در حالی که زنان در افغانستان هم‌چنان با محدودیت‌های گسترده از سوی حکومت سرپرست از حق کار و آموزش محروم اند، قطع کمک‌های امریکا—در پی فرمان اجرایی دونالد ترامپ—بحران تازه‌ای برای آنان ایجاد کرده است. یافته‌های سلام‌وطندار نشان می‌دهد این تصمیم که سبب توقف بسیاری از پروژه‌های حمایتی و توسعه‌ای در افغانستان شده و صدها زن را بی‌کار کرده و در وضعیت نگران‌کننده‌ای قرار داده است.
دونالد ترامپ، رییس‌جمهور امریکا، در ۲۰ جنوری سال روان طی صدور فرمان اجرایی برای ۹۰ روز کمک‌های توسعه‌ای خارجی امریکا را توقف داد. پس از آن تمامی برنامه‌های آژانس توسعه‌ی بین‌المللی ایالات متحده‌ی امریکا (USAID) در افغانستان دستور توقف کار دریافت کرد و به دنبال آن در اپریل کمک‌های انسان‌دوستانه‌ی اضطراری که شامل غذای حیاتی، تغذیه و خدمات بهداشتی بود، نیز توقف یافت.
سلام‌وطندار در این گزارش با ۳۰ زن بی‌کارشده و ۱۳ نهادی که از قطع کمک‌های امریکا متأثر شده اند، گفت‌وگو کرده و آمار و گزارش‌های پخش‌شده پس از این تصمیم را نیز به بررسی گرفته است.
بر بنیاد یافته‌های این گزارش، از مجموع زنانی که با آن‌ها گفت‌وگو شده است، پنج تن در رسانه، چهار تن در بخش روان‌شناسی (روان‌درمانی)، سه تن در بخش آموزش، سه تن در بخش بهداشت، ۱۰ تن کارمند اداری و پنج تن کارمند ساحه‌ای در برنامه‌های زیر پشتیبانی امریکا سرگرم کار بودند که تمامی آنان کار شان از دست داده و با چالش‌های جدی اقتصادی روبه‌رو اند.
عایشه امیری، کارمند بی‌کارشده‌ی یکی از رسانه‌های خصوصی، می‌گوید که در بخش تولید برنامه‌های آموزشی فعالیت می‌کرد. «این پروژه از طرف یونیسف از طرف کمک‌های ایالت متحده تمویل می‌شد؛ بیشتر از هشت ماه مصروف کار در این پروژه بودم؛ اما فعلاً با تعلیق کمک‌های امریکا متأسفانه ما بی‌کار شده‌ایم؛ هیچ مصروفیت و درآمد نداریم. ما با دشواری زیاد دست‌وپنجه نرم می‌کنیم؛ آینده‌ی تاریک پیش روی ما است.»
نازیتا از کندز، کارمند بخش مالی شبکه‌‌ی انکشافی باختر (BDN)، که بی‌کار شده است، می‌گوید: «تصمیم ترامپ بر بسته‌شدن پروژه‌های مؤسسات در بخش‌های مختلف و قطع کمک‌ها از سوی او، طبعاً تأثیرات منفی بر زندگی ما گذاشته است. این وضعیت به خاطر قطع‌شدن درآمد ما، وضعیت اقتصادی ما را با مشکلات مواجه کرده است.»
مریم از هرات، کارمند دفتر هیئت معاونت سازمان ملل متحد در افغانستان (یوناما)، نیز که بی‌کار شده است، می‌گوید: «سه ماه می‌شود که بی‌کار شده‌ام. بعد از این تصمیم امریکا که کمک‌ها را قطع کرد، دفاتر زیاد بسته شدند، پروژه‌ها هم تمام. از همان جمع کارمندان بی‌کار، من هم شدم یکی. واقعاً به من یک تغییر کلان و غیرمنتظره بود؛ اصلاً فکر نمی‌کردم روزی بی‌کار شوم، خیلی سخت گذشت. به بی‌کاری عادت ندارم، به من واقعاً فشار روانی آورد؛ از نگاه مالی هم ضربه‌ی بدی خوردم. معاش که قطع شد، دیگر نتوانستم مثل قبل مصارف خانه را کنترل کنم؛ کرایه‌ی خانه، مصرف روزانه، همه چیز سخت شده است.»
