضا برای نفت هم کاهش یافت. قیمت نفت خام که پیش آن هم به دلیل کشمش بین اوپک و روسیه تحت تأثیر قرار گرفته بود، به دلیل کرونا بیش از پیش کاهش داشت.
آمریکا بزرگ‌ترین غول اقتصادی جهان، بیشترین آمار مبتلایان به کرونا را دارد. آمار مبتلایان ویروس کرونا در ایالات متحده بالغ بر ۸۰ میلیون تن است، این آمار تکان‌دهنده بی‌تردید بر حیات اقتصادی آمریکا اثر کرده است.
جرول پاول، رئیس بانک مرکزی آمریکا گفته است که بحران کنونی اقتصادی در آمریکا، حادتر از بحران مالی سال ۲۰۰۸ در این کشور بوده است.
اواخر سال ۲۰۲۰، شرکت فایزر واکسین کرونا را ساخت. ۲۱ دسامبر سال ۲۰۲۰ کمیسیون اتحادیۀ اروپا در بروکسل مجوز استفاده از این واکسن محصول مشترک دو شرکت آمریکایی فایزر و بیون‌تک در ماینس آلمان را صادر کرد.
اوغور شاهین، رئیس هیأت مدیرۀ شرکت بیون‌تک گفته است که واکسن تولیدی این شرکت می‌تواند دست‌کم ۱۲ ماه علیه ابتلا به کرونا مصونیت ایجاد کند. در صورتی که شخص باز هم نیاز به مصونیت علیه این ویروس داشته باشد، می‌تواند این واکسن را مجدداً دریافت کند.
کرونا و اقتصاد افغانستان
افغانستان در ۲۰ سال اخیر از لحاظ اقتصادی رشد چشم‌گیری داشته، اما با آن هم اقتصاد کشور وابسته به کمک‌های خارجی است. شیوع بیماری کووید ۱۹ اقتصاد جهان را متأثر ساخت و بدون شک این وضعیت بر کمک‌های خارجی به افغانستان نیز تأثیرگذار بوده است.
افغانستان در ژنوای ۲۰۲۰ توانست ۱۳ میلیارد دالر کمک‌های جهانی را به خودش جلب کرد. گرچند این بار سه میلیارد از کمک‌های جهانی کاهش یافته بود، اما باز هم در شرایط فعلی کشور، این مقدار کمک‌های جهانی می‌تواند نقش حیاتی در افغانستان ایفا کند.
از سوی دیگر قرنطین‌کردن شهرها سبب شد تا شمار زیادی از شهروندان از کسب‌وکار باز مانند.
گرچند کشورهای زیادی پس از شیوع گستردۀ ویروس کرونا به قرنطین رفتند، اما این وضعیت در افغانستان متفاوت بود. در کشورهای دیگر خدمات شهروندی در دوران قرنطین از سوی حکومت‌ها ارائه می‌شد، اما در افغانستان حکومت هیچ اقدامی به‌خاطر حل مشکل مردم نکرد که در نتیجه فقر و بی‌کاری به اوجش رسید. برنامه‌هایی مانند توزیع گندم و نان خشک نیز ناکام ماند و فسادهای زیادی در آن صورت گرفت. به تازه‌گی حکومت برنامۀ دسترخوان ملی را برای کمک به تهی‌دستان آغاز کرده است، اما دیده شود که آیا این برنامه موفق خواهد بود یا نه؟
۲۰۲۰؛ سیاست در افغانستان و جهان
توافق سیاسی میان محمداشرف غنی و عبدالله عبدالله و آغاز گفت‌وگوهای صلح بین‌الافغانی از جمله مهم‌ترین رخدادهای سیاسی در افغانستان بوده است.
کمیسیون انتخابات افغانستان اواخر جدی سال گذشته، غنی را پیروز انتخابات ریاست جمهوری اعلان کرد. عبدالله عبدالله رقیب انتخاباتی آقای غنی در واکنش به این اعلام آن را «غیرقانونی» خواند و گفت تیم او دولت دیگری تشکیل خواهد داد. حدود سه هفته پس از اعلام نتیجۀ انتخابات، اشرف غنی و عبدالله عبدالله هر دو مراسم تحلیف برگزار کردند.
پس از چند ماه چانه‌زنی، آقای غنی و عبدالله توافق‌نامۀ سیاسی را با حضور شماری از مقام‌های سیاسی در ارگ امضا کردند. نظر به این توافق‌نامه، داکتر عبدالله، رئیس شورای عالی مصالحه تعیین شد که این شورا صلاحیت رهبری روند صلح را دارد.
ارگ ریاست جمهوری در اعلامیه‌یی گفته بود: «بر اساس توافق سیاسی، عبدالله عبدالله از نظر تشریفات و پروتوکول در مسایل مربوط به مصالحۀ ملی جایگاه دوم کشور را دارا می‌باشد.»
گفت‌وگوهای بین‌الافغانی
پس از امضای توافق‌نامۀ سیاسی میان آمریکا و نماینده‌گان طالبان، گفت‌وگوهای صلح بین‌الافغانی تاریخ ۲۲ سنبله در شهر دوحه پایتخت قطر آغاز شد. دور اول این گفت‌وگوها سه ماه طول کشید، اما در این سه ماه، طرف‌های مذاکره‌کننده تنها بر سر کارشیوۀ این مذاکرات به توافق رسیدند.
پس از توافق بر سر کارشیوۀ مذاکرات، هیأت‌های گفت‌وگوکنندۀ حکومت به کشور برگشتند و نماینده‌های طالبان نیز به پاکستان رفتند. قرار است تاریخ ۱۶ جدی دور دوم مذاکرات بین‌الافغانی آغاز شود، اما هنوز معلوم نیست در دور دوم مذاکرات بر سر کدام موضوعات بحث و گفت‌وگو خواهد شد.
