دولت و خصوصی بیلیم یورت‌لرده عیال استادلردن بیرقطاری، اکادمیک محیط‌دن اوزاق بولسه‌لرده؛ بیراق سۉنگی اوچ ییل‌ده علمی فعالیت‌لریگه دوامن بیریب کېلماقده‌لیک‌لرینی معلوم قیله‌دیلر. اوشبو گزارش‌ده صحبت اۉتکزگن دولت و خصوصی بیلیم یورت‌لرنینگ عیال سکیز استادی، بیلیم یورت محیطی‌دن اوزاق بولسه‌لرده، لېکن علمی فعالیت‌لریگه دوام بیریب و اولرنینگ قلمی گه منسوب مقاله‌لری ملی و خلق‌ارا گزیته‌لرده چاپ اېتیلگنینی اېته‌دیلر.
صحبت اۉتکزگنلرنینگ اېسته‌گی بیلن، گزارش‌ده اولرنینگ آتی و کیم‌لیگی ذکر بولمه‌گن. کابل بیلیم یورتی‌ده عیال استادلردن بیری که ۱۱ ییل اوشبو بیلیم یورت‌ده درس بیرگن ایتیشیچه، بیلیم یورت‌لر ایشیگی عیاللر یوزیگه یاپیلیشی بیلن اولر جمعیت‌ده اۉزلرینی کم حس قیلسه‌لرده؛ بیراق شو بیلن هم تلاش‌دن واز کېچمه‌ی و اوتگن ایکّی ییل ایچیده، بیر کتاب‌نی ترجمه قیلیش یانیده، اونینگ قلمی گه منسوب ایکّی علمی مقاله خلق‌ارا ژورنال‌لرده چاپ اېتیلگن.
اونینگ کوپه‌یتیریشیچه: «بیز استادلر بیر تاماندن اوقیتیش امکانیتیدن محروم بولگن‌میز که بو نه‌فقط بیزنینگ کیم‌لیک و علمی مسلکی‌میز گه ضرر دیر؛ بلکه جمعیت‌ده بیزنینگ کم‌سیتیلیشی‌میز و تأثیریمیز گه سلبی تأثیر قویگن. بیلیم یورت‌لر یاپیق‌لیگی‌ده پوهنیار عملی رتبه‌دن پوهنمل علمی رتبه گه ترفیع تاپیش گه اولگوردیم. بو مدت ایچیده ایکّی مقاله ایچکی و ایکّی مقاله خلق‌ارا ژورنال‌لرده ترقه‌تدیم و بیر کتاب‌نی هم ترجمه قیلدیم.»
سۉنگی اوچ ییل‌ده نیچه مقاله یازیش گه اولگورگن کابل بیلیم یورتی عیال استادلریدن باشقه بیری، علمی یوتوق‌لری حقیده ایضاح کېریته‌دی. اونگه کوره: «بیلیم یورت‌لر ایشیگی یاپیلگچ، علمی فعالیت‌لریمگه دوام بیردیم؛ بو مدت ایچیده ایکّی ایچکی مقاله و استادلردن باشقه بیری بیلن قۉشمه خلق‌ارا مقاله‌نی نشر و چاپ اېتدیم. بیر کتاب‌نینگ ایدیتینی نهایی قیلیب و شونینگدیک بعضی مقاله‌لر و کیچیک متن‌لرنی ترجمه و ایدیت قیلگن‌من.»
کتابی چاپ اېتیلیش گه تیار بولگن و سۉنگی اوچ ییل‌ده تخصصی حوزه‌ده مقاله یازگن کابل بیلیم یورتی استادلریدن باشقه بیری‌نینگ ایتیشیچه: «خورسندلیک بیلن قریب اوچ ییل‌ده و چېکلاولر گه قره‌مسدن علمی فعالیت‌لریمگه دوام بیریب کېلدیم؛ ترفیع اوچون اوچ ایچکی مقاله و بیر خلق‌ارا مقاله یازدیم. حاضرگی کونده درسی بیر کتاب اوستیگه ایشلهیپمن؛ کتاب ایشی قریب نهایی و ایدیت بولگن. حاضرگی زمان‌ده کتاب یازیشنی فایده‌سی یوق‌لیگینی بیله‌من؛ چونکه معلومات و مدنیت وزیرلیگی کوپ قیینچیلیک بیلن کتاب نشر اېتیلیشی گه رخصت بیره‌دی.»
