امارت اسلامی در حال آمادگی برای تجلیل از سه‌سالگی به‌قدرت‌رسیدن دوبارهاش در افغانستان است. در روزهای نخست که امارت اسلامی سکان قدرت را به دست گرفت، وزارت امربهمعروف و نهی‌ازمنکر را در تشکیلات اداری خود ایجاد کرد. عمل‌کرد و رفتار کارمندان این اداره، همواره با سروصداهایی در داخل و بیرون از کشور هم‌راه بوده است.
پرسش اساسی این است که در جریان نزدیک به سه سال چه قدر این وزارت توانسته است در راستای اصلاح و تغییر افکار شهروندان کار کند؟ چرا این وزارت در تلاش ورود به تمام بخش‌ها است و در نهایت چه زمانی این وزارت به اهداف خود نزدیک‌تر خواهد شد؟
در این باره، گفت‌وگویی با محمدفقیر محمدی، معین پالیسی و مسلکی وزارت امربهمعروف، نهی‌ازمنکر و سمع شکایات، انجام داده‌ایم.
وزارت امربهمعروف، نهی‌ازمنکر و سمع شکایات، در این سه سال چه قدر توانسته که به امارت اسلامی برای استحکام پایه‌های حکومت اسلامی کمک کند؟
امارت اسلامی مخصوصاً وزارت امربهمعروف در سه سال گذشته، بسیار دست‌آوردهای عمده و مهم داشته است. این وزارت کوشش کرده که مردم مسلمان، غیرتی و شجاع کشور را به مسیر درست شریعت و ارشادات راهنمایی کند. با مردم نشست و برخاست صورت گرفته و آن‌ها، احکام و دستورات را تماماً عملی کرده اند. این برای وزارت امربهمعروف یک دست‌آورد بزرگ است.
آقای معین، محدوده‌ی کاری وزارت امربهمعروف مشخص است!؟ گفته می‌شود که وزارت امربهمعروف به کار وزارت‌خانه‌های دیگر تشبث می‌کند و در تلاش ابروزارت‌شدن است؟
وزارت امربهمعروف، نهی‌ازمنکر و سمع شکایات، یک وزارت مستقل است. ما برای اصلاح و برابرشدن مردم کار می‌کنیم؛ به کار هیچ وزارت مداخله نکرده‌ایم و مداخله هم نمی‌کنیم. البته اصول و احکام اسلامی به این وزارت اختیار داده که احکام و فرامین اسلامی را چه در سطح اداره‌های رسمی و چه غیررسمی تطبیق کند. این کار ما مداخله نیست، این یک اصول است و این وجیبه‌ی ماست که برای تمام مردم اقامه‌ی معروفات و ازاله‌ی منکرات کنیم.
زمانی که موضوع‌های فرهنگی، اطلاعاتی و نشراتی مطرح می‌شود، کار وزارت اطلاعات‌وفرهنگ است. موضوع ارشاد، دعوت و مساجد اگر مطرح می‌شود، کار وزارت ارشاد، حج و اوقاف است. چرا وزارت امربهمعروف این کارها را انجام می‌دهد؟
ما این کارها را در هم‌آهنگی با آن وزارت‌ها انجام می‌دهیم و این نشان‌دهنده‌ی مداخله در کارهای آن‌ها نیست. مثلاً ما می‌خواهیم که ملت و مردم افغانستان را ذهنیت‌سازی کنیم. این کار را خطیبان مسجدها، علما و امامان انجام می‌دادند و حالا محتسبان این وزارت نیز انجام می‌دهند. ما با آن‌ها نشست داشتیم و درخواست کردیم که در ذهنیت‌سازی مردم ما را کمک کنند. این فرمان امیرالمؤمنین به همه وزارت‌خانه‌ها بود که با وزارت امربهمعروف هم‌کاری داشته باشند. در کل، هدف ما پیشبرد کارها به طریقه‌ی درست است.
