سلام‌وطندار نینگ فعال اداره‌لرده ایشله‌یدیگن ۲۱ عیال بیلن اوتکزگن صحبتی اساسیده، اوشبو عیاللردن ۱۸ ته‌سی نینگ آیلیگی کمه‌یگن. بو عیاللر نینگ ایکی‌ته‌سیدن بیری شفاکار و باشقه بیری ژورنالیست دیر. اولرنینگ ایتیشلریچه، آیلیکلری کمه‌یگنی یوق؛ بیراق آیلیکلری آرتگه قالیب توللنه‌دی و یالغیز شفاکار بیر عیال ایسه، آیلیک مقداری اوزگرمه‌گنینی اَیتگن دیر.
اوشبو گزارش‌ده صحبت قیلینگن ۲۱ عیال‌دن، سکیز ته‌سی تعلیم، بیش ته‌سی ساغلیق، بیش ته‌سی ییتکیرمه و باشقه اوچ ته‌سی صناعت و سوداگرلیک ساحه‌سیده ایش بیلن شغللنگن. بو عیاللر ارا آلتی ته‌سی دولت اداره‌لریده ایشله‌یدی و اولردن برچه‌سی نینگ آیلیک مقداری کمه‌یگن؛ بیراق بو عیاللر آیلیکلری کمه‌یش سببلرینی بیلمه‌یدیلر.
باشقه بیر تامان‌دن، اوشبو عیاللردن باشقه ۱۵ ته‌سی خصوصی نهادلرده ایشلب یا که آزاد ایش بیلن شغللنگنلر، اولردن ۱۲ ته‌سی نینگ درآمدی کمه‌یگن و ایکی‌ته‌سی نینگ آیلیگی ایسه وقتیده توللنمه‌یدی. مذکور عیاللر درآمد یا-ده آیلیکلری کمه‌یگنی سببی نی، بازار یوقلیگی و ایشله‌یدیگنلری نهادلرده اقتصادی قیین‌چیلیکلر دییه‌دیلر.
اوشبو گزارش‌ده صحبت قیلینگن عیاللردن، سکیز ته‌سی معارف بولیمیده ایش بیلن شغللنگن، اولردن اوچ ته‌سی دولتی مکتب‌لر و بیش ته‌سی خصوصی مکتب‌لرده ایشله‌یدیلر و اولر نینگ آیلیکلری کمه‌یگن دیر.
خلق‌ارا حقوق بولیمیده ییریک متخصص حجتی بولگن «حضرت علی» دولتی مکتبی‌ده‌گی اوقیتووچیلریدن نوریه احمدی نینگ ایتیشیچه، معاشی‌دن ۲۰۰۰ افغانی کمه‌یگن. اونینگ کوپه‌یتیریشیچه: «بوندن آلدین زینب کبرا مکتبی‌ده درس بیره‌ر ایدیم، او ییرده ۱۲-صنف قیزلر بار ایدی و مینی باشقه بیر مکتب گه خذمتی شکلده تانیشتیرگن ایدیلر و حاضر حضرت علی مکتبی‌ده بیرینچی صنف‌دن اوچینچی صنف گه قدر درس بیره‌من، مین ماستر و معاشم‌دن ۲۰۰۰ افغانی کمه‌یگن.»
بیزلرنینگ فیسبوک صحیفه‌میزگه باش اورینگ!
شونده‌ی بیرحالده، جمهوریت توزومی‌ده «لیسه‌ی قابلبای» دولتی مکتبی‌ده آلتینچی صنف ییگیت‌لر گه درس بیریب و حاضر ۴۰۰۰ افغانی گه خصوصی مکتب‌لردن بیریده اصول صنفی گه درس بیره‌دیگن فضیله احمدی نینگ ایتیشیچه: «حاضرگی حکومت‌ده عیاللر کوپینچه قیین‌چیلیک بیلن روپه‌ره دیر. عیاللر کوپینچه قیین‌چیلیکلر بیلن روپه‌ره‌لر؛ چونکه سابق حکومت‌ده برچه اوقیتووچیلر هر وقت هم ییگیت‌لر و هم قیزلر گه درس بیره آله‌ر ایدیلر؛ لیکن حاضر ایسه عیاللر آلتینچی صنف گه قدر بار. انه شوو سبب عیاللردن کوپینچه‌سی ایش‌سیز بولگن؛ چونکه ییگیت‌لر گه درس بیره آلمه‌یدیلر.»
