سلاموطندارنینگ افغانستان ۹ ولایتیدهگی ۱۱ عیال بیلن اۉتکزگن صحبتی شونی کورستهدی کی، اولرنینگ عایلهلری قرینداشلیک علاقهلرینی سقلب قالیش و مستحکملش، مالیهوی یا کی عایلهوی معمالردن قاچیش مقصدیده اولرنی یاشلیگیده قرینداشلریگه اونشتیرگن.
اوشبو صحبتلرنینگ نتیجهسی شونی کورستهدی کی، بو قیزلر بلاغت یاشیگه یېتگچ اولردن سورهلمسدن تورموش گه بیریلگنلر. اولرنینگ ایتیشیچه، بالهلیکلریده کیمنینگدیر نامیگه قوییلگنلریده، نکاحنینگ ماهیتینی عموماً توشونمهگن. بو اېسه اولغهیگچ کوپراق ساوچیلر چیقیشی امکانینی هم یوقاتیب، نه ایر، نه اۉزلرینینگ رولی بولگن نکاح گه مجبور بولیشلریگه آلیب کیلگن.
صحبتلردن آلینگن معلوماتلر گه کوره، اېنگ کیچیک «نامیگه قوییلیش» یاشی ۳ یاش اېنگ کتتهسی اېسه ۱۰ یاش بولگن. بو عیاللرنینگ نامیگه قوییلگن اورتهچه یاشی ۶-۷ یاش آرهلیغیده. بو اېسه بالهلر حلی باشلنغیچ دوریده بولگن، نکاح توشونچهسینی عموماً آنگلمهیدیگن یاش دیر.
بادغیس ولایتی آبکمری تومنی یشاوچیسی ۲۵ یاشر رخشانه، حاضرده تورموش گه چیققهنیگه آلتی ییل بولگنینی ایتهدی. او اوچ یاشیده ابهسینینگ اوغلی نامیگه قوییلگن و اونینگ نکاح تقدیری اۉز راضیلیگیسیز بیلگیلنگن. رخشانه گه کوره، عایلهوی قرار گه قرشی چیقیش حقی بولمهگن و بلاغت یاشیگه یېتگچ، اوشه کیلیشوو گه کوره تورموش گه چیقیشگه مجبور بولگن.
رخشانه شوندهی دیېدی: «بالهلیگیمده اوچ یاشیمده آتم مینی ابهمنینگ اوغلی نامیگه قویگن. مین کیچکینه اېدیم و هېچ نرسهدن خبریم یوق اېدی. آتم بو قرارنی قبول قیلگن، قالگن عایله اعضالری هم بوندن خورسند بولگن. آتم اگر قیزلی بولسم، قیزیمنی اکهسینینگ اوغلیگه بیرهمن دیب وعده بیرگن اېکن و مینی اکهسینینگ اوغلیگه بیرگن. بونی بیلیب قالگچ جوده خفه بولدیم.»
خودّی شوندهی، فاریاب ولایتی پشتون کوت تومنی یشاوچیسی و حاضرده اوچ فرزندنینگ آنهسی بولگن ۲۰ یاشر زرمینه گه کوره، او ۱۰ یاشیده عایلهوی نزاعنی توگهتیش اوچون ابهسینینگ اوغلی نامیگه قوییلگن و هېچ قچان راضی بولمهگن بیر نکاح گه مجبوراً کونگن. شوندهی دیېدی: «۱۰ یاشلیگیمده آته-آنم قرار قیلیب مینی ابهمنینگ اوغلی نامیگه قوییشدی. کیمنینگدیر نامیگه تورموشگه چیقیشیمنی بیلگنیمده، آته-آنم میندن راضی بولیشیمنی طلب قیلیشردی. بو مینینگ آتم و ابهنینگ قراری اېدی، چونکی اولر اورتهسیده میراث بوییچه جنجل بار اېدی. مینی ابهمنینگ اوغلیگه بیریب آتم بیلن ابهم اورتهسیدهگی معمالرنی حل قیلماقچی بولیشگن. بیراق عکسینچه بولدی – معمالر ېنهده کوپهیدی.»
معمالر و تشویشلر عیاللر اوچون فقط اېستهلمهگن نکاحلر بیلن چېکلنمهیدی. بالهلیگیده کیمنینگ دیر نامیگه قوییلگن ایریم عیاللر گه کوره، تورموش قورگچ هم ایر-خاتین حیاتیده قیینچلیکلر و باسیملر گه دوچ کیلیشگن. تخار ولایتینینگ «آقمسجد» حدودیده یشاوچی ۲۸ یاشر زرغونه، حاضرده تورموشگه چیققنیگه ۱۲ ییل بولگن، ۹ یاشیده آتهسینینگ اېستهگی بیلن ابهسینینگ اوغلی نامیگه قوییلگن. اونینگ ایتیشیچه، تورموشدن کېینگی حیاتی جسمانی و روحی زورهوانلیکلر بیلن بیرگه کیلگن.