گاهی گفته می‌شود که کارهای وزارت امربهمعروف به نحوی از حالت امر بالمعروف بیرون شده و مسیر خود را برای امربهمعروف سیاسی تغییر داده؟
نه نه، این گونه نیست. ما متوجه کارهای خود هستیم و هیچ گاه از مسیر خود بیرون نمی‌شویم و به کارهای دیگران دست نمی‌اندازیم. کارهای این اداره، بسیار زیاد است که از آن بی‌کار شده نمی‌توانیم. پس چه طور می‌توانیم به کار دیگر وزارت‌خانه‌ها مداخله کنیم و کار آن‌ها را انجام دهیم. کوشش داریم کارهای خود ما را انجام بدهیم.
در جریان سه سال، این وزارت چه قدر برای تغییر افکار مردم موفق عمل کرده است؟
در سراسر افغانستان، حدود ۱۲۰۰ محتسب وجود دارد که آن‌ها برای ذهنیت‌سازی مردم کار می‌کنند. در تمام اداره‌های دولتی، ریاست مستقل با نصاب مستقل برای اصلاح افکار کارمندان داریم. این نصاب در هر وزارت‌خانه تدریس می‌شود و ربع‌وار از آن‌ها آزمون گرفته می‌شود. علاوه بر آن، برای مردم در رابطه به مسائل نماز، روزه، زکات، حقوق زنان و مردان، حقوق معاشرت و حقوق همسایه، آموزش داده می‌شود. در کنار این، با خطیبان مسجدها مفاهمه داریم که برای ذهنیت‌سازی مردم کار کنند. مردم افغانستان مسلمان اند و ما برای این که شهروندان از این مسائل آگاهی بیش‌تر داشته باشند، آن‌ها را راهنمایی می‌کنیم.
مردم افغانستان مسلمان استند و ارزش‌های دینی را نیز پاس می‌دارند. مواردی را که شما اشاره کردید، به خواست خود پذیرفته اند یا به گونه‌ی اجبار بوده است؟
الحمدلله تمام افغان‌ها این موارد را به خواست خود پذیرفته اند. به عنوان چند نمونه؛ اول، زمانی که فرمان حجاب صادر شد که باید همه مادران و خواهران آن را مراعات کنند. در تمام افغانستان یک نظر مخالف وجود نداشت؛ تمام مردم افغانستان مجاهد و غیرتی اند و همه حجاب را می‌خواهند. دوم، موضوع حدود و قصاص که فرمان خداوند و حکم شرعی است و پیامبر در این مورد وضاحت داده است. در تمام افغانستان یک شخص نگفته است که این فرمان عملی نشود. مردم همه به خواست خود در زمینه‌ی تطبیق احکام ۱۰۰ درصد هم‌کاری دارند.
فرمان‌های حجاب زنان همواره در داخل و بیرون از کشور، با سروصداهایی هم‌راه بوده است. این یک پوشش فردی است و نباید از جانب شما مداخله صورت گیرد؟
حجاب یک حکم شرعی است و خداوند در سوره‌های نور و احزاب به آن امر کرده است. پیامبر (ص) در احادیث زیادی، اهمیت حجاب را تذکر داده است. کسانی که در برابر حجاب موضع می‌گیرند، از اصول و احکام دین و از عنعنات کشور ما آگاهی ندارند. در تمام کشور حجاب مراعات شده است. در تمام کابل، شما یک خواهر و مادری را پیدا نمی‌توانید که حجاب را مراعات نکند. این به این خاطر است که مردم افغانستان، فرمان حجاب را پذیرفته و عملی کرده اند. کسانی از بیرون تلاش دارند که این موضوع را دامن بزنند و نگذارند که خواهران مان حجاب را مراعات کنند.
در کنار این که زنان حجاب را مراعات کرده، مردان چه قدر با اصول این وزارت خود را برابر کرده اند؟
بله! مردان هم تمام احکام و اصول تعیین‌شده را قبول و تمامش را عملی کرده اند؛ مثلاً نماز می‌خوانند و به جماعت می‌روند. از نشست و برخاست مشترک با زنان در اداره‌ها و دیگر مکان‌ها جلوگیری شده است. فرمان‌های امیرالمؤمنین و احکام این وزارت را عملی کرده اند. هیچ حکمی نیست که آن‌ها برخلاف آن حرف بزنند و گفته باشند که آن را نمی‌پذیرند.
