گرچی مهر نکاحدن کېین عیاللرنینگ اساسی حقوقلریدن بیری بولسهده؛ بیراق افغانستانده ایریم عیاللر بو حقوقدن بیخبر بولگنلیکلری سببلی محروم دیر. بیرقطاری اېسه عایلهوی باسیم یا که اقتصادی قیینچیلیک سببلی بو حقوقدن واز کیچیش گه یا که اونی ایرلریگه بیریش گه مجبور بولهدیلر.
سلاموطندار تورلی ولایتلرده بیرقطار عیاللر بیلن صحبت قیلگن، اولرنینگ بیرقطاری مهر حقیدن خبرلری یوقلیگی باعث مهر مقدارینی تعیینلشده رولی بولمهگن یا که تورموش قورگنیدن سۉنگ، اقتصادی قیینچیلیک و عایلهوی باسیملر باعث اونی آلالمهگنینی ایتگنلر.
اوشبو گزارشده تورموش قورمهگن بیرقطار قیزلر بیلن صحبت قیلینگن. بو قیزلر گه کوره، عایلهلریده مهر حقی اوچون هېچ صلاحیتلری یوق و اولرنینگ بیر مقدار مهری عایله بویوکلری تامانیدن تعیینلنهدی.
کابللیک ۲۵ یاشر یسرا و ۲۲ یاشر یاسمین، هر بیرینینگ تورموش قورگنیدن ۴ و ۹ ییل اوتماقده ایتیشلریچه، جمعیتده حاکم عنعنهلر، اقتصادی قیینچیلیک و عایلهوی باسیملر باعث مهر حقینی آلالمهگنلر.
یسرا گه کوره: «مین مهر حقیده هېچ نرسه بیلمسدیم و اونی بیلگیلشده هم رولیم بولمهگن. تویدن کېین بیلدیم. ایریمدن مهریمنی سورهگنیمده او، قیسی مهر؟ بو سینینگ آخرگی مرته ایتگهنینگ بولسین. سین بو اویده یشمهیپسن، بو مهر سینگه کېرهک اېمس. اگر ېنه مهر حقیده گپیرسنگ، سینی طلاق قیلهمن.»
بیزلرنینگ فیسبوک صحیفهمیزگه باش اورینگ!
شونینگدیک کابل یشاوچیلریدن باشقه بیری یاسمیننینگ ایتیشیچه: «مین تورموش گه چیققنیمده مهر حقیده هېچ نرسه توشینمسدیم و بو بارهده سورهب-سوریشتیردیم هم. آتم بیلگیلنگن مهر مقداری ۵۰۰ مینگ افغانی ایدی، لېکن ایریمنینگ اقتصادی احوالی آغیر بولگنی اوچون حاضرگچه اوندن مهریمنی سورهگنیم یوق.»
باشقه تاماندن، بیرقطار عیاللر مهر حقیدن خبرلری بولمسهده؛ بیراق اونی ایریم سببلر باعث ایرلریگه بغیشلشگن.
۲۹ یاشر کابللیک رنا گه کوره، ایری اونی حج گه آلیب باریش وعدهسینی بیرگنی اوچون، مهر حقینی آلیش گه قیزیقمهیدی. اونینگ ایتیشیچه: «توی قیلگنیمدن سۉنگ هم مهر حقیدن خبریم یوق ایدی چونکه مدرسه اوقیگن یوق ایدیم و مهرنی میندن سورهدیلر و ۱۰۰ مینگ افغانی ایدی و ایریم گه بغیشلهدیم.»
حقوقدن خبر بولمسلیک، عایلهوی باسیملر، ایرکک حاکملیگی و جمعیتدهگی حاکم عنعنهلر، اکثریت یاش عیاللردن بیرقطاری که هلیگچه تورموش گه قورمهگن، مهرنی تعیین قیلیش اوچون هېچ اختیارلری بولمسلیگیگه سبب بولگن.
بیزلرنینگ «ایکس» ترماغی ده هم تعقیب قیلینگ!