اونینگ ایتیشیچه: «مین کوپ جسمانی و روحی زورهوانلیکلر گه دوچ کیلدیم، چونکی اۉزیم خواهلمهگن اېدیم. ایریم دایما مینگه شبهه قیلردی اوقیشگه یا کی ایشلشگه رخصت بیرمسدی. مالیهوی معمالر هم کوپ اېدی. اولرنینگ مقصدی عایلهوی علاقهنی سقلش و عنعنهوی دوام ایتیریش ایدی. اگر تنلاویم بولگنیده، مین هېچ قچان بو نکاحنی قبول قیلمسدیم و اۉز خواهشیم بیلن تورموش قوریشنی خواهلردیم؛ بیراق بونینگ امکانی بولمهدی.»
قندوز ولایتی خانآباد تومنی یشاوچیسی ۲۸ یاشر لینا گه کوره، عایلهوی مناسبت و عایلهنینگ بیرگن وعدهلری طفیلی ابهسینینگ اوغلی بیلن تورموش گه قوریش گه مجبور بولگن؛ اونینگ ایتیشیچه، تویدن کېین هم کېلیشه آلمهی و جدی معمالر بیلن دوچ بولیشگن. او شوندهی دیېدی: «بو قرارنی عایلهمنینگ آبرو-عزتینی سقلش اوچون قبول قیلدیم. قیینچیلیک کوپ اېدی؛ چونکه بیر-بیریمیز گه نسبتن هېچ قندهی علاقهمیز یوق و حتا اوز ارا حرمتیمیز جوده هم کم. باشقه جفتلرنی کورگن حالده، تنهمگه یامان حس تاپیلهدی.»
راضی بولمهگن نکاح، تورموش قورگندن سۉنگ زورهوانلیکلر، کیلیشه آلمسلیک و قۉشمه تیریکچیلیکده علاقهسیزلیک، بو عیاللرنینگ خواطرلری و قیینچیلیکلریدن بیر بولیمی حسابلنهدی. گزارشده صحبت قیلگن عیاللر شونی قوشیمچه قیلهدی کی، تنلاو حقوقی بیریلمسلیگی و حیاتلرینی یخشیراق قیلیش ممکن بولگن ماس ایرگه تورموش گه چیقیش امکانی یوقلیگی – بو عنعنهوی مجبوریتنینگ عاقبتلری بولگن.
هراتلیک ۲۹ یاشر یلدا بیر فرزند آنهسی ایتیشیچه، قۉشمه تیریکچیلیکده ماسلشه آلمهگن، بلاغت گه ییتمسدن آلدین تورموش گه بیریلیشینی بو ناموفق قۉشمه حیاتلرینینگ اصلی عاملی بیلهدی. اونگه کوره: «عایله اوستیمگه باسیم کیلتیرمهی و بلاغت گه یېتگچ، اونشتیریلگن کیشی بیلن تورموش گه چیقمسدیم. هوشیار و بالغ بولگندن کېین تورموش قوریش قرارینی آلسم اېدی یخشی حیاتیم بولردی.»
اوشبو گزارشده، قیزلرینی کیچیکلیکده اونشتیرگن ایکی آنه بیلن هم صحبت قیلینگن، ایکیلهسی پشیمان ایکنلرینی ایتگن.
کاپیسالیک ۶۰ یاشر امینه، قیزینی کیچیکلیکده باشقه بیلن اونشتیرگن آنه، ایری و ایرینینگ عایلهسی قراری گه قرشی توختهی آلمسلیگیدن پشیمانلیک قیلیب و قیزینینگ ناتینچ حیاتیدن افسوسده. او شوندهی دیېدی: «کیچیلیگیده اونشتیردیم و بوگونگچه راضی اېمسلر. هردایم شاوقین و بیقرارلیک و حیاتلری یخشیلیک بیلن اوتمهدی. بیز سوادسیزلیک و مدنیتدن خبریمیز یوقلیگی اوچون بو خطا گه یول قویدیک.»
