سلاموطندارنینگ ۲۴ نفر عیال بیلن اۉتکزگن صحبتلری شونی کورستهدی کی، عیاللرنینگ بندلیگی (ایش بیلن تأمینلنگنلیگی) عایلهلرنینگ مالیهوی باشقروویدهگی موفقیتنینگ اساسی عاملی دیر. ایشلهیاتگن عیاللر نهفقط عایلهنینگ خرهجتلرینی تأمینلشهدی اۉز حصهسینی قوشهدی، بلکی ذخیره قیلیش امکانیگه هم ایگه. بیراق ایشسیز عیاللر اقتصادی قرارلر قبول قیلیشده فعال رول اوینشگه قرهمی، «درآمدسیز مدیرلر» گه ایلنیشگن و بو اولرنینگ مالیهوی باشقرووینی مرکب معما گه ایلنتیرگن.
تدقیقاتده اشتراک ایتگن ۲۴ نفر عیالدن بیش نفری عایلهنینگ مالیهوی باشقرووینی تولیق اۉز زمهسیگه آلگن، قالگن ۱۹ نفری اېسه مسئولیتنی ایرلری بیلن بیرگهلیکده بجرهدی. نتیجهلر شونی کورستهدی کی، ۱۴ نفر عیال ذخیره قیلیشگه موفق بولگن، اولرنینگ سکیز نفری ایشلهیدیگن عیاللر حسابلنهدی. عکسینچه، ۱۰ نفر ایشسیز عیال هېچ ذخیره قیله آلمهیدی.
ایشلی بولگن یاکی اویلی بولگن برچه عیاللر، عایلهنینگ مالیهوی قرارلرینی قبول قیلیشده فعال رول اوینهیدی. بیراق ایشسیزلیک، نرخلرنینگ آشیشی و پست درآمد اولر اوچون ذخیره قیلیش همده مالیهوی کېلهجکنی ریجهلشتیریش یولیدهگی اېنگ کتته توسیقلر دیر.
پنجشیرلیک ۳۳ یاشر مرضیه گه کوره، او عایلهسینینگ مالیهوی قرارلرینی قبول قیلیشده اساسی رول اوینهیدی. بیراق ایرینینگ ایشسیزلیگی و پست درآمدی سببلی او هېچ قندهی ذخیره قیله آلمهیدی. او شوندهی دیېدی: «برچه مسئولیت مینینگ زممده. هر کونی خرهجتلر حقیده اۉزیم قرار قیلهمن، ایریمگه ایتهمن فلان نرسهنی آلیب کیل و فلان نرسهنی آلمه آرتیقچه مصرف. بیراق حاضرگچه ذخیره قیله آلمهگن من، قنچه پول بولسه اوشه کونلیک خرهجتلرگه کیتهدی.»
شو بیلن بیرگه، بو عیاللرنینگ ایریملریگه کوره، اولر عایلهوی مالیهنی باشقریشده اشتراک ایتیشیش هم، نرخلرنینگ آشیشی، ایشسیزلیک و مالیهوی بیقرارلیک بعضیده اولرنی قیین احوالگه سالیب قویگن.
کابللیک ۳۲ یاشر تهمینه منگلنینگ ایتیشیچه، او مالیهسینی باشقریشده اېنگ کتته معما نرخلرنینگ آشیشی و اقتصادی بیقرارلیک دیر. او شوندهی دیېدی: «بوگونگی شرایطده اېنگ کتته معما نرخلرنینگ آشیب باریشی، اولرنینگ برقرار اېمسلیگی و اقتصادی بیقرارلیکلر. یعنی بیز کېلهسی آی هم ایشنی دوام ایتیره آلهمیزمی یا کی یوق می بو نامعلوم.»
کابللیک ۳۸ یاشر شکیلا چکری هم اوی-جای اجارهسی آشیشی، کوتیلمهگن خرهجتلر و بالهلر اوچون ضرور بویوملرنی خرید قیلیشنی مالیهوی باشقرودهگی اېنگ کتته معمالر دیب بیلهدی. اونگه کوره: «بو معمالر هر کونگی تشویشیمیز دیر. افسوس کی اوی اجارهسی آشیب کیتگن. کوتیلمهگن خرهجتلر مثلاً دارو-درمان یا کی شفاکار حقی. بعضاً بالهلرنینگ توستدن بیرار نرسه سورهب قالیشی، بیزهک بویوملری یا کی اصلیده ضرور بولمهگن آزیق-آوقتلر – منه شولر خرهجتلریمیزنی کوپهیتیرهدی.»