۲۰ یاشر لغمان یشاوچیسی مژده، ۱۰ کیشیلیک بیر عایله قیزی دیر ایتیشیچه، تورموش قوریشده مهرنی تعیینلش اوچون فکر-ملاحظه بیلدیره آلمهیدی. اونگه کوره: «عایلهمیزده قیزلر گه مهرلرینی تعیین قیلیش حقی بیریلمهیدی. ایرککلر اوزلرینی تعیین قیلهمیز دیېدی. حتا نکاح پیتیده قیزدن مهرنی قنچهلیگی حقیده هېچ نظری سورهلمهیدی. بیر وکیل قیز تاماندن باشقه بیر وکیل هم کیلین تاماندن تعیینلنهدی. اوشه وکیل مهرنی تعیین قیلهدی.»
شو بیلن بیرگه، حقوق ایش بیلرمانلرینینگ ایشانچی گه کوره، دایمی عایلهوی ارهلشوو و عیاللرنینگ شرعی حقوقی گه ایرلرنینگ بیفرقلیگی سبب اولر گه کوپراق مراجعت قیلینهدی.
حقوق بوییچه مصلحتچی مدثر ممتاز گه کوره: «عیال تاماندن مهر طلب قیلینیش گه سبب بولهدیگن کېلیشماوچیلیک، عایلهنینگ ناتوغری یاندهشوولریدن کېلیب چیقهدی. شخصی و ایر-خاتین ایشلریده عایلهنینگ دایمی ارهلشووی، اولر اورتهسیده جنجل تاپیلیشیگه سبب بولهدی. شونینگدیک، ایرنینگ تورموش اورتاغی حقوقی گه بیفرقلیگی جملهدن نفقهسینی تأمینلهمسلیک و احتیاجلرینی حل قیلمسلیک. بو اعتبارسیزلیک و بیفرقلیک نهایتده عیالنینگ ایریدن مسلم حقی بولگن مهر آلیش گه ترغیب قیلهدی.»
عینحالده، دین عالملریدن بیرقطاری مهر تولنیلیشی گه تأکیدلب ایتیشلریچه، مهرنی تولش نهفقط واجب، بلکه قۉشمه تیریکچیلیکده عیال اورنیگه حرمت و محبت بیلگیسی حسابلنهدی.
دین عالمی رحیمالله کشافنینگ ایتیشیچه: «الله ایتهدی: عیاللر گه مهرلرینی بیرینگیزلر. مهر بو ییرده عیالنینگ قیمت نرخی اېمس و هم نکاح وقتیده تعیین بولهدیگن پول اېمس، بلکه ساوغه و سیوگی بیلگیسی دیر. عقد و نکاح وقتیده ایتیلهدی فلانینی اوشبو مقدار مهر معجل بیلن بیردیم و قبول قیلدیم که اونگه مهر دییلهدی.»
عینحالده، عیال حقوقی فعاللریدن بیرقطاری، عیاللرنینگ مهر حقیدن بیخبرلیکلریدن تنقید قیلیب ایتیشلریچه، جامعهدهگی ایرککلر حاکملیگی، مهر تولش حقیده ناتوغری توشینچهلر، جامعه میهسیده بو حق اعتبارسیز بولیشیگه سبب بولگن.
عیال حقوقی فعالی تهمینه منگلنینگ ایتیشیچه: «مهر در حقیقت شریعتده عیاللر اوچون تعیین بولگن؛ بیراق افسوس بیلن فرهنگی ناتوغری قرهشلر و توشینچهلر، مهر فخرلنیش، تهدید یا که حیثیت اوسکونهسیگه ایلنگن. بو توغریده عیالنی حمایه قیلیش جاییگه، مهر اونینگ اورنی ضعیف بولیشیگه آلیب کېلهدی.»
افغانستانده عیاللر تعلیم، طبی خذمت، ایش و جمعیتده چیقیش ساحهلریده کمسیتیش و چېکلاولر بیلن دوچ اېکن، اوزینینگ اېنگ دستلبکی حقی مهردن بیخبرلیک طفیلی محروم دیر.