شونینگدیک خصوصی مکتب‌لرده‌گی اوقیتووچیلردن نازیه احمدی، هما احمدی، فرشته رحمانی و زهرا و دولتی مکتب‌لرده‌گی اوقیتووچیلردن فروحل و مریم جعفری، اوشبو گزارش‌ده صحبت قیلیب و ایشلری خصوصیده چیکلاو‌لر و آیلیکلری کمه‌یگنی نی ایته‌دیلر. مذکور گزارش‌ده ساغلیق بولیمیده ایشله‌یدیگن بیش عیال بیلن هم صحبت قیلینگن که، اولردن اوچ ته‌سی آیلیکلری کمه‌یگنی، بیر ته‌سی آیلیگی آرتگه قالیب توللنیشی و بیر ته‌سی ایسه آیلیگی و اونینگ توللنیشی خصوصیده تغییر کیلمه‌یگنی نی ایتگن دیر.
رابعه بلخی کسل‌خانه‌سیده جراح بولیمی شفاکاری ماریا عزیزی نینگ ایتیشیچه: «شفاکارلر جنسیتی نقطه‌ی نظردن کوپینچه قیین‌چیلیک بیلن روپه‌ره دیر. برچه بولیم نینگ نظمی اورته‌دن کیتگن؛ هم کسل‌لر گه قیین‌چیلیک کوپه‌یگن و هم شفاکار و همشیره‌لر گه. نهادلر نینگ یاردمی کمه‌یگن، شفاکارلر و همشیره‌لر آیلیگی کمه‌یگن.»
هرات ده خصوصیده کلینیک‌لردن بیریده نسایی-ولادی متخصصی عاطفه بارکزی نینگ ایتیشیچه: «حاضرگی وضعیت‌ده ایشلری خصوصیده کوپیچه تغییر کیلگن. ایشلی بولگن یانیمیز گه مراجعت قیله‌دیگن عیاللر، اقتصادی یامان وضعیت‌دن شکایت قیله‌دیلر، معاشلری یوق، ایشلری یوق، اولر نینگ اقتصادی وضعیتی بیزلر نینگ اقتصادی وضعیتی‌میز خصوصیده تاثیر قیله‌دی؛ چونکه پول‌لری یوق و فیسلری نی مکمل شکلده توللیه آلمه‌یدیلر. مراجعت قیلووچیلر سانی قیغو بیلن کمه‌یگن؛ چونکه پول‌لری یوق.»
شونینگدیک اوشبو گزارش‌ده بیر خبرچی عیال بیلن صحبت قیلینگن که، اولردن اوچ ته‌سی آیلیکلری کمه‌یگنی و بیرته‌سی معاشی یوقلیگی نی بیان قیلگن. باشقه بیرته‌سی گه کوره، معاشی مقداری تغییر قیلمه‌گن؛ بیراق وقتیده توللنمه‌یدی.
خبرچیلردن بیری کیم‌لیگی سِر قالیش نی ایسته‌ب بوتوغریده ایتیشیچه: «جمهوریت توزومی‌ده مشرانو جرگه/ مجلس سنا ده ایشله‌ر ایدیم و حاضر ایسه بیله‌سیز که عیاللر برابریده قنچه چیکلاو‌لر یره‌تیلگن؛ بیشینچی بست ده ۲۰۰۰۰ معاشیم بار ایدی. خبرچیلیک بولیمیده او ییرده ایشله‌ر ایدیم و حاضر ایسه تیکین روش‌ده بیر میدیاده ایشله‌یمن.»
شونینگدیک خبرچیلردن باشقه بیری کیم‌لیگی سِر قالیش نی ایسته‌ب ایتیشیچه: «میدیالرده آیلیک بولیمیده، کوپینچه فرق اورته گه کیلگن. اوتگن‌گی معاش فرقی بیلن حاضرگی معاش فرقی نی ایتسه‌م، کوپ تفاوت بار. او پیتلرده معاشیم کوپ ایدی.»
شونینگدیک بو توغریده «نور» تلویزیونی نینگ گزارشگری سومن رحمتی نینگ ایتیشیچه: «جمهوریت توزومی‌ده‌گی معاشیمیز، یخشی ایدی؛ بیراق حاضر ایسه ایشله‌یدیگنیم ترماق‌ده، آیلیگیم خصوصیده بیر قیین‌چیلیک کیلمه‌گن؛ بیراق وقتیده توللنمه‌یدی. بیر آی، ایکی آی کیین معاش آله‌میز که اوتگن‌لرده بو رقم ایمس ایدی.»