زنان بی‌کارشده در پی قطع کمک‌های امریکا به افغانستان، خواهان ازسرگیری این برنامه‌ها هستند و می‌گویند که در صورت تداوم این تصمیم، زنان در افغانستان با دشواری‌های بی‌پیشینه روبه‌رو خواهند شد.
شبانه سیدی، قابله در بدخشان، می‌گوید: «چهار ماه می‌شود؛ از وقتی که آقای ترامپ دفترها را بسته و کمک‌هایش به افغانستان را قطع کرده، من بی‌کار هستم؛ وضعیت اقتصادی‌ام بسیار خراب است؛ فقط منتظر این هستیم که دوباره دفترها به روی مردم باز شود؛ کمک‌ها از سر گرفته شود تا این که ما دوباره در رشته‌ی قابلگی یا کارمند اجتماعی یا یگان وظیفه‌ی دیگر در ساحات ایفای وظیفه کنیم. امیدوار هستیم که هرچه زودتر تصمیم آقای ترامپ تغییر کند و کمک‌ها را دوباره به افغانستان از سر بگیرد.»
صدیقه، کارمند اداری در بغلان، نیز می‌گوید: «درآمد ماهانه خوب بود؛ در حد بود که می‌توانستیم حداقل از همان مشکلات مالی خود بیرون شویم و هم‌چنان مشکلات مالی خانواده را هم تا جایی تأمین بکنیم. نمی‌فهمم که امیدوار باشم یا نباشم؛ واقعاً از زمان تحول تا کنون ما در ناامیدی به سر میبریم؛ چه برسد به این که تصمیم ترامپ هم توانست که یک ضربه‌ی دیگر بر ما مردم افغانستان بزند.»
سلام‌وطندار در این گزارش با ۱۳ سازمان زیر پشتیبانی امریکا نیز گفت‌وگو کرده است. از این میان، فعالیت چهار سازمان به طور کامل متوقف شده، هفت سازمان به شدت آسیب دیده و در آستانه‌ی تعطیلی قرار دارد و تنها دو سازمان به رغم مشکلات، به فعالیت خود ادامه می‌دهد. این نهادها در ولایت‌های مختلف افغانستان در بخش‌های بشردوستانه، مشاوره‌های حقوقی و روانی، آموزش، بهداشتی، زراعت، توان‌مندسازی زنان و ظرفیت‌سازی، فعالیت داشته اند.
کمیته‌ی بین‌المللی نجات (IRC)، سازمان بین‌المللی مهاجرت، سازمان اجتماعی طلوع شمس، انقطار، مؤسسه‌ی انکشاف بنیادی برای افغانستان (BDOA)، اوحرا، مؤسسه‌ی گام به سوی روشنایی، مؤسسه‌ی کمک‌های انسان‌دوستانه برای افغانستان، مؤسسه‌ی حمایت از مردم افغانستان (SAPO)، مؤسسه‌ی SOCA و مؤسسه‌ی بشردوستانه‌ی حمایت افغان‌ها در بحران یا SACHO، با سلام‌وطندار گفت‌وگو کرده اند.
عبدالخالق صدیقی، مسئول بخش ارتباطات و دادخواهی کمیته‌ی بین‌المللی نجات در افغانستان، به سلام‌وطندار می‌گوید که قطع کمک‌های بین‌المللی تأثیر عمیق روی روند کار این سازمان در افغانستان گذاشته است. «قطع کمک‌های خارجی و کاهش فعالیت‌های بشردوستانه در افغانستان، متأسفانه تأثیرات بسیار عمیق و گسترده‌ای بر روند کار سازمان‌هایی مانند IRC یا هم کمیته‌ی بین‌المللی نجات گذاشته است. این تصمیم توانایی ما در رساندن کمک‌های حیاتی به مردم افغانستان را به شدت محدود کرده. پیش از این، ما با حمایت مالی دونرهای مختلف در بخش‌های مختلف مانند صحت، معارف، آب، بهداشت، معیشت و حمایت از اطفال و زنان آسیب‌پذیر به مردم افغانستان خدمات ارائه می‌کردیم. متأسفانه تعداد قابل توجهی از پروژه‌های ما متوقف شدند و به ده‌ها تن از هم‌کاران ما شغل خود را از دست دادند. متأسفانه باعث شد که میلیون‌ها افغان از دست‌رسی به خدمات اساسی محروم شوند.»