پشتیبانی مردم را دارید؟
این پشتیبانی مردم است که تمام احکام این وزارت را پذیرفته اند و مردم هرازگاهی می‌آیند و از کارهای وزارت تشکر می‌کنند و از کارهای ما رضایت نشان می‌دهند. مردم می‌گویند خوب است که این وزارت وجود دارد و اگر نمی‌بود، بسیاری از کارها در مرکز و ولایت‌ها به ویژه در معاشرت و رفتار مردم، به درستی انجام نمی‌شد.
شکایت‌هایی هم وجود دارد که محتسبان با مردم رفتار خوب ندارند، موبایل‌های مردم را چک و آن‌ها را نظارت می‌کنند؟
ما سالانه برای محتسبان در هر ولایت سمینار برگزار می‌کنیم و به آن‌ها اصول و قواعد اسلامی را تشریح می‌کنیم. به آن‌ها گفته می‌شود با مردم رفتار درست داشته باشید و مواردی را که مرتبط به مردم است، نباید مداخله کنید؛ مثلاً چک‌کردن موبایل و مواردی دیگر. محتسبانی که با مردم برخورد مناسب نداشته و خلاف مقررات وزارت عمل کرده اند، با آن‌ها برخورد صورت گرفته است و حتا منفک شده اند. ۱۰۰ درصد هم گفته نمی‌توانیم که رفتار محتسبان وزارت امربهمعروف و نهی‌ازمنکر با مردم درست است؛ ممکن در بعضی جاها مشکلات وجود داشته باشد و ما به آن رسیدگی می‌کنیم.
دست‌کم در یک سال گذشته چه شمار شکایت در این وزارت ثبت و به چه شمار رسیدگی شده است؟
در این وزارت چهار گونه شکایت وجود دارد. شکایت مردم از مردم، شکایت مردم از مسئول، شکایت نظامی از نظامی و شکایت نظامی از مردم. هر کدام پس از بررسی، به دادگاه مربوطه راجع می‌شود. در سه سال، ۲۱ هزار و ۷۹۶ شکایت در مرکز ثبت و به هشت هزار و ۹۰۰ شکایت رسیدگی و ۱۲ هزار شکایت رد شده است. ۱۶۸ شکایت به مراجع مربوطه فرستاده شده است و باقی شکایت‌های دیگر زیر بررسی قرار دارد. در سه سال، ۸۷۵۸ شکایت در ولایت‌ها ثبت شده است. ۵۵۳۴ شکایت حل، ۱۴۳۸ شکایت رد و ۱۷۸۶ شکایت به مراجع مربوطه راجع شده است. در کل، در تمام افغانستان ۳۰ هزار و ۵۵۴ شکایت ثبت شده است. وزارت امربهمعروف و نهی‌ازمنکر آدرس‌های مشخصی برای ثبت شکایتها دارد و مردم می‌توانند زنگ بزنند یا به آدرس‌ها مراجعه کنند. در هر اداره صندوق شکایتها وجود دارد؛ در هر ۱۵ روز، این شکایتها جمع‌آوری و برای رسیدگی به آن به مردم تماس گرفته می‌شود. دروازه‌ی این وزارت به روی مردم همیشه باز است.
بیش‌تر این ۳۰ هزار شکایت در چه موردهایی است؟
شکایتها در باره‌ی موضوع‌های حقوقی، شهرداری، محاکم، مجاهدین، جنایی و شکایت‌های زندانیان است؛ اما بیش‌ترین شکایتها در موضوع‌های حقوقی است و ان‌شاءالله به تمام شکایتها رسیدگی می‌کنیم.
آیا زنان هم گاهی برای درج شکایت از موضوع‌های حقوقی، میراث و موضوع‌های دیگر، به این وزارت مراجعه می‌کنند؟
زنان به اندازه‌ی کافی برای ثبت شکایت مراجعه می‌کنند. در وزارت دو کانتینر برای زنان گذاشته شده است. علما و شیخ‌ها نشسته اند، عرایض و شکایتها را جمع‌آوری می‌کنند، مشورت می‌دهند و دوسیه‌ها را حل می‌کنند. بیش‌تر زنان در بخش‌های میراث، بددادن، تویانه و کارهای شاق شکایت دارند. تقریباً پنج هزار شکایت در باره‌ی میراث ثبت شده و آن‌ها را حل کرده‌ایم. خانواده‌ها را خواستیم و مشکل را با آن‌ها حل کردیم. این جا همه شکایتها بررسی می‌شود و مخصوصاً شکایت‌هایی را که زنان ثبت می‌کنند؛ زیرا امیرالمؤمنین در این مورد فرمان داده است که به مسائل حقوقی و میراث زنان باید رسیدگی شود. ما به خواهران و مادران ما می‌گوییم که هر گونه شکایتی دارند، به این وزارت مراجعه کنند. هم شکایت را می‌شنویم و هم به آن رسیدگی می‌کنیم و حقوق شان تأمین می‌شود.