صناعت و سوداگرلیک بولیمی هم عیاللر اوچون فعال بولیم‌لردن دیر؛ لیکن صناعتچی و سوداگر اوچ عیال هم اوشبو گزارش‌ده درآمد و ایش بازاری کمهیگنیدن خبر بیرگنلر.
بو توغریده سوداگر عیاللردن وحیده سلطانی نینگ ایتیشیچه: «بوندن آلدین ایشلر یخشی ایدی، پول بار ایدی، برچه گه ایش بار ایدی، ساتیش بازاری یخشی ایدی، باغ عیاللر گه عاید ایدی؛ ساتیشلر یخشی ایدی. حاضر ایسه یاغ عیاللر گه بند بولگن، ساتیشلریمیز کمه‌یگن، بازار آز و حاضر دکان کرایه‌سی نی هم اوز کیسه‌میزدن تاوان بیره‌میز.»
شونینگدیک صناعتچی عیاللردن بی‌بی شیرین نینگ ایتیشیچه: «بوندن آلدین ایشلر یخشی ایدی؛ کیله‌دیگن عیال‌لرده پولی بار ایدی، ایشلری بار ایدی، نرسه ساتیب آله‌ر ایدیلر و حاضر ایسه عیاللر ایش‌سیز بولگن؛ دفترلر گه باره آلمه‌یدیلر، معاشلری یوق، انه شوو سبب ساتیب آلیش کمه‌یگن.»
بولر گه علاوه، عیال حقوقی فعاللری دولتی و نادولتی نهادلرده عیاللر برابریده چیکلاو‌لر کمه‌یشی و ایشلاوچی عیاللر معاشی کوپه‌یشی نی ایسته‌ب ایتیشلریچه، عیاللر عایله‌ده اونملی نقشی بار و معاشلری نینگ وقتیده و اولر نینگ ایش میزانی گه قره‌ب توللنیلیشی کیره‌ک.
بیزلرنینگ «ایکس» ترماغی ده هم تعقیب قیلینگ!
عیال حقوقی فعالی محجوبه حبیبی نینگ ایتیشیچه: «جمعیت‌ده خبرچیلر، اوقیتووچیلر و شفاکارلر کبی فعال عیاللر سانی آز دیر که اولر هم قیین‌چیلیک‌سیز ایمس. ایش گه کیتگنلری پیتده، کوپینچه قیین‌چیلیک بیلن روپه‌ره‌لر. عیاللر برابریده قیین‌چیلیکلر حل بولینیشی نی ایسته‌یمیز.»
شونینگدیک عیال حقوقی فعاللریدن سحر رضایی نینگ ایتیشیچه: «افغانستان‌لیک عیاللر سیسی نی ایشیتسینلر، اولر اوچون بیر کیله‌جک کورسینلر، اولر گه درست بیر کیله‌جک نی تضمین قیلسینلر و ساغلیق بولیمی گه کوپراق توجه قیلیب و بیزلردن حمایت قیلسینلر.»
بولر گه علاوه، اسلام امیرلیگی سرپرست حکومتی نینگ سوزلاوچیسی ذبیح‌الله مجاهد، سلام‌وطندار بیلن اوتکزگن صحبتی‌ده دولتی فعال بولیم‌لرده ایشلاوچی عیاللر معاشی کمه‌یگنی نی تصدیق‌لب ایتیشیچه، حکومت‌ده‌گی حاضرگی امکانیت گه قره‌ب، دولت‌ده‌گی برچه ایشلاوچی نینگ معاشی میزانی بیللی فایز اساسیده، کمه‌یگن دیر.
سرپرست حکومت سوزلاوچیسی نینگ کوپه‌یتیریشیچه: «باش‌ده برچه حکومتی ایشلاوچی نینگ معاشلری کمه‌یگن ایدی و اوشه رقم قالگن دیر. بیر فایز برچه‌دن کمه‌یدی، نیازمند‌لیک اساسیده بیللی بیر فایز؛ چونکه اوتمیش‌ده امکانیت کوپ ایدی و معاش‌لر هم کوپ ایدی؛ لیکن حاضر امکانیت اوزگرگن و انه شوو سبب، افغانستان اسلام امیرلیگی باش‌ده معاش‌لر نی تیکشیریب و اهالی نینگ نیازی اساسیده، تعیین‌لنگن.»
عیاللر اوچون فعال بولیم‌لرده‌گی عیال ایشلاوچیلر، بو بولیم‌لرده اسلام امیرلیگی سرپرست حکومتی عیاللر ایشی نی مملکت اوچون حاضرگی یوتوق‌لردن بیلگنی بیرحالده، معاشلری کمهیگنیدن خبر بیرگنلر.