کابل یشاوچیسی عزیزه، ایری بیلن عایلهوی خرهجتلرنی تینگ اولوشده تأمینلهیدیگن عیال ایتیشیچه، او ایشگه ایگه بولگنی و مالیهوی مستقللیگی طفیلی دایما عایلهنینگ خرهجتلری همده مالیهوی باشقروویده فعال اشتراک اېتیب کېلگن. او شوندهی دیېدی: «مین اۉزیم ایرکین من، چونکی بیلیم یورتنی توگهتگنیمدن بیری ایشلهی من. شو پیتگچه اۉز پولیمدن فایدهلنگن من، هېچ کیم میندن سورهمهگن و بونگه یول هم قویمهگن من. شو سببلی کتته خرهجتلر گه اورگنیب قالگن من. اۉزیمنی اۉزگرتیریشگه حرکت قیلدیم، بیراق افسوس کی انسان بیرار نرسه گه اورگنیب قالسه، کېین اوندن پست درجهده قناعت قیلیش قیین بولهدی.»
کابللیک ۳۵ یاشر زهرا حمیدی، حاضرچه ایشسیز بولسهده، عایلهسینینگ برچه مالیهوی باشقرووینی اۉز زمهسیگه آلگنینی و آز مقداردهگی درآمد بیلن ذخیره قیلهیاتگنینی اېتهدی. اونگه کوره: «پولنی اۉزیم صرفلهی من برچه خرهجت و چیقیم مینینگ زممده. خرهجتلریم هفتهلیک – هر هفته اوینینگ برچه روزغار بویوملرینی آلیب کیلهمن، کونلیک آز-ماز نرسه ایشلتیلهدی. هفتهسیگه تخمیناً بیر مینگ ۵۰۰ دن ۲۰۰۰ افغانیگچه صرفلهی من، اوندن آرتیق اېمس؛ خرهجتلریمنی ریجهلشتیرگنیمده بیر قسمینی ذخیره صفتیده اجرهتهمن.»
کابل یشاوچیسی ۲۵ یاشر تفسیر برکی، مالیهوی باشقروودهگی موفقیتنی تیجش بیلن باغلهیدی و کوپ حاللرده ضرور بولمهگن بویوملردن واز کیچیشینی اېتهدی. او شوندهی دیېدی: «مین ایشانهمن کی، کیچیک ذخیره قیلیش کتته کېلهجکنی یرهتهدی، بعضاً ضرور بولمهگن نرسهلرنی ساتیب آلیشدن واز کیچیشنی توصیه قیلهمن، شونده بیرآز ذخیره قیلسه بولهدی. تجیش اوچون خریدلر رویخطینی توزهمن، شونده آرتیقچه خرید قیلینمهیدی. شو بیلن بیرگه، آزیق-آوقتنی انیق مقدارده ساتیب آلیشگه حرکت قیلهمیز، شونده اصراف بولمهیدی.»
تدبیرکار عیاللردن بولمیش ۳۴ یاشر فخریه سمندری، مالیهوی ریجهلشتیریش آرقهلی اۉزینینگ و عایلهسی درآمدینینگ بیر قسمینی ذخیره قیلهدی. او شوندهی دیېدی: «مین ذخیره قیلیش اوچون ریجه توزهمن، هر دایم درآمدیمنینگ بیر قسمینی تجیش گه حرکت قیلهمن حتا آز بولسه هم. عادتده پولنی فقط ضروریتلر اوچون ایشلتهمن و ضرور بولمهگن نرسهلردن واز کیچهمن. خرید قیلهیاتگنده چیگیرمهلر و صفتلی محصولاتلردن فایدهلنه من. ضرور بولمهگن نرسهلرنی ساتیب آلمهی من.»
گرچی عیاللر عایلهنینگ مالیهوی باشقروویده رول اوینشسه هم، ایریملری اۉزلرینینگ ضرور بولمهگن خرهجتلریدن ناراضی اېکنلرینی بیلدیرهدی.
بامیانلیک حمیده کاظمی بو حقده شوندهی دیېدی: «بعضاً مین حس قیلهمن اویده قیلینهدیگن ایریم خرهجتلر آرتیقچه؛ مثلاً کتته ضیافتلر اوچون کوپ طعام تیارلنهدی، حال بوکی بونگه هېچ قندهی ضرورت یوق.»
پروین احمدی هم بو حقده شوندهی دیېدی: «بعضاً انسان حسیاتیگه بیریلیب، کیینچهلیک پشیمان بولهدیگن ایش قیلهدی. مثلاً، گیلم ساتیب آلگنیمده کېین اویلهدیم کاش آلمسدیم و ضرورراق نرسهنی آلگن بولردیم. عادتده مین پول صرفلشده احتیاطکارلیک قیلهمن؛ چونکی آز درآمدی بار انسان پولنی قییر گه و قندهی صرفلشنی یخشی بیلهدی.»