یعنی زنان به این باور رسیده اند که امارت اسلامی به شکایت‌های شان رسیدگی می‌کند. در ولایت‌ها آیا زنان این جرئت را دارند که به اداره‌ی شما برای ثبت شکایت‌های خود مراجعه کنند؟
بله! ما در هر ولایت آمریت سمع شکایات داریم. زنان هم می‌توانند به مرکز بیایند و هم در ولایت‌ها مشکلات شان را بگویند؛ روی مشکل شان غور می‌کنیم، بحث می‌کنیم و به آن رسیدگی می‌کنیم. به مشکلات زنان نسبت به مردان، رسیدگی خاص صورت می‌گیرد.
من وقتی به طرف مصاحبه می‌آمدم، یک خواهر گفت از آقای معین بپرس، چه زمانی می‌توانم مادرم را به پارک ببرم؟
ما به خاطر تفریح‌گاه‌ها یک تقسیم‌اوقات ترتیب کرده‌ایم که چهار روز مردان می‌توانند تفریح‌گاه بروند و سه روز هم زنان؛ اما متأسفانه، بسیاری‌ها این ترتیب را عملی نکردند. در تفریح‌گاه‌ها اختلاط وجود داشت، نظام خراب شد و بسیاری‌ها به زور وارد تفریح‌گاه می‌شدند. ما بر بنیاد مصلحت خانم‌ها، برای چند مدت تفریح‌گاه‌ها را بستیم. امیدواریم این مشکلات حل شود؛ با مردم مجلس داشتیم و زمانی که اسبابش برابر و طرح درست تنظیم شود، تفریح‌گاه‌ها باز می‌شود.
از این حکم، زمان زیادی گذشته و هیچ زنی نمی‌تواند به تفریح‌گاه‌ها برود. یک تعداد برخلاف طرح شما این کار را کردند و دیگران از آن متأثر شدند؟
اکثریت این گونه بود. اگر ما به بعضی‌ها اجازه‌ی می‌دادیم و به بعضی‌ها اجازه نمی‌دادیم، سبب ایجاد اختلاف میان مردم می‌شد. به این خاطر، ما حکم کردیم که فی‌الحال تفریح‌گاه‌ها بسته باشد و ان‌شاءالله بر اساس یک طرح، دوباره دروازه‌های تفریح‌گاه‌ها در آینده باز شود و ما کوشش می‌کنیم در چوکات اصول شریعت اسلامی، افغان‌ها و زنان را خوش‌حال نگه داریم. خواهش ما از تمام افغان‌ها این است که اگر به هر قوم و قبیله تعلق دارند، باید زنان را خوش‌حال نگه کنند؛ این جا وطن شان است؛ حق آزادی دارند، حق طبیعت‌گردی دارند. نه به کسی محدودیت است و نه به کسی محدودیت تحمیل می‌کنیم. فقط ارزش‌ها و اصول شریعت را مراعات کنند و ما هم در خدمت شان هستیم.
سهم حضور زنان را در جامعه به ویژه در بخش کار، این وزارت چه قدر مهم می‌داند؟
ما می‌خواهیم در جایی که ضرورت باشد، زنان کار کنند. تقریباً ۸۰ هزار خانم در کارهای رسمی مصروفیت دارند و معاش می‌گیرند. در وزارت امور داخله، در اداره‌ی احصائیه، در وزارت صحت عامه، در ریاست استخبارات، در وزارت دفاع ملی، در وزارت صنعت و تجارت، در سره‌میاشت و در هر جایی که نیاز بوده، زنان کار می‌کنند؛ تنها شعبه‌های شان جدا است. در هر اداره، جای مردان و زنان جدا است. زنان آزادانه آن جا می‌روند و کارهای اداری خود را انجام می‌دهند. در آینده هم اگر در جایی حضور زنان نیاز باشد، امارت اسلامی آن‌ها را جذب خواهد کرد.