شونینگدیک، بلخ بیلیم یورتی استادلریدن بیری اوتگن اوچ ییل‌ده مقاله‌لر یازگن و حاضر بیر کتاب یازماقده ایتیشیچه، طلبه‌لر گه خذمت قیلیش اوچون اکادمیک فعالیت‌لریگه دوام بیرماقده. «هه، دوام بیریب کېلگن من؛ بیلیم یورت‌لر ایشیگی یاپیلیشی علمی فعالیت‌لریمگه توسیق بولمه‌گن. حاضر علمی مقاله‌لر اوستیگه ایشله‌ماقده‌من و بعضی‌لری چاپ اېتیلگن، طلبه‌لر گه خذمت قیلیش اوچون بیر کتاب اوستیگه ایشلهیپمن.»
بیزلرنینگ فیسبوک صحیفه‌میزگه باش اورینگ!
شونینگدیک، بیلیم یورت‌لر ایشیگی یاپیلیشی گه قره‌مسدن علمی فعالیت‌لری گه دوام بیریش گه سعی-حرکت قیلیب کېلگن استادلردن بیرقطاری، اکادمیک محیط‌دن اوزاق‌لشگنلری باعث، کوپینچه اجتماعی و روحی باسیملرنی تحمل قیلیب و اۉزلرینی یالغیز حس قیلگنلر.
گزارش‌ده اسمی ذکر بولمسلیک شرطی بیلن، کابل‌ده تعلیم و تربیه بیلیم یورتی‌ده عیال استادلردن بیری گه کوره، علمی فعالیت‌لری گه دوام بیریب کېلگن بولسه‌ده؛ لېکن بیلیم یورت‌دن اوزاق‌لیک باسیمینی کمه‌یتیره آلمه‌گن. اونینگ کوپه‌یتیریشیچه: «بیلیم یورت‌لر ایشیگی یاپیلگچ، علمی فعالیت‌لریمگه دوام بیریب کېلماقده‌من؛ بیراق عیاللر یوزیگه بیلیم یورت‌لر ایشیگی یاپیلیشی بوتون انگیزه‌م یوق بولیشی گه سبب بولدی. بو قرار روحیه، کیم‌لیک، علمی شخصیت و مسلکیم گه کوپ ضرر یېتکزدی. شونینگدیک، روحی نقطه-نظریدن کوپ باسیملرنی تحمل قیلماقده‌من.»
باشقه تاماندن، استادلردن بیرقطاری قیزلر یوزیگه بیلیم یورت‌لر ایشیگی یاپیق قالیشی و عیال استادلر گه یره‌تیلگن چېکلاولردن تشویش بیلدیریب ایتیشلریچه، بو احوال دوامی افغانستان‌نینگ بیلیم سکتوری گه توزه‌تیب بولمس ضرر یېتکزه‌دی.
کابل‌ده تعلیم و تربیه بیلیم یورتی‌ده عیال استادلردن بیری، ۳۶ ییل عمرینی اوقیتیش ساحه‌سیده اۉتکزگن ایتیشیچه: «بو جریان دوامی، مملکت تاریخی‌ده توزه‌تیب بولمه‌یدیگن ضررنی یېتکزه‌دی و حتا عالی اوقوو وزیرلیگی کېله‌سی ۲۰ ییل‌گچه بو ضررنی جبران قیله آلمسلیگی ممکن؛ چونکه بیلیم و اکادمیک محیط‌دن بیر کون اوزاق‌لیک، بیلیم درجه‌سینی پسه‌یتیره‌دی؛ جمعیت‌نی بیلیم کمبغل‌لیگی گه آلیب باره‌دی و بیلیم درجه‌سینی کمه‌یتیره‌دی.»
بیزلرنینگ «ایکس» ترماغی ده هم تعقیب قیلینگ!
شونینگدیک او، افغانستانده علمی کدرلر بوشلیگی یامان عاقبت‌لری حقیده آگاه‌لنتیره‌دی. «علمی کدر بوشلیگی، حاضرگی کونده تحصیلی نهادلر کتّه قیینچیلیک بیلن روپه‌ره بولگن معمالردن دیر و اونگی آلینمسه، یقین مدت ایچیده بو نهادلر، مسلکی و تجربه‌لی کیشیلر گه کوتیلمس ضرر یېتکزیشی ممکن؛ چونکه فاکولته‌لرده استادلر آزلیگی برحال استادلر اوستیگه باسیم کوچه‌یب و اوقیش صفتی پس توشیشی گه سبب بوله‌دی.»