فرزانه رحیمی، رییس مؤسسه‌ی حمایت از مردم افغانستان، می‌گوید که در صورت ادامه‌ی این روند و نبود برنامه‌های حمایتی، ناگزیر است دروازه‌ی سازمان خود را ببندد؛ سازمانی که بیشتر به کودکان و زنان از ۲۰۱۴ به این سو فعالیت داشته است. «پروژه‌ای که دقیقاً من پیش‌تر تشریح کردم، پروژه‌های ما هم نتوانستیم که کار بکنیم. متأسفانه یک چالش است، کارمندان زیادی بودند که متأسفانه همه‌ی شان را معذرت کردیم… شاید بیشتر از ۴۰ تا ۵۰ تن قرار بود ما استخدام کنیم، اما قبل از این که ما پوزیشن‌ها را به اعلان بدهیم، به ما ایمیل آمد که فعلاً پروژه توقف پیدا کرده است تا از طرف امریکا اجازه داده شود. بدون شک این اوج بی‌کاری را هم در افغانستان متأسفانه زیادتر خواهد کرد.»
فروزان ارقندوال، رییس مؤسسه‌ی انکشاف بنیادی برای افغانستان، می‌گوید که کار مؤسسه‌ی او پس از قطع کمک‌های امریکا متوقف شده است. «باعث به‌وجودآمدن مشکلات زیادی به هم‌کاران ما شد که بی‌کار شدند و با مشکلات اقتصادی مواجه شدند و دفتر ما هم از نگاه اقتصادی ضربه‌ی بزرگی دید که تا کنون ما دیگر نتوانسته‌ایم پروژه به دست بیاوریم و این همه‌اش به خاطر این بود که امریکا کمک‌های خود را قطع کرد و ما نمی‌توانیم پروژه‌ی دیگری هم اجرا کنیم.»
سرفراز صاحب‌زاده، مسئول مؤسسه‌ی کمک‌های انسان‌دوستانه برای افغانستان جدید که در ۲۵ ولایت افغانستان فعالیت داشت، نیز می‌گوید که با قطع کمک‌های امریکا ۱۱۰ کارمند خود را برکنار کرده است و بیشتر آن‌ها زنان هستند. «متأسفانه در پی قطع کمک‌های امریکا در افغانستان تغییرات گسترده‌ای در تشکیلات ما به وجود آمد که ما تقریباً ۱۱۰ نفر از کارمندان خود را از دست دادیم که بیش‌ترین شان طبقه‌ی اناث بودند. متأسفانه تقریباً چهار ماه زیادتر از چهار ماه می‌شود که فعالیت‌های ما کاملاً در حالت تعلیق است. ما فند کافی برای پیش‌برد فعالیت‌های ما نداریم متأسفانه. ما توان پرداخت معاشات کارمندان خود را نداشتیم، به همین خاطر ما کارمندان خود را متأسفانه که رخصت کردیم.»
آگاهان مسائل اقتصادی و فعالان حقوق زن، نیز از پیامدهای ادامه‌ی توقف کمک‌های امریکا در افغانستان هشدار می‌دهند. آمنه هاشمی، آگاه مسائل اقتصادی، در این باره می‌گوید: «این فشار اقتصادی به ویژه بر خانواده‌های فقیر و آسیب‌پذیر وارد می‌شود؛ خانواده‌هایی که توان تأمین نیازهای اولیه‌‌ی خود را ندارند و اکنون با یک بحران جدی جانی و مالی مواجه اند. تقویت ظرفیت‌های داخلی، همکاری با سازمان‌های غیردولتی و بهره‌برداری از منابع داخلی کشور، نیز از جمله‌ی راهکارهایی است که می‌تواند در کاهش وابستگی به کمک‌های بیرونی کمک کند.»
حسنا رئوفی، فعال حقوق زن، نیز در این باره می‌گوید: «قطع این کمک‌ها نه تنها اقتصاد خانواده‌ها را تحت فشار قرار داده، بل که مستقیماً به زنانی آسیب زده که از طریق این برنامه‌ها حمایت می‌شدند. همه شاهد پیامدهای تلخ و نگران‌کننده‌ای هستیم؛ بسته‌ماندن چندین‌ساله‌ی دروازه‌های مکاتب و دانش‌گاه‌ها به روی دختران، محدودشدن شدید فرصت‌های شغلی برای زنان و از سوی دیگر، قطع‌شدن کمک‌های بین‌المللی. این مجموعه عوامل، عالمی از اضطراب، فشار روانی و بی‌ثباتی اقتصادی را بر خانواده‌ها در افغانستان تحمیل کرده است.»