در زمینه‌ی تعلیم و تحصیل زنان، نظر شما چیست؟
بر اساس اصول و ارزش‌های اسلامی، علم بر زن و مرد فرض است. اکنون مدرسه‌ها هم به مردان و هم به زنان باز است. الحمدلله مدرسه‌ها خیلی زیاد است. رفتن زنان به مکتب و پوهنتون/دانش‌گاه، به وزارت‌های دیگر مربوط است. این پرسش به آن‌ها راجع شود؛ ولی من می‌گویم و این نظر من است، هرچه ضرورت دینی باشد، زنان و مردان باید آموزش بینند.
آقای معین، گاهی تصمیم‌ها و فرمان‌هایی که از جانب این وزارت صادر می‌شود، در سطح داخلی و خارجی مسئله‌ساز است و خارجی‌ها موضع‌گیری می‌کنند. چه قدر موضع‌گیری‌های آن‌ها در برابر تصمیم‌های این وزارت مهم است؟
افغانستان یک کشور مستقل است؛ مردم مستقل دارد؛ زیر اثر کسی نیست. با غریبی که دارند، از کسی قرض‌دار نیستند. احکام، فرامین، اصول و قوانین خود را دارند. برای خارجی‌ها می‌گویم که اگر موضوع حجاب را مطرح می‌کنند، این مربوط به خود افغان‌هاست؛ نه در امور شان مداخله می‌کنیم و نه در قوانین و اصول ما مداخله کنند. اگر شما به حجاب و محدودیت‌های ما اعتراض می‌کنید، به شریعت اعتراض کرده اید. از شما می‌پرسم در بیست سال که این جا حضور داشتید، به شمول ناتو و امریکا، چه کردید!؟ بعضی کارهایی را که شما عملی نتوانستید، آن را امارت اسلامی عملی کرد. شما باید برای این کار از امارت اسلامی تشکر کنید. مثلاً در بیست سال شما نتوانستید کشت کوکنار را منع کنید و حالا کشت کوکنار به صفر رسیده است. میلیون‌ها معتاد در سراسر افغانستان وجود داشت و امارت اسلامی همه‌ی آن‌ها را جمع‌آوری و برای درمان در شفاخانه‌ها بستر کرد. در میان این معتادان، استادان، پزشکان و پروفسورها وجود داشتند؛ بعضی‌های شان انگلیسی، عربی و چند زبان دیگر را بلد استند. حالا درمان شده و دوباره به جامعه برگشته اند. شما در برابر این کار با امارت اسلامی چه هم‌کاری کردید؟ امنیت در سراسر کشور تأمین است. امارت اسلامی خیرخواه مردم، همسایه‌ها و تمام جهان است. ما می‌خواهیم در چوکات اسلامی، با همه ارتباط خوب داشته باشیم. تقاضای ما از کشورهای جهان این است که با امارت اسلامی تعامل و روابط نیک داشته باشند. اگر یک حرف مخالف طبیعت شما باشد، آن را یاد می‌کنید؛ ولی ۱۰ حرفی که به سود شما باشد، از آن یاد نمی‌کنید. امارت اسلامی، کوکنار را ختم کرد؛ قومیت، جزایر قدرت و همه مواردی که به ضرر کشو بود را، پایان داد. پس باید سپاس‌گزار باشید.
