شماری از کتاب‌داران و کتاب‌فروشان در کابل، می‌گویند کم‌تر افراد جامعه به کتاب‌خوانی رو می‌آورند و میزان خرید‌وفروش کتاب در سال‌های پسین رو به کاهش است. با این حال، شماری از جوانان تلاش می‌کنند تا فرهنگ مطالعه را ترویج داده و از ریشه‌های فرهنگی این کشور پاسداری کنند.
«در بدل پنج افغانی روزانه کتاب بخوانید» این شعار صفی‌الله‌‌خان فضلی، کتاب‌داری در غرب کابل است. دل‌بستگی او به مطالعه سبب شده تا یک کتاب‌خانه کوچک را با بیش از هزار جلد کتاب، شش ماه قبل راه‌اندازی کند و برای مشتری‌ها، کتاب‌های بیشتر را با هزینه ۱۵۰ افغانی، در یک ماه به کرایه دهد.
با این امید داشت این روش، کارساز باشد؛ اما به دلیل ناداری در جامعه، چندان مؤثر نبود. به گفته‌ی او، تعدادی از مراجعه‌کنندگان از جمله دختران که حس و انگیزه کتاب‌خوانی را داشتند؛ اما توان پرداخت کرایه‌ی کتاب را ندرند.
او حالا مکان کوچکی را در کنار این کتاب‌خانه، برای مطالعه‌ی رایگان اختصاص داده است و با فضای امن و آرامش از کتاب‌خوان‌‌های همیشه‌گی پذیرایی می‌کند.
انیسه(نام مستعار) که توان خرید و یا کرایه کتاب را ندارد بیشتر روزها برای مطالعه در این کتاب‌خانه می‌آید و با احساس خوش‌حالی می‌گوید: «به گونه‌ی رایگان کتاب می‌گیرم و مطالعه می‌کنم و این بسیار خوب است و شرایط اقتصادی که ما داریم پول برای کتاب هزینه نمی‌توانیم.»
سلام‌وطندار را در تلگرام دنبال کنید
در شرایط دشوار اقتصادی افغانستان، فرهنگ کرایه‌ی کتاب یکی از راه‌های دست‌رسی مردم به مطالعه است. با این حال، اکنون تأمین هزینه‌ی این شیوه نیز برای بسیاری از مردم سنگین شده است.
شهرام احمدی، دیگر کتابفروش در غرب کابل، برای ترویج کتاب‌خوانی در سایه‌ی ناداری، فرصت کرایه‌ی کتاب را به جوانان که توان خرید کتاب ندارد ایجاد کرده است. او کتاب را به مشتریانش به امانت می‌دهد و با پرداخت ۱۵۰ افغانی در ماه، کتاب‌های مورد علاقه‌ی خود را مطالعه کرده و دوباره باز می‌گرداند.
کتاب و کتاب‌خوانی که در جریان سال‌های پسین کم‌رنگ‌تر شده است؛ اما جوانان نیز در تلاش اند تا کتاب‌خوانی را گسترش دهد.
شعبان اسکندری، جوانی که در پل‌سرخ شهر کابل، برای گسترش فرهنگ کتاب‌خوانی یک کافه‌ی رایگان کتاب ایجاد کرده است. او می‌خواهد فضای امن برای جوانان بسازد تا در کنار نوشیدن چای و قهوه، به مطالعه نیز بپردازند.
او، می‌گوید سه ماه می‌شود این کافه به فعالیت آغاز کرده است ؛ اما علاقه‌مندی و گرد‌هم‌‌آمدن جوانان برای کتاب‌خوانی به او حس امیدواری می‌دهد تا گام‌های بیشتر را برای ترویج کتاب‌خوانی در میان جوانان داشته باشد.
ممکن این گام‌های کوچک؛ اما مؤثر بتوانند در زمینه‌ی تقویت فرهنگ و عادت مطالعه کمک کنند. با این که جوانان تلاش برای گسترش کتاب‌خوانی دارد در عین‌حال، کتاب‌فروشان، بازار فروش کتاب ها را در پایین‌ترین سطح می‌دانند و بازار فروش کتاب برای آنان رضایت‌بخش نیست.
علی‌احمد نظری، کتابفروش در کوته‌ی سنگی، می‌گوید که با توجه به سهولت‌های ایجاد‌شده در عرصه‌ی فن‌آوری، خرید آنلاین کتاب نسبت به کتاب فزیکی بیشتر است و از طریق شبکه‌های اجتماعی سافت کتاب‌ها را به طور رایگان بدست می‌آورند.
محمد‌شفیق که با در گراچی تک‌چرخ در کوته‌ی سنگی کتاب‌فروشی می‌کند، بازار کتاب را نسبت به سال‌های قبل کم‌رنگ می‌بیند «مردم پول ندارند؛ وگرنه علاقه‌مند زیاد هستند بسیار مردم می‌بینند یک تعداد می‌خرند؛ اما یک تعداد زیاد پول ندارند که بخرند.»
با توجه به کم‌رنگ‌شدن متقاضیان به کتاب‌فروشی‌ها و علاقه‌مندی به کتاب‌خوانی، در چند سال اخیر، وضعیت نامطلوب در عرصه‌ی رشد فرهنگی و کتاب‌خوانی در میان شهروندان وجود دارد.
سلام‌وطندار را در اکس دنبال کنید
هارون رسولی، باشنده‌ی کابل، می‌گوید که ارزش کتاب در میان جوانان کم بوده و دست‌رسی نسل جوان به اینترنت، فرهنگ کتاب‌خوانی در افغانستان را کم‌رنگ کرده است.
محمدیوسف، دانش‌آموز صنف یازدهم، می‌گوید در کنار این‌که مکتب می‌رود برای دست‌یابی به اندک‌ترین امکانات معیشتی و تأمین نیازهای اولیه‌ی خانواده‌اش ناچار کار کند و از این جهت فرصت نمی‌یابد به مطالعه کتاب بپردازد.
کارشناسان، بر این باور اند که این گام‌های کوچک اما مؤثر بتوانند در تقویت فرهنگ و عادت مطالعه کمک کنند.
شبانه نزهت‌ملیار، شاعر و نویسنده، می‌گوید که برای ترویج فرهنگ مطالعه، می‌گوید «برگزاری کارگاه‌های آموزشی برای جوانان در باره‌ی اهمیت مطالعه، برگزاری نمایش‌گاه‌های کتاب، استفاده از رسانه‌ها برای معرفی کتاب‌های مفید، تشویق نویسندگان به نوشتن کتاب‌ها برای نیاز جوانان، ایجاد فضای مناسب برای مطالعه در مکان‌های عمومی می‌تواند خیلی کمک‌کننده باشد.»
یونسکو نیز در ۱۹۹۵، ۲۳ اپریل را به عنوان روز جهانی کتاب نام‌گذاری کرده است تا به این مناسبت از کتاب و حق مؤلف بزرگداشت شود. فرهنگ افغانستان از جمله سنت کتاب‌خوانی، در طول سال‌های متمادی زیر سایه‌ی جنگ و ناپایداری‌های سیاسی قرار داشته است. هرچند جنگ در افغانستان پایان یافته است؛ اما تنگ‌دستی هم‌چنان گلوی فرهنگ و اهل فرهنگ این سرزمین را می‌فشارد.