از سویی هم، کارشناسان حوزه‌های مختلف، از تأثیرات منفی قطع کمک‌های امریکا در بخش‌های مختلف ابراز نگرانی می‌کنند و تأثیرات آن را بر شهروندان افغانستان به ویژه زنان منفی می‌دانند.
محمدوحید غروال، کارشناس حوزه‌ی رسانه، می‌گوید که قطع کمک‌های بین‌المللی، تأثیر منفی روی کارکرد رسانه‌ها به ویژه خبرنگاران زن در افغانستان دارد و حتا می‌تواند تأثیر روی مخاطبان بگذارد. «در شرایط کنونی، از بسا جهات رسانه‌ها در شرایط خیلی دشوار و ناگوار قرار دارند. قطع کمک‌های ملی و بین‌المللی در رأس ایالات متحده‌ی امریکا که قبلاً از رسانه‌های آزاد و خبرنگاران آن دست‌گیری و دفاع می‌کرد، وضعیت موجود اقتصادی در کشور و بسا مشکلات دیگر را به وجود آورده است. متأسفانه واقعیت‌های عینی اند که رسانه‌های آزاد ما سخت تحت فشار قرار دارند. در این شکی نیست که اگر دخترخانم‌ها در رسانه‌ها نباشند، تصویر و صدای دخترخانم‌ها نشر نشود؛ واضح است که رسانه‌های مطبوع نیز نوشته‌های دخترخانم‌ها را نشر نخواهد کرد. اگر یک‌جانبه و به صورت کل توسط آقایان پیشکش و تقدیم شود، پیداست که رسانه‌ها مخاطبین خود را از دست می‌دهند.»
عبدالله احمدی، کارشناس حقوق بشر، می‌گوید که قطع کمک‌های امریکا و توقف برنامه‌های حمایتی، زنان افغان را در وضعیت بد حقوق بشری قرار داده است. «از نظر حقوقی اگر به قضیه نگاه کنیم، از نظر حقوق بشر بین‌المللی تمام کشورهای عضو ملل متحد موظف اند که در چهارچوب توان خود برای حمایت از حقوق بشر در کشورهایی که نقض سیستماتیک حقوق بشر در آن‌ها وجود دارد و دچار بحران انسانی اند، کمک‌های خود را ادامه بدهد که از این نظر هم امریکا و دیگر کشورها هستند با توجه به وضعیت افغانستان کمک‌های خود را داشته باشند تا تغییرات مثبت بیاید در اسناد اعلامیه‌ی جهانی حقوق بشر، کنوانسیون رفع تبعیض علیه زنان، کنوانسیون حقوق مدنی-سیاسی، از قبیل اسنادی است که افغانستان به آن پیوسته و به این‌ها هم کلاً تأکید شده است. حقوق زنان، حاکمیت و کشورهای عضو ملل متحد را موظف می‌سازد تا از افغانستان حمایت بکنند.»
سمیرا شهیر رحیمی، کارشناس حوزه‌ی بهداشت، می‌گوید که قطع کمک‌های امریکا تأثیر منفی بر سکتور بهداشت گذاشته و سبب بسته‌شدن مرکزهای درمانی و کاهش خدمات بهداشتی به بیماران به ویژه در مناطق دوردست شده است. «وضعیت صحت در افغانستان پس از قطع کمک‌های امریکا بسیار ضعیف شده است. چند نکته را می‌توان ذکر کرد؛ کاهش بودجه و خدمات صحی سبب شده که مراکز بسته شود یا خدمات محدود شده که شامل کلینیک‌ها، شفاخانه‌ها و برنامه‌های واکسیناسیون است و در مناطق دورافتاده مردم درست به خدمات صحی دست‌رسی ندارند و این کمک‌ها سبب شده که تجهیزات طبی، دواها و نیروی انسانی که برای ارائه‌ی خدمات صحی لازم هستند، در دست‌رس نباشند و این موارد باعث می‌شود که بیماری‌ها و سوءتغذیه افزایش یابد و وخامت وضعیت اقتصادی و نبود منابع کافی سبب سوءتغذیه میان مادران و اطفال می‌شود.»
