مملکت ۲۴ ولایتیده سلام افغانستان یېتکرمه‌سی (سلاموطندار رادیوسی) نینگ ۳۷۰ عیال بیلن اۉتکزگن صحبتی اساسیده، افغانستان ده عیاللر اونچه‌لیک مالکیت حقی گه اېگه اېمس‌لر. اوشبو تېکشیرو گه قتنشگن قریب ۹۰ فایز عیاللر، هېچ سرمایه‌لری بولمه‌ی و اولر نینگ یالغیز ۵.۱ فایزی مالکیت حقی گه اېگه اېکن‌لیکلرینی معلوم قیلگنلر.
شونینگدیک اوشبو عیاللر نینگ ۷۳ فایزی، سرمایه‌لری گه بوتونلی صلاحیت‌لری یوق‌لیگینی بیلدیرگنلر. بو اجتماعی و فرهنگی چېکلاولر افغانستان ده‌گی خاتین قیزلرنی مالکیت حقی دن محروم بولیشی گه سبب بولگن.
باشقه تاماندن، تېکشیرو گه قتنشگن ۶۴.۶ فایز عیاللر، اقتصادی قیینچیلیک باعث سرمایه‌لری بولمه‌گن و اولر نینگ ۱۳.۱ فایزی جمعیت ده‌گی حاکم عنعنه باعث، جایدادلرینی عایله ده‌گی ایرککلر بغیشلشگن.
شونینگدیک، ۷۳.۵ فایز عیاللر اولر گه میراث حقی بیریلمه‌گن که اولر ارا ۶۷.۹ فایزی طلب قیلمسلیک و ۳۲.۱ فایزی عایله‌‌لر تامانیدن محرومیت‌لیک طفیلی بو حق دن محروم بولگنلر.
شونینگدیک، مهر حقی باره‌سیده ۵۶.۵ فایز عیاللر مهر حقی بیریلیشنی اېسته‌یدی، بیراق ۴۳.۵ فایزی میراث حقینی آلیش گه علاقه‌لری یوق. اولر ارا ۷۳.۷ فایزی ایرلری مهر حقینی بیرگن حالده آلیشنی اېسته‌یدیلر و ۲۶.۳ فایزی حقوقی دعوا گه قدر حقلرینی آلیشنی اېسته‌یدیلر.
مهرلرینی آلیشگه علاقه‌سی بولمه‌گن ۵۶.۵ فایز عیاللر، قۉشمه تیریکچیلیک‌لرینی قوریقلش اوچون مهرلرینی ایرلری گه بغیشلشگن.
بو تېکشیرو نینگ نتیجه اساسیده، افغانستان ده عیاللر اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی قیینچیلیک بیلن روپه‌ره بولیب و اولر مملکت ده مالیکت حقی بیریلیشی اوچون انسان حقلری نهادلری تامانیدن قۉللب-قوتلنیش‌لری کېره‌ک.
عین‌حالده، اجتماعی ایش بیلرمان‌لر مالکیت حقینی جمعیتده هر بیر کیشی نینگ مسلم حقی اته‌ب ایتیشلریچه، بو حق کم‌سیتیلمسدن ایرکک و عیال اۉرته‌سیده بیر تېنگ بولینیشی کېره‌ک.
اجتماعی ایش بیلرمان راشد صدیقی نینگ سلاموطندار گه ایتیشیچه: «هر بیر جمعیتده مالکیت حقی تعریف بولگن و مالکیت حقی شخص گه تیگیشلی حق دیر و هېچ کیم نینگ اره‌لشو گه حقی یوق. افغانستان کبی بیلیمی یېترلی بولمه‌گن مملکت‌لرده مالکیت حقی عیاللر گه بیریلمه‌یدی.»
عیال حقوقی فعاللری نینگ ایتیشلریچه، افغانستان ده کوپینچه عیاللر مالکیت حقیدن محروم دیر و اولر حقلرینی سۉره‌گن حالده، عایله‌لری تامانیدن عیبلنه‌دیلر.
عیال حقوقی فعالی کریمه حکیمی گه کوره: «مالکیت حقی هر بیر انسان نینگ حقی دیر بیراق افغانستان ده هېچ بیر عیال گه مالکیت حقی بیریلمه‌یدی و ۱۰۰ عیال دن ایکّی عیال گه بیریلگن‌لیگی ممکن، بوتونلی آلگنده سینگیل یا که قیز گه اصلا مالکیت حقینی بیرمه‌یدیلر، اولر حق سوره‌سه‌لر عیبلنه‌دیلر.»
برچه‌سی بیلن سرپرست حکومت عالی محکمه سۉزلاوچیسی عبدالرحیم راشد نینگ سلاموطندار گه ایتیشیچه، بو محکمه قویاش ۱۴۰۲ ییل ده یالغیز عیاللر حقوقی گه دایر ۲۶ مینگ ۴۴۹ حجت نی تېکشیرگنلر.
اونینگ کوپه‌یتیریشیچه: «اسلام امیرلیگی اوچ محکمه ده قضیه‌لرنی تېکشیره‌دی قویاش ۱۴۰۲ ییل ده عیاللر حقوقی بولیمیده ۲۶ مینگ ۴۴۹ قضیه حل اېتیلگن و مالکیت بولیمیده عیاللر آتیده میراث و قباله همده حقوقی و عایله‌وی قضیه‌لر شامل دیر.»
عین‌حالده، سرپرست حکومت امر معروف و نهی منکر وزیرلیگی سۉزلاوچکیسی عبدالغفار فاروقی گه کوره، اوشبو وزیرلیک ده عیاللر نینگ مالکیت و میراث حقی گه دایر ییتّی مینگ ۶۴۵ حجت ثبت و راجستر بولگن که ۷۴۰۰ حجتی عیاللر نینگ میراث حقی گه باغلیق، بو حجت‌لر تېکشیریلیشی اوچون باغلیق ارگان‌لر بیلن شریک اېتیلگن.
اونینگ ایتیشیچه: «عیاللر نینگ مالکیت حقی و مهرلری بولیمیده بوتونلی ییتّی مینگ ۶۴۵ ثبت و راجستر بولگن و قریب ییتّی مینگ ۴۰۰ قضیه میراث حقی بولیمیده ثبت بولگن و حلی اوچون باغلیق اداره‌لر بیلن شریک اېتیلگن.»
سلاموطندار تامانیدن ترقه‌لگن گزارش‌لر اساسیده، اېریم موردلرده عیاللر نینگ حقی عایله یا که جامعه تامانیدن سلب بولگن بیر حالده، افغانستان ده عیاللر مالکیت حقی بیریلمسلیگیدن شکایت قیلماقده‌لر.