آقای معین، آن چه شما وضعیت کلی کشور را فوق‌العاده گفتید. سازمان بین‌المللی مهاجرت در گزارشی گفته که پس از ۲۰۲۱ حدود هشت میلیون افغان کشور را ترک کرده اند. اگر وضعیت خوب است، چرا مردم کشور را ترک می‌کنند؟
این جا [افغانستان] وضعیت از نگاه امنیتی خوب است. شما می‌دانید که امارت اسلامی جدیداً قدرت را به دست گرفته است. این جا معادن وجود دارد؛ کارها آهسته‌آهسته جریان پیدا کرده و همه یک‌دفعه‌ای انجام نمی‌شود؛ بل که به تدریج صورت می‌گیرد. معدن مس عینک، تیل، زغال‌سنگ، زمرد پنجشیر و همین قسم دیگر معادن قرارداد شده است؛ اما کارها به تدریج خوب پیش می‌رود. زمانی که امارت اسلامی آمد، کارها معطل بود و مردم امنیت را ندیده بودند. از این رو، تا کنون وضعیت خیلی تغییر کرده است. امنیت بهتر است و ان‌شاءالله کار در تمام بخش‌ها خوب خواهد شد و هم‌وطنان ما که به خاطر بی‌کاری از وطن رفته اند، برگردند و در وطن خود کار کنند.
چرا کارشیوه‌ی این وزارت در سطح ولایت‌ها متفاوت عملی می‌شود. مثلاً شما در کابل می‌توانید کرتیپتلون بپوشید، نکتایی بسته کنید، ریش نگذارید و راحت گشت‌وگذار داشته باشید؛ اما در ولایت‌ها با شما برخورد جدی صورت می‌گیرد؛ شما را بازداشت می‌کنند و به زندان می‌اندازند؟
اصول این وزارت در مرکز و ولایت‌ها یک‌سان است. رفتار این وزارت توصیه‌گونه است. اگر فردی ریش نداشته باشد، نه او را بازداشت می‌کنیم، نه می‌زنیم و نه در بند می‌اندازیم؛ به او توصیه می‌کنیم که برادر! گذاشتن ریش سنت نبی اکرم (ص) است، ثواب دارد، فایده دارد و پیامبر (ص) در روز قیامت از تو خوش‌حال خواهد بود. این توصیه به مسلمان‌ها و به همه است. تشدد، برخورد نادرست دربندانداختن، نه قانون ما و نه اصول ماست. اگر در جایی این اتفاق افتاده باشد، ما از آن جلوگیری کرده‌ایم. محتسبانی که این کار را تکرار کرده، برکنار شده اند. مثلاً یک محتسب به دلیل این که یک راننده زن و مرد را یک جا در موتر خود سوار می‌کرد و بار بار به او توصیه شده بود، یک محتسب با او برخورد نادرست داشت. در یک روز وزارت آن راننده را دعوت و او را تقدیر کرد و محتسب را از وظیفه منفک کرد.
حرف‌هایی وجود دارد که در روستاهای دوردست، حاضری برای پنج وقت نماز وجود دارد. اگر شما بنا بر ضرورتی نتوانید به نماز جماعت حاضر شوید، بازپرس می‌شوید؟
این توصیه‌ی من است که نماز یک حکم شرعی است. اداکردن نماز در جماعت سنت مؤکده است. وجود تقسیم‌اوقات و حاضری در مسجدها، اصلاً حقیقت ندارد. این خبر از جانب یوناما به ما رسیده بود؛ ما در ولایت‌هایی چون بدخشان و دیگر مناطق تحقیق کردیم. این مورد کلاً حقیقت نداشت. به همه مردم اطمینان می‌دهیم که ما خیرخواه شان هستیم؛ در چارچوب قوانین شریعت اسلامی با مردم هم‌کار هستیم. این وزارت کاری نمی‌کند تا سبب نفرت مردم از اسلام و دین شود.
چه زمانی افغانستان و جامعه‌ی ما به جایی خواهد رسید که این وزارت می‌خواهد؟
وزارت امربهمعروف، نهی‌ازمنکر و سمع شکایات، تلاش‌های خود را خواهد کرد؛ چنین وزارتی در دیگر کشورهای اسلامی وجود ندارد. محبوبیت این وزارت به حدی است که از بسیاری کشورهای دیگر وقتی علما می‌آیند، آرزوی داشتن چنین وزارتی را می‌کنند که مردم را اصلاح می‌کند؛ مردم را دعوت می‌کند و مردم را به اصول اسلامی برابر می‌کند. من باور دارم که این وزارت مردم را به وحدت و یک‌پارچگی هدایت خواهد کرد. محبوبیت این وزارت هر روز بیش‌تر می‌شود و ما تلاش می‌کنیم تا مردم را در چوکات شریعت اسلامی خوش‌حال نگه داریم.