با این حال، اداره‌ی بازرس ویژه‌ی امریکا برای بازسازی افغانستان (سیگار)، در گزارش تازه‌ی خود گفته است که با منحل‌شدن برنامه‌های مورد پشتیبانی مالی امریکا، مؤسسه‌‌های مجری این برنامه‌ها کارمندان شان را کاهش داده اند و یک مقام سازمان ملل متحد گفته است که دست‌کم ۱۳۱۳ زن به دلیل توقف این برنامه‌ها کار شان را از دست داده اند.
اداره‌ی بازرس ویژه‌ی امریکا برای بازسازی افغانستان، افزوده که در سه ماه گذشته ۲۲ برنامه در افغانستان متوقف شده است که مجموع هزینه‌های آن‌ها بالغ بر ۱.۳ میلیارد دالر می‌شود. سیگار، در گزارش خود گفته که به دلیل کم‌بود کارکنان زن در بخش خدمات بهداشتی، یونیسف پیش‌بینی کرده است که احتمال دارد در سال روان میلادی حدود ۱۶۰۰ مورد مرگ مادران و بیش از ۳۵۰۰ مورد مرگ نوزادان رخ دهد.
بر بنیاد یافته‌های سیگار، ایالات متحده از ۲۰۲۱ تا کنون بیش از ۳.۸۳ میلیارد دالر به افغانستان کمک کرده است. سیگار، از بخش کمک‌های انسان‌دوستانه‌ی آژانس توسعه‌ی بین‌المللی ایالات متحده‌ی امریکا نقل کرده است که تمامی ۱۶ برنامه‌ی کمکی‌اش در افغانستان با هزینه‌ی مجموعی بیش از ۷۶۵ میلیون دالر در پنجم اپریل امسال تعطیل شدند.
در پی توقف کمک‌های خارجی امریکا، سازمان‌های بین‌المللی نیز از افزایش بحران اقتصادی و انسانی در افغانستان هشدار داده اند. برنامه‌ی جهانی غذای سازمان ملل متحد، گفته است که با قطع کمک‌ها میلیون‌ها شهروند افغانستان گرسنه می‌مانند و رییس این برنامه در افغانستان افزوده که این برنامه تنها قادر به کمک نیمی از نیازمندان است.
سازمان جهانی بهداشت، گفته است که تعلیق کمک‌های امریکا، ۱۰ درصد افغان‌ها را تا پایان سال از دست‌رسی به خدمات بهداشتی محروم می‌کند.
با این همه، عبدالرحمان حبیب، سخن‌گوی وزارت اقتصاد، با تأیید متوقف‌شدن برنامه‌های امریکا می‌گوید که فراهم‌کردن زمینه‌های کاری به مردم، در اولویت کار این وزارت قرار دارد. «این که در این اواخر از سوی امریکا تمام کمک‌های خارجی از کشورهای گونه‌گون صورت می‌گرفت، متوقف شده، بر اساس این تمام کمک‌هایی که تحت عنوان کمک‌های بشری از سوی امریکا به خصوص USAID سازمان ملل متحد در چوکات کمک‌های بشری از طریق بعضی انجوها در بخش‌های مختلف چون دست‌رسی به خدمات صحی، مصونیت تعلیمی و آموزشی و دیگر سکتورها شاید حالا تعلیق شده باشد که سازمان ملل متحد فعالیت بعضی از نهادهایی که در رساندن کمک‌های بشری فعالیت می‌کرد را به دلیل کم‌بود منابع مادی متأثر ساخته، کار یا فعالیت هیچ انجو بند نشده و اما بعضی از فعالیت‌هایی که از سوی کشور امریکا تمویل می‌شد، اکنون به حالت تعلیق درآمده است. برای حل مشکلات اقتصادی در بخش‌های مختلف، فراهم‌کردن زمینه‌ی کار در اولویت‌های ما است.»
پس از تحولات پسین سیاسی در افغانستان، در کنار محدودیت‌های موجود، قطع کمک‌های امریکا، زنان در افغانستان را با چالش‌های بی‌شماری روبه‌رو کرده است که ادامه‌ی این روند می‌تواند به بی‌کارشدن جوانان و در پی آن فقر خانواده‌ها بینجامد.