اوشبو گزارشده عایلهوی مالیهنی باشقریشده عیاللرنینگ رولیگه عاید صحبتلر توقیز نفر ایرکک بیلن هم اۉتکزیلگن. اولرنینگ برچهسی عیاللرنینگ مالیهوی باشقروویدهگی ایشلریگه نسبتن نسبی قانیقیش بیلدیرگن، لېکن کوپراق تجیش گه اورغو بیریشگن.
دایکندیلیک محمدجانی فروغنینگ ایتیشیچه، تورموش اورتاغی عایلهنینگ مالیهوی باشقروویده مهم رول اوینهیدی و انیق ریجهلشتیریش آرقهلی عایلهنینگ اقتصادینی موازنتده سقلهی آلهدی. اونگه کوره: «اویده فعال بولیب، مالیهوی باشقروو گه اعتبار بیرهدیگن عیال شبههسیز عایلهنینگ فراوانلیگی و تینچلیگیگه حصه قوشهدی. مینینگ خاتینیم حاضرگی اقتصادی شرایطنی حساب گه آلگن حالده، برچه اوی خرهجتلرینی یخشی ترتیب گه سالهدی و شو بیلن بیرگه بیرآز پولنی ذخیره قیلهدی.»
اقتصادی مسئلهلر بوییچه بیلرمانلرنینگ فکریچه، ایشگه چیقیش و عیاللرنینگ عایله اقتصادیاتیده اشتراکی اولرنینگ تورموش درجهسینی یخشیلشگه سیزیلرلی تأثیر کورستهدی. اقتصادی مسئلهلر بوییچه بیلرمان شاکر یعقوبی گه کوره، درآمد گه ایگه عیاللر پول گه باشقچه قرهشنی شکللنتیرهدی و عایلهنینگ مالیهوی باشقروویده موفقیتلیراق بولهدی.
عیال حقوقی فعاللرینینگ ایتیشیچه، عیاللرنینگ مالیهوی مستقللیگی نهفقط عایلهسیگه یاردم بیریشگه بلکی اولرنینگ اۉزینی حرمت قیلیش و اجتماعی موقعینی آشیریشگه هم خذمت قیلهدی. شو حقده عیال حقوقی فعالی هما رجبی شوندهی دیېدی: «حاضر کوپچیلیک عیاللر ایشسیز، بو ییرده عیاللر حقوقینی حمایه قیلووچی تشکیلاتلر و موسسهلر اوزاق و قیسقه مدتلی لایحهلرنی یولگه قوییشی کېرهک، مثلاً تیکووچیلیک، سوادخوانلیک و شونینگدیک آشپزلیک کورسلری. بو ایشلر نهفقط سوادلی بلکی سوادسیز عیاللر اوچون هم مهم رول اوینهشی ممکن و اولر آز خرهجتلرینی قاپلش اوچون بیرار نرسهنی قولگه کیریتیشی ممکن. موسسهلر و تشکیلاتلر کوپراق حرکت قیلیشی لازم؛ افسوس کی افغانستانده بوندهی ایشلر یېترلی اېمس.»
شو بیلن بیرگه، اسلام امیرلیگی اقتصاد وزیرلیگی سۉزلاوچیسی عبدالرحمان حبیب سلاموطندار بیلن صحبتده ایتیشیچه، بو وزیرلیک اقتصادی فعالیتلرنی رواجلنتیریش اوچون تورلی ساحهلرده ایریم ریجهلرنی نظر گه آلگن. اونینگ کوپهیتیریشیچه: «اقتصاد وزیرلیگی تعلیم، بانک، ایکینچیلیک و باشقه تدبیرکارلیک ساحهلریده اقتصادی فعالیتنی رغبتلنتیریشگه، دولت و خصوصی سکتورلر بیلن همدردلیکده اعتبار قرهتهدی. کیچیک تدبیرکارلیکنی قۉللب-قوتلش، هنرمندچیلیکنی رواجلنتیریش، کسبی تعلیمنی آشیریش و ایکینچیلیک همده صناعت محصولاتلرینی بازارده برقرار تأمینلش اوچون تورلی دستورلر عملگه آشیریلماقده.»
شو بیلن بیرگه، بیرلشگن ملتلر تشکیلاتینینگ عیاللر بوییچه بولیمی، جاری ییلنینگ ۲۴-جوزا کونیده اعلان قیلگنیدیک، اسلام امیرلیگی افغانستانده حاکمیت نی قولگه آلگنیدن سۉنگ، هر ۱۰ عیالدن ۸ تهسی تعلیم و ایش امکانیتلریدن محروم بولگن.