بولر ارا، بیلیم یورت‌لرده ایرکک استادلردن بیرقطاری، بیلیم یورت‌لرده عیال استادلر یوقلیگی افغانستان مقیاسیده تحصیل درجه‌سی پس توشیشی گه سبب بولگنینی اېته‌دیلر.
خصوصی بیلیم یورت‌لردن بیری‌ده استاد احمدارشاد عظیمی گه کوره: «بیلیم یورت‌لرده عیال استادلر یوقلیگی، تعلیم صفتی، تدقیقات و درس‌لیک‌لرنی زمانه‌وی لشتیریش گه مستقیم تأثیری بار. بو بوش‌لیکنی تولدیریش اوچون اوتگن ایکّی یا-ده اوچ ییل‌ده کوپینچه سعی-حرکتلر بولگن بولسه‌ده؛ بیراق عیال استادلر اورنی همان تولدیریلمه‌گن.»
عیال حقوقی فعاللریدن بیرقطاری‌نینگ ایشانچی گه کوره، بیلیم یورت‌لرده عیال استادلر یوقلیگی، اوشبو استادلرنینگ اقتصادی و روحی قیینچیلیک بیلن روپه‌ره بولیش‌لری گه سبب بولیب و تحصیل توزومی صفتی پس توشیشی گه سبب بولگن.
عیال حقوقی فعاللریدن بیری محبوبه حبیبی‌نینگ ایتیشیچه: «عمرلرینی اوتکزیب و بو درجه گه ایریشیش اوچون دکترا درجه‌سیگه قدر درس اوقیگن عیال استادلر گه، بو احوال کوپ تأثیر قیله‌دی و اولرنینگ روحی قیینچیلیک تاپیشی گه سبب بوله‌دی همده اقتصادی باسیم گه قرار تاپه‌دیلر. سرپرست حکومت‌دن تیزلیک بیلن بوتون خاتین-قیزلر یوزی گه بیلیم یورت‌لر و مکتب‌لر ایشیگینی آچیشنی اېسته‌یمیز.»
شو بیلن بیرگه، سرپرست حکومت معلومات و مدنیت وزیرلیگی مسئوللری، اوشبو استادلرنینگ مقاله‌لری بو وزیرلیک قاعده‌لری بیلن تېنگ بولگن تقدیرده، اولر گه نشر قیلیش ایزینی بیریلیشینی معلوم قیله‌دیلر.
معلومات و مدنیت وزیرلیگی سۉزلاوچیسی خبیب غفران سلام‌وطندار بیلن اۉتکزگن صحبتیده ایتیشیچه: «معلومات و مدنیت وزیرلیگی اۉزی‌نینگ نشراتی بولیم‌لریده عیال و ایرکک یازووچیلر و اوقیتووچیلرنینگ مقاله یازیش و علمی ژورنال‌لرده مقاله یازیشی گه قیینچیلیگی یوق؛ بولر قۉللب-قوتلنه‌دی؛ اولر اۉز اثرلرینی معلومات و مدنیت وزیرلیگی‌نینگ گزیته‌لریده نشر قیلیش‌لری ممکن. اولرنینگ اثرلری تېکشیریلیب و معلومات و مدنیت وزیرلیگی قاعده‌لری گه تېنگ بولگن حالده، نشر اېتیله‌دی.»
سرپرست حکومت عالی اوقوو وزیرلیگی، قویاش ۱۴۰۱-ییل، ۲۹-قوس‌ده صادر قیلگن مکتوبی‌ده کېینگی امرگچه دولت و خصوصی بیلیم یورت‌لرده عیال استادلر و قیز اوقووچیلرنینگ اوقیشینی چېکله‌دی و ایکّی ییل‌دن کوپ اوته‌یاتگن بولسه‌ده؛ بیراق بیلیم یورت‌لر ایشیگی عیال استادلر و قیزلرنینگ یوزیگه آچیلیشی‌دن حاضرگچه هېچ خبر یوق.