رخدادهای مهم سیاسی جهان در سال ۲۰۲۰
انتخابات آمریکا
آمریکا قدرت‌مندترین کشور جهان است و بدون شک رخدادهای سیاسی در این کشور بر تمام جهان تأثیر دارد. در انتخابات ۲۰۲۰ آمریکا، دونالد ترامپ و جو بایدن از رقیب‌های جدی بودند. در انتخابات دور گذشتۀ آمریکا، دونالد ترامپ و هیلاری کلینتون از رقبای جدی هم بودند، گرچند رأی مردمی خانم کلینتون نسبت به ترامپ بالا بود، اما آقای ترامپ از کالج الکترال که رأی‌اش سرنوشت‌ساز است، آرای بیشتر گرفت.
در انتخابات ۲۰۲۰ آمریکا نیز پیش‌بینی‌ها مثل انتخابات دور گذشتۀ آمریکا بود. در این دور تقریباً تمام مردم آمریکا و کشورهای جهان از این که دونالد ترامپ برندۀ انتخابات شود، اطمینان داشتند، اما جو بایدن با تفاوت فاحشی توانست بیشترین آرای کالج الکترال را از آن خود کند.
به باور کارشناسان، سیاست‌های اشتباه ترامپ در برابر ویروس کرونا یکی از عوامل عمدۀ باخت او بوده است.
خارج شدن بریتانیا از اتحادیۀ اروپا
بریتانیا پس از ۴۷ سال عضویت در اتحادیۀ اروپا، رسماً از این اتحادیه جدا شد. مردم بریتانیا نزدیک به ۴ سال پیش و در جریان یک رفراندوم به خروج از اتحادیه اروپا رأی مثبت دادند؛ رفراندومی که به برگزیت شهرت یافت و برگزیتی که نیمه‌شب جمعه ۳۱ جنوری ۲۰۲۰ به وقت بروکسل تحقق پیدا کرد.
صدها تن از عصر جمعه در میدان کنار پارلمان بریتانیا جمع شده بودند تا لحظۀ وقوع برگزیت را جشن بگیرند. آن‌ها با موسیقی‌های وطن‌پرستانه و سخنرانی حامیان برگزیت، ساعت‌ها پایکوبی کردند.
گاه‌شمار امنیت
- در پی حملۀ راکتی به یک بازار محلی در ولایت هلمند، ۲۳ غیرنظامی جان خود را از دست دادند.
- هواپیمای «بوئینگ ۷۳۷» خطوط هوایی اوکراین دقایقی پس از برخاستن از فرودگاه بین‌المللی امام خمینیِ تهران سقوط کرد. تمامی ۱۷۶ مسافر و خدمۀ پرواز جان خود را از دست دادند. مقام‌های ایرانی پس از چند روز سکوت در بارۀ علت سقوط این هواپیما، در ۱۱ جنوری علت حادثه را «خطای انسانی» و اثابت دو موشک شلیک شده از سامانه دفاع هوایی تور روسی مستقر در تهران اعلام کردند.
- وزارت امور خارجۀ افغانستان اعلام کرد که وزرای خارجۀ کشورهای کانادا، بریتانیا، اوکراین٬ افغانستان و سویدن به عنوان اعضای گروه بین‌المللی هماهنگی و پاسخگویی برای حمایت از خانواده‌های قربانیان پرواز شماره «PS752» اوکراین٬ تفاهم‌نامۀ همکاری پیرامون مذاکره با هدف پرداخت غرامت به خانوادۀ قربانیان، از سوی ایران را امضا کردند.
- در حملۀ تروریستی در روز سوم عقرب به مرکز آموزشی کوثر دانش در غرب کابل، دست‌کم ۲۴ تن کشته و ۵۷ تن زخمی شدند که بیشتر دانش‌جویان بودند.
- بر اثر حملۀ تروریستی در دوازدهم عقرب به دانشگاه کابل، ۲۲ تن اغلب دانشجو کشته و بیش از ۴۰ تن زخمی شدند.
- بر اثر انفجار یک موتر بمب‌گذاری‌شده در نزدیکی پایگاه ارتش در شهر غزنی، ۳۱ تن کشته و ۲۴ تن دیگر زخمی شدند.
- قاسم سلیمانی، فرمانده نیروی قدس سپاه پاسداران ایران و ابومهدی‌المهندس، معاون نیروی حشدالشعبی عراق وابسته به ایران در نتیجۀ حمله موشکی در نزدیکی فرودگاه بغداد کشته شدند.
- روند رسیده‌گی به پروندۀ قضایی در مورد حملات به دفتر مجلۀ شارلی ابدو و هم‌چنین بازار یهودیان در جنوری ۲۰۱۵ در پاریس که در آن ۱۷ تن جان خود را از دست داده بودند، آغاز شد.
- در حملۀ تروریستی که در دوم نوامبر در یکی از میادین وین، پایتخت اتریش روی داد، دست کم ۴ تن کشته و ۱۷ تن زخمی شدند.
- پس از امضای توافق‌نامۀ سیاسی میان آمریکا و طالبان، گفت‌وگوهای بین‌الافغانی صلح آغاز شد، اما سطح خشونت در افغانستان به شدت بالا گرفت. در چند هفتۀ اخیر، کابل هر روز شاهد انفجار است و قتل و ترورهای هدفمند افراد سرشناس از جمله خبرنگاران و فعالان مدنی به شدت افزایش یافته است.
سال ۲۰۲۰ در حالی تمام می‌شود که مردم جهان همه در انتظار واکسن کرونا هستند.