عیال حقوقی فعاللریگه کوره، قیزلرنی بلاغت گه یېتمسدن آلدین اونشتیریش، اولرنینگ تورموش قوریش تنلاو حقینی آلهدی و حیاتلریده کېنگ مقیاسده سلبی تأثیر قویهدی. اولرنینگ فکریچه، بو قرار نهفقط عیاللرنینگ تعلیم و مستقللیگیگه مانع بولهدی، بلکی شخصی غایهلریگه ایریشیش و اولرنینگ کوچلرینی چېکلهیدی.
عیال حقوقی فعالی حسنا رئوفی شوندهی دیېدی: «اگر بیر قیز مجبوری شکلده تورموش گه چیقریلسه و قۉشمه تیریکچیلیکنی تحمل قیلسه، کېینگی اولادلر هم بو عنعنهنی دوام ایتیریشیگه سبب بولهدی و وقتدن آلدین تورموش گه چیقریش قیزلرنینگ کېلهجکده تنلاو حقی آلینهدی؛ بلاغت گه یېتمسدن آلدین تورموش گه چیقریش قرار قبول قیله آلمسلیکلریگه آلیب کېلهدی.»
روانشناسلرنینگ تأکیدلشیچه، کیچیلیکده اونشتیریش و اولردن قرار قبول قیلیش امکانیتی آلینیشی اینیقسه قیزلردن، جدی عاقبتلر گه سبب بولیب و اولرنینگ روحی قیینچیلیککه چلینیشی، قیزیقمسلیک و جمعیتده ضرر یېتکزیشی ممکن. روانشناس محمدالله بلوچ شوندهی دیېدی: «مجبوری تورموش گه چیقریش نهفقط عیاللرنینگ سلامتلیگیگه بلکی، ایرککلرنینگ روحی سلامتلیگیگه هم تأثیر قویهدی. اېنگ دستلبکی تأثیری توشکونلیک و بیرگه بولیش اوچون قیزیقمسلیک دیر و انده-سنده هم ایکی تامان اورتهسیده جنجل تاپیلیشیگه سبب بولهدی.»
شو بیلن بیرگه، جمعیتشناسلردن بیرقطاری عایله و جمعیت آرهسیده اېستلمهگن نکاحلر تأثیرلری گه اشاره قیلیب ایتیشلریچه، زمانهوی جمعیتده عنعنهوی خطالرنی تکرار قیلیش ناتوغری دیر.
جمعیت شناس راشد صدیقی شوندهی دیېدی: «بعضی ناتوغری عنعنهلر بار – عایلهلر بالهلرینی بلاغت گه یېتمسدن آلدین اونشتیرهدی؛ حتا دنیا گه کیلمسدن آلدین جنسیتی بیلگی بولگچ اونشتیرهدیلر. بو وضعیت جمعیتشناسلرنینگ تورلی بعدلریدن ضررلی دیر و حتا جامعه گه سلبی تأثیر قوییشی ممکن، رسم و عنعنه انسانی و اجتماعی نقطهی نظردن ناتوغری دیر.»
شو بیلن بیرگه، بیرقطار دین عالملریگه کوره، تورموش قوریش گه قرار قیلیش یا کی کیچیکلیکده اونشتیریش اسلام نقطهی نظردن توصیه قیلینمهیدی. دین عالمی عطاءالحق انسنینگ ایتیشیچه، تورلی مذهبلرده فرقلی فکرلر بار؛ بیراق دین بوندهی ایشگه مصلحت بیرمهیدی.
او شوندهی دیېدی: «اخلاق، انسانی کرامت و اسلام قاعدهلری اساسیده، تورموش قوریش ایکی تاماننینگ رضایتی بیلن عملگه آشیریلهدی و قرآنکریم ایتهدی راضی بولمهگن عیال و ایرککنینگ راضیلیگی بولگن نکاح گه مانع بولمنگ، چونکی قیزنینگ راضیلیگی بیلن اونی نکاح گه بیریش قراری اسلامی و انسانی کرامت گه تینگ دیر.»
بالهلر کیچیکلیکده باشقه آتیگه اونشتیریش مسئلهسی حقیده عایلهلرنینگ خبردارلیک قیلیش اوچون اسلام امیرلیگی امر معروف و نهی منکر وزیرلیگینینگ ریجهلرینی بیلیشگه اوریندیک، بیراق موفق بولمهدیک.
ایتیش ضرور کی، افغانستانده اکثریت عایلهلر اېسکی عنعنهلر و عایلهوی کیلیشوولر گه اساسلنیب بالهلرینینگ تورموش قوریشی حقیده قرار قبول قیلهدی؛ بوندهی قرارلر بالهلر بلاغت گه یېتمسدن آلدین اولرنینگ تقدیرینی بیلگیلهیدی.